ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στην Ιωάννα Κλεφτόγιαννη
«Η θεατρική πράξη πρέπει να βγει στους δρόμους, αλλά όχι σαν ένα άλλο είδος πρωτοτυπίας, από υστεροβουλία ή από απελπισία», υποστηρίζει ο Δήμος Αβδελιώδης, ο οποίος μετάγγισε σαν δώρο τον λόγο του Σολωμού (Γυναίκα της Ζάκυθος) στο δημόσιο χώρο, στην πιο πολιτική καλλιτεχνική πράξη του καλοκαιριού που έφυγε.
Αυτό τον καιρό επαναλαμβάνει στο Θέατρο Θησείον μια παράσταση μυσταγωγίας, Το Αμάρτημα της Μητρός μου του Γεωργίου Βιζυηνού, στην οποία έχει εστιάσει στην μουσικότητα και συγχρονικά ελεγχόμενη εκφορά του λόγου, ενώ θα ακολουθήσει στο «Φούρνο» της οδού Μαυρομιχάλη η αναβίωση της παπαδιαμάντειας τριλογίας του Όνειρο στο κύμα- Ερως/Ερως, Το Καμίνι- Μοιρολόγι της Φώκιας και Φόνισσα.
Συγχρόνως, τολμάει για πρώτη φορά στην ιστορία του θεάτρου να παρασταθεί η Απολογία του Σωκράτη στην αρχαία ελληνική γλώσσα, «έτσι όπως την κατέγραψε και την διαμόρφωσε ο Πλάτωνας, που ήταν παρών εκείνη την ημέρα της Δίκης». Η προετοιμασία της παράστασης έχει ξεκινήσει τον Μάιο του 2012. «Η επιλογή αυτή δεν έγινε για λόγους πρωτοτυπίας ή άλλων εντυπώσεων, αλλά από την ανάγκη να αφουγκρασθούμε το αίσθημα που κρύβει το ίδιο το αρχαίο κείμενο, μέσα από τη φωνητική του αναπαράσταση, ως βίωμα, ζωντανεύοντας μπροστά μας το ήθος και τα αισθήματα του Σωκράτη», εξηγεί ο σκηνοθέτης.
«Κάθε τέτοιο κείμενο, προορισμένο να απαγγελθεί, είναι σαν μια παρτιτούρα, που πρέπει να ερμηνευθεί πιστά για να μπορέσει να αναδείξει τις διακυμάνσεις και την πραγματικότητα των αισθημάτων και των ιδεών που εμπεριέχονται μέσα του. Η ακρίβεια μιας τέτοιας ερμηνείας μπορεί να αναδείξει την πραγματική αξία ενός έργου. Αν ο σκοπός κάθε έντεχνου έργου είναι η βαθιά συγκίνηση, μέσα από την κατανόηση μιας μεγάλης ή μιας μικρής αλήθειας που οδηγεί στην κάθαρση και τη λύτρωση από το φόβο και τη σύγχυση, τότε οι όροι και οι κανόνες που τίθενται γι αυτόν ακριβώς το σκοπό ενυπάρχουν μέσα στο ίδιο το έργο και όχι έξω από αυτό. Αρκεί να τους αναγνωρίσουμε», λέει ο Δήμος Αβδελιώδης.
Η Γυναίκα της Ζάκυθος, με την Όλια Λαζαρίδου όργωσε τα αρχαία θέατρα της επικράτειας -πολλά ανοίξαν μετά από αιώνες και χιλιετίες με το λόγο του Σολωμού-, και ταυτοχρόνως παρουσιάστηκε στον πεζόδρομο της Θεμιστοκλέους, σε ένδειξη αλληλεγγύης στον αγώνα των κατοίκων κατά των εμπόρων ναρκωτικών. Στα Εξάρχεια, παρ’ όλες τις συνεχείς παρεμβολές από μοτοσυκλέτες, σκυλιά κ.ά, το κοινό συντονίστηκε στο ακέραιο με το λόγο του Σολωμού.
«Προς το τέλος της περιοδεία μας, ανά την Ελλάδα, με τη Γυναίκα της Ζάκυθος και με την ευτυχία μιας κατανυκτικής υποδοχής από τον κόσμο, η Όλια αιφνιδίως με ρωτά και με κοιτά διερευνητικά: να παίξουμε στα Εξάρχεια; και μόνο που τ’ άκουσα ερίγησα φανταζόμενος αυτήν την τελετουργία να συμβαίνει μέσα στα σπλάχνα της πόλης. Θεώρησα και πίστεψα ότι θα είναι η πιο σημαντική μας παράσταση. Η στέρεα φωνητική συγκρότηση της ως λόγος, που αποκαλύπτει τις εικόνες και τις ιδέες του Σολωμού και η ερμηνευτική ωριμότητα της Λαζαρίδου, δεν χρειαζόταν τα στεγανά και την ασφάλεια ενός θεάτρου για να δημιουργηθεί ατμόσφαιρα. Την ατμόσφαιρα την δημιουργεί ο ίδιος ο λόγος συγχρονικά όταν γίνεται σοβαρά και συγκεντρωμένα και όταν βέβαια αυτό που λέει αφορά στ’ αλήθεια τους άλλους. Επίσης, η Θεμιστοκλέους -μετά από την πρωτοβουλία του εκεί Συλλόγου Αλληλεγγύης στην απώθηση των εμπόρων ναρκωτικών με απλό, ευφυή, άρα ειρηνικό τρόπο- είναι ένας δρόμος που συμβολίζει μια σημαντική συνειδητή, ενεργητική επιλογή των πολιτών απέναντι στην υπνωτική παθητικότητα και στην αποδοχή κάθε κακού ως πεπρωμένου».
Αναρωτιέμαι αν ειδικά στις μέρες της κρίσης πρέπει η θεατρική πράξη, να βγει στο δημόσιο χώρο ως κοινό αγαθό. Οφείλουν σε συγκυρίες, όπως η σημερινή, οι καλλιτέχνες να επαναπροσδιορίσουν τους όρους με τους οποίους κάνουν τέχνη;
Πρέπει η θεατρική πράξη να βγει στους δρόμους, αλλά όχι σαν ένα άλλο είδος πρωτοτυπίας από υστεροβουλία ή από απελπισία, αλλά με τη βεβαιότητα ότι έχει να προσφέρει κάτι ουσιώδες. Δεν μπορείς να παίζεις πόκερ με ένα τόσο σοβαρό πράγμα που είναι η ζωντανή επικοινωνία. Πρέπει να είναι ειλικρινές και ανεπιτήδευτο. Έτσι κι αλλιώς ο σκοπός της Τέχνης, από καταβολής της, είναι να προκαλέσει συγκίνηση βαθιά. Συγκίνηση όχι από τις εντυπώσεις και τα αντανακλαστικά κλισέ, αλλά από την αποκάλυψη μιας μικρής ή μεγάλης αλήθειας που είτε την γνωρίζαμε αλλά την είχαμε ξεχάσει ή απωθήσει, είτε την καταλαβαίνουμε και την συνειδητοποιούμε έτσι για πρώτη φορά. Αυτή είναι η ανώτερη συγκίνηση, γιατί επανασυγκροτεί το διασκορπισμένο μας πνεύμα. Αυτοί οι όροι όμως είναι διαχρονικοί και δεν αφορούν μόνο τις περιόδους κρίσης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε -όχι μνησίκακα αλλά παραδειγματικά- ότι η εξαθλίωση και η εμπορευματοποίηση της τέχνης φέρει τεράστια ευθύνη γι’ αυτές τις εξελίξεις. Δεν ευθύνονται μόνο οι πολιτικοί και οι ξένοι.
Θα επαναλάβετε το εγχείρημα της Γυναίκας της Ζάκυθος με άλλη παράσταση;
Θα ήθελα κατ’ αρχάς πάρα πολύ η Γυναίκα της Ζάκυθος να επαναληφθεί και μάλιστα σε κάποιες λαϊκές συνοικίες. Όμως, δεν θα ήταν διαδικαστικά σωστό να το προτείνω ή να το προκαλέσω ο ίδιος. Μια λάθος κίνηση να γίνει εκατέρωθεν, μπορεί να χαθεί η καλή αύρα που πρέπει να συνοδεύει και να συναρτά όλους όσοι εμπλέκονται.
Ποιες αξίες μπορεί να εγείρει ένα καλλιτεχνικό αγαθό;
Το καλλιτεχνικό αγαθό που μπορεί να προσφέρει η θεατρική τέχνη είναι αποκλειστικά και μόνο αυτή η αφοπλιστική αποδοχή -μαζί με τους άλλους- των ίδιων συγκινήσεων, δηλαδή των ίδιων αξιών και ιδανικών που μας κάνουν να θυμόμαστε ότι είμαστε ένα σύνολο, μια κοινωνία που μας ενώνουν οι ίδιες προσδοκίες. Αυτό το αίσθημα μας το δίνει μια καλή παράσταση σε συνδυασμό με ένα ουσιαστικό κείμενο. Ένα εξαιρετικό κείμενο από μόνο του δεν είναι εγγύηση, γιατί μπορεί να μην αποδοθεί σωστά κι έτσι να εκπέσει και το κείμενο αλλά και ο συγγραφέας. Πολλές φορές μια κακή παράσταση μπορεί να κάνει και τον Αισχύλο και τον Σαίξπηρ ακόμα να φαίνεται μέτριος ή κακός συγγραφέας.
Η τέχνη πότε είναι πολιτική;
Η τέχνη είναι από κάθε άποψη πολιτική έκφραση. Δεν υπάρχει είδος τέχνης που να μην εμπεριέχει πολιτική άποψη και πολιτικό δίδαγμα. Μας δείχνει πώς να βλέπουμε πώς να νοούμε, πώς να αφουγκραζόμαστε τον κόσμο. Και μάλιστα πολύ πιο απλά, μεθοδικά, και πολύ πιο ανυποψίαστα, από κάθε άλλο είδος μάθησης, μπορεί να χειραγωγεί. Σκεφθείτε με τι είδους πρότυπα τέχνης γαλουχήθηκε η ελληνική κοινωνία τα χρόνια που πέρασαν.
