αφιερώματα

Στις 14-16 Ιανουαρίου 2011 διοργανώθηκε από το Φόρουμ Κοινωνικής Ιστορίας, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, επιστημονική συνάντηση με αντικείμενο μελέτης την ελληνική κοινωνία του Μεσοπολέμου. Την οργανωτική επιτροπή του συνεδρίου, «Νέες προσεγγίσεις στην ελληνική κοινωνία του Μεσοπολέμου, 1922-1940», αποτελούσαν οι Ραϋμόνδος Αλβανός, Πολυμέρης Βόγλης, Δημήτρης Κουσουρής, Αλεξάνδρα Πατρικίου, Φλώρα Τσίλαγα, Ιάσονας Χανδρινός και Μενέλαος Χαραλαμπίδης.  Μιλήσαμε με τον Ραϋμόνδο Αλβανό.

Του Ali Sait Çetinoğlu.
Η ανάπτυξη του εθνικισμού του 19ου αιώνα επηρεάζει και το χριστιανικό πληθυσμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με την επιρροή της πρωτοπορίας της αστικής τάξης αρχίζει και διαμορφώνει την ιδεολογία ότι οι Ρωμιοί ανήκουν στο ελληνικό έθνος. Στην πραγματικότητα ο μακρινός Πόντος έχει ελάχιστη επικοινωνία με την Ελλάδα, που απόκτησε την ανεξαρτησία της μετά το 1821. Η διαδικασία κρίσης ταυτότητας του 19ου και 20ού αιώνα υπήρξε η περίοδος διαμόρφωσης και του σύγχρονου Ελληνισμού. Η αιτία είναι η δημιουργία μιας νέας αυτογνωσίας με νέα δεδομένα. Αποτέλεσμα της κρίσης αυτής είναι η μεταμόρφωση της πολιτισμικής ταυτότητας σε μια πολιτική ταυτότητα.

Μετά από απουσία μερικών μηνών οι Δρόμοι της Ιστορίας επιστρέφουν ανανεωμένοι. Δεν είναι πλέον «μονοθεματικοί», χωρίς ωστόσο να παραιτούνται από το διάλογο μέσω αφιερωμάτων σε ποικίλα θέματα. Επιχειρούν να γίνουν πιο επίκαιροι και «μάχιμοι», ενημερώνοντας τους αναγνώστες για εκδηλώσεις, συζητήσεις, νέες εκδόσεις και ό,τι ενδιαφέρον κυκλοφορεί στους «δρόμους της ιστορίας».
Η σημερινή μας διαδρομή είναι αφιερωμένη στο θέμα «Οι ιστορικοί για την κρίση» Μέσα από το αφιέρωμα επιχειρούμε να προσεγγίσουμε την κρίση μέσα από τα μάτια της ιστορίας και των μεθόδων της ιστορικής επιστήμης.
Στόχος μας είναι να αναδείξουμε τον ιστορικό λόγο, τις ιστορικές διαστάσεις και προοπτικές της κρίσης, δεδομένου μάλιστα ότι μέχρι σήμερα η δημόσια συζήτηση για το ζήτημα στην Ελλάδα έχει ουσιαστικά μονοπωληθεί από τους οικονομολόγους.
Η δυνατότητα της ιστορίας να αναφέρεται στη μακρά περίοδο παρέχει τη δυνατότητα να εξεταστούν στην ιστορική τους διάσταση τα φαινόμενα, οι εκδηλώσεις, οι αιτίες και οι συνέπειες της κρίσης.
Σε καμία περίπτωση δεν μας διαφεύγει ότι η σημερινή κρίση έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και νέες εκφράσεις που πρέπει να μελετηθούν στη συγχρονία τους. Ωστόσο, και σε αυτή την περίπτωση η ιστορική ανάλυση θεωρούμε ότι μπορεί να συμβάλει πολλαπλά στην ερμηνεία και κατανόηση της παρούσας κρίσης, αλλά και στην ανίχνευση δρόμων για το ξεπέρασμά της.
Για το λόγο αυτό, ανοίγοντας το διάλογο, απευθυνθήκαμε σε δύο ιστορικούς, οι οποίοι  έχουν συμμετάσχει στις συζητήσεις  που έχουν μέχρι σήμερα διεξαχθεί στην ιστορική κοινότητα  –και όχι μόνο– για την κρίση, τη Χριστίνα Αγριαντώνη, καθηγήτρια ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και τον Αντώνη Λιάκο, καθηγητή ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Τα ζητήματα που θέσαμε αφορούσαν: τα ιστορικά πλαίσια, τις ιστορικές διαστάσεις και τα νέα δεδομένα της κρίσης, τα δημόσια-ηγεμονικά αφηγήματα για τις αιτίες των κρίσεων στην Ελλάδα, τη συμβολή των ιστορικών και της ιστορίας στη συζήτηση για την κρίση, αλλά και την αποτίμηση των μέχρι σήμερα διεργασιών μεταξύ των ιστορικών αναφορικά με αυτήν.
Επιδίωξή μας μας είναι να συνεχιστεί αυτός ο διάλογος με νέες συμβολές σε επόμενα τεύχη των Δρόμων.

140 χρόνια από την πρώτη "έφοδο στον ουρανό".

Επιμέλεια αφιερώματος: Μαρία Μαυροειδή, Γιώργος Τριβιζάκης.

Το χρονικό διάστημα μεταξύ 18ης Μαρτίου και 28ης Μαΐου 1871 ορίζει την περίοδο κατά την οποία εξελίχθηκε η Παρισινή Κομμούνα, δηλαδή η ανάληψη της εξουσίας στο Παρίσι για πρώτη φορά στην ιστορία από τις λαϊκές μάζες, την εργατική τάξη, αλλά και δημοκράτες ή σοσιαλιστές αγωνιστές.
Η εξέγερση είχε ως έκβαση τη σφαγή δεκάδων χιλιάδων εξεγερμένων από τα στρατεύματα της αντιδραστικής κυβέρνησης του Θιέρσου. Ωστόσο, αν και περιορισμένη στο χώρο και στο χρόνο, η Κομμούνα ήδη με την ανακήρυξή της ξεπέρασε κάθε μέχρι τότε υφιστάμενο όριο. Κατά τον Α. Μπαντιού «οι διακηρύξεις της Κομμούνας, της πρώτης εργατικής εξουσίας στην παγκόσμια Ιστορία, συνθέτουν ένα ιστορικά υπάρχον, η απολυτότητα του οποίου καθιστά έκδηλη την έλευση στον κόσμο μιας εντελώς νέας διάταξης του φαίνεσθαί του, μια μεταλλαγή της λογικής του» (Αλέν Μπαντιού, «Η Παρισινή Κομμούνα. Μια πολιτική διακήρυξη για την πολιτική», Η κομμουνιστική υπόθεση, εκδ. Πατάκης, Αθήνα 2009, σ. 216).
Η Παρισινή Κομμούνα ενέπνευσε έναν αιώνα επαναστατικού στοχασμού και υπήρξε ό,τι ακριβώς εκτίμησε ο Καρλ Μαρξ, ενώ μάλιστα αυτή βρισκόταν σε εξέλιξη: «Η Κομμούνα είναι το ξεκίνημα της κοινωνικής επανάστασης του 19ου αιώνα. Όποιο κι αν είναι το πεπρωμένο της στο Παρίσι, θα κάνει το γύρο του κόσμου. Χαιρετίστηκε αμέσως από την εργατική τάξη της Ευρώπης και των ΗΠΑ ως η μαγική λέξη της απελευθέρωσης».
Σήμερα, μέσα  στη λαίλαπα της κρίσης, με την κατάργηση θεμελιωδών δικαιωμάτων, με την πρωτοφανή ένταση της εκμετάλλευσης της εργασίας –και ενώ το κομμουνιστικό κίνημα βρίσκεται σε υποχώρηση και η αριστερά αδυνατεί να δώσει απαντήσεις και διέξοδο–, ακριβώς μέσα σε αυτό το περιβάλλον, τα 140 χρόνια από την Παρισινή Κομμούνα δεν είναι απλά μια «επέτειος», ούτε μια υπόμνηση για το παρελθόν, αλλά ένα τεκμήριο για το μέλλον: το ανέφικτο έγινε εφικτό. Τα οράματα της Κομμούνας και η πράξη της διαπερνούν τόσο τις επαναστάσεις του 20ού αιώνα όσο και την προετοιμασία των νέων επαναστατικών εφόδων στον 21ό αιώνα.
Έτσι, ισχύουν ακόμη στο ακέραιο τα λόγια του Γιάννη Χοντζέα, παρά το γεγονός ότι γράφτηκαν σε πολύ διαφορετικές από τις σημερινές συνθήκες, το 1971 μέσα στη δικτατορία, στην 100ή επέτειο της Παρισινής Κομμούνας:
«Όσοι βλέπουν την επανάσταση σαν μια υπόθεση που δεν λύνεται μεμιάς αλλά που δοκιμάζεται και ξαναδοκιμάζεται στη φωτιά των συγκρούσεων εκατομμυρίων και εκατομμυρίων ανθρώπων, που με τις συγκρούσεις τους λύνουν τα προβλήματα που θέτει η θεωρία, γι’ αυτούς η μελέτη όλων των επαναστάσεων του προλεταριάτου, μαζί και της Κομμούνας, είναι υπόθεση όχι μονάχα αφηρημένης βιβλιακής μελέτης, αλλά υπόθεση ζωής και πράξης.
Και η ζωή και η πράξη κατακυρώνουν πως στα εκατό χρόνια που πέρασαν από την Κομμούνα του Παρισιού, οι επαναστάσεις του προλεταριάτου άλλαξαν τη μορφή του κόσμου, και η υπόθεση του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού έπαψε πια να είναι μια μακρινή, χαμένη στο μακρινό μέλλον ελπίδα, αλλά είναι άμεση πραχτική επιδίωξη…
Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, αντηχεί πιο επιβλητικά σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης ο θριαμβευτικός παιάνας που χάρισε το γαλλικό προλεταριάτο στο παγκόσμιο προλεταριάτο: Εμπρός της γης οι κολασμένοι!»