Η αντιπαράθεση μεταξύ διαφορετικών προσανατολισμών εντός των Podemos έχει φτάσει και σε συμβολικό επίπεδο: ο επικεφαλής των «πραγματιστών» Ινίγο Ερεχόν χρησιμοποιεί πάντα το σήμα της νίκης, ενώ ο Πάμπλο Ιγκλέσιας επανέφερε στην ημερήσια διάταξη τη γροθιά…
Το πρόσφατο Συνέδριό τους επιχειρεί διορθώσεις
Του Ερρίκου Φινάλη
Ενώ το ισπανικό κράτος περνά τη μεγαλύτερη ίσως κρίση του (όχι μόνο οικονομική αλλά και… υπαρξιακή) από την εποχή της μεταπολίτευσης που ξεκίνησε μετά το θάνατο του δικτάτορα Φράνκο, πραγματοποιήθηκε το δεύτερο Συνέδριο των Podemos. Σε μια στιγμή που τα δύο πάλαι ποτέ πανίσχυρα παραδοσιακά ισπανικά κόμματα, το δεξιό Λαϊκό Κόμμα και το «σοσιαλιστικό» PSOE, περνούν επίσης βαθιά κρίση, τα βλέμματα όλων είχαν στραφεί στις εσωτερικές διαδικασίες των Podemos – του σχηματισμού που γεννήθηκε μέσα από το κίνημα των Αγανακτισμένων και επιχείρησε να ανατρέψει το παλιό κατεστημένο της Μαδρίτης. Ή ορθότερα, δεν είχαν στραφεί μόνο τα βλέμματα, αλλά και οι προσπάθειες συστημικών κύκλων να ολοκληρώσουν το ξεδόντιασμα αυτού του κόμματος, το οποίο εξακολουθούν να θεωρούν εν δυνάμει επικίνδυνο όσο δεν ευθυγραμμίζεται πλήρως με τους κανόνες τους. Οι προσπάθειες αυτές διευκολύνονταν από τα μαχαιρώματα που έδιναν κι έπαιρναν εντός των Podemos εδώ και μήνες, αφότου το πολιτικό αδιέξοδο τριών αλλεπάλληλων εκλογικών αναμετρήσεων επιλύθηκε, έστω και προσωρινά, σε βάρος του λαϊκού κινήματος – μέσω της «αυτοθυσίας» του PSOE, το οποίο σήμερα παραπαίει αφότου πρόσφερε την ανοχή του στο σχηματισμό κυβέρνησης από τον δεξιό Ραχόι.
Ένα διαρκές δίλημμα και μια ατελέσφορη «χρυσή τομή»
Η αδυναμία των Podemos να φέρουν την αλλαγή που επαγγέλλονταν άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου στο εσωτερικό τους, και η αντιπαράθεση έφτασε ακόμη και στη δημόσια ανταλλαγή προσβολών. Ήδη πριν τις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις ήταν ορατή πλέον η απόκλιση μεταξύ του αδιαμφισβήτητου επικεφαλής των Podemos, του Πάμπλο Ιγκλέσιας, και του μέχρι πρότινος στενότερου συνεργάτη του, του Ινίγο Ερεχόν. Το ενδεχόμενο μιας εκλογικής επιτυχίας ήταν η μοναδική συγκολλητική ουσία, που έπαψε να υπάρχει μετά την υποταγή των «σοσιαλιστών» στον Ραχόι. Στο πρόσωπο των Ιγκλέσιας και Ερεχόν συγκρούονταν δύο διαφορετικές τακτικές: ο πρώτος επιχειρούσε έστω και φραστικά να κρατήσει επαφή με το ριζοσπαστισμό που γέννησε και εκτίναξε τους Podemos, κι άρα είχε όρια στις παραχωρήσεις που ήταν διατεθειμένος να κάνει. Ο δεύτερος ανυπομονούσε να συγκυβερνήσει πάση θυσία, όχι μόνο με το PSOE αλλά, εν ανάγκη, ακόμη και με τους ακραίους νεοφιλελεύθερους Ciudadanos…
Η «χρυσή τομή» που είχε βρεθεί προεκλογικά μεταξύ αυτών των δύο πτερύγων (δηλαδή η υιοθέτηση μετριοπαθέστερων θέσεων, με την εκτίμηση ότι έτσι θα κερδηθούν πολλοί ψηφοφόροι των παραδοσιακών κομμάτων) αποδείχτηκε αναποτελεσματική. Η εικόνα των Podemos ως «υπεύθυνου» κόμματος και το ριζοσπαστισμό απογοήτευσε, και τα αναμενόμενα εκλογικά κέρδη δεν έφερε. Επιπλέον, το σύστημα εξακολούθησε να τους θεωρεί αφερέγγυους αφού, στα λόγια τουλάχιστον, ήταν υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουν το δικαίωμα των λαών των «επαρχιών» του ισπανικού κράτους στην αυτοδιάθεση – γι’ αυτό άλλωστε ήταν κυρίως οι Βάσκοι, Καταλανοί κ.ά. που τους ψήφιζαν πεισματικά, ελπίζοντας ότι έτσι θα ξεμπερδέψουν με το παραδοσιακό βαθύ κράτος της Μαδρίτης. Διαρκώς δηλαδή η ηγεσία των Podemos αντιμετώπιζε το δίλημμα «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα»: Να εκφράσουμε το ριζοσπαστισμό, ή να σαγηνεύσουμε τους μετριοπαθείς; Να υποστηρίξουμε το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, ή να προστεθούμε στα κόμματα που εγγυώνται τη συνέχιση του σημερινού καθεστώτος;
Ήττα των «πραγματιστών» παρά τις έξωθεν παρεμβάσεις
Αυτό το δίλημμα τέθηκε ανοιχτά πλέον ενόψει του δεύτερου Συνεδρίου. Με μια ακόμη παράμετρο που μέχρι πρόσφατα υποτιμούσαν οι δύο κυρίαρχες παρατάξεις των Podemos, αλλά και οι συστημικές δυνάμεις που επιχείρησαν να επηρεάσουν το αποτέλεσμά του: την ενδυνάμωση μιας οργανωμένης αριστερής μειοψηφίας, των τροτσκιστικής κυρίως προέλευσης Anticapitalistas, που συσπείρωσαν ριζοσπαστικά τμήματα της βάσης. Η σταθεροποίηση των Anticapitalistas ως διακριτού και υπολογίσιμου τρίτου ρεύματος εντός των Podemos έγινε βέβαια ορατή σε όλους με την ολοκλήρωση του Συνεδρίου, καθώς συγκέντρωσαν την υποστήριξη πάνω-κάτω του 10% των ενεργών μελών και κατάφεραν για πρώτη φορά να εκλεγούν και στην ηγεσία του κόμματος. Ίσως πιο ενδιαφέροντα ήταν όμως όσα προηγήθηκαν, και αποδεικνύουν ότι το Συνέδριο δεν ήταν υπόθεση μόνο των Podemos!
Αυτό που έγινε ήταν ότι το σύστημα της Μαδρίτης, εξακολουθώντας να βλέπει καχύποπτα τον Ιγκλέσιας, υιοθέτησε τον «πραγματιστή» Ερεχόν και την παράταξή του. Με βαρύ πυροβολικό ορισμένα μεγάλα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια και «έγκυρες» εφημερίδες, οι συστημικές δυνάμεις πραγματοποίησαν μια δίχως προηγούμενο καμπάνια παρέμβασης στους Podemos, προμοτάροντας με κάθε τρόπο τη γραμμή του Ερεχόν και προβάλλοντάς τον ως ηγέτη ικανό να οδηγήσει επιτέλους το κόμμα στα κυβερνητικά έδρανα. Η καμπάνια έφτασε μάλιστα σε τέτοιο παροξυσμό, δημιουργώντας κλίμα ότι η παράταξη του Ερεχόν θα πλειοψηφήσει άνετα στο Συνέδριο, ώστε ο Πάμπλο Ιγκλέσιας αναγκάστηκε να δηλώσει δημόσια ότι αν οι προτάσεις του δεν κερδίσουν, δεν θα δεχτεί να παραμείνει επικεφαλής των Podemos.
Το αποτέλεσμα έδειξε ότι όλα αυτά ήταν ευσεβείς πόθοι του συστήματος. Η παράταξη του Ερεχόν απέσπασε την υποστήριξη του ενός τρίτου, περίπου, της βάσης – ποσοστό διόλου ευκαταφρόνητο βέβαια (υπάρχουν αρκετοί στους Podemos που ζηλεύουν τη… δόξα του ΣΥΡΙΖΑ), αλλά σίγουρα όχι ικανό να αμφισβητήσει την πιο «ισορροπημένη» γραμμή του Πάμπλο Ιγκλέσιας. Μετά τις ηλεκτρονικές ψηφοφορίες για τις αποφάσεις (που πραγματοποιήθηκαν… πριν το Συνέδριο!) ο Ερεχόν αποφάσισε να μη θέσει καν υποψηφιότητα για τη θέση του γενικού γραμματέα. Αντίθετα, κάλεσε δημόσια τους υποστηρικτές του να ψηφίσουν τον Ιγκλέσιας, επιχειρώντας έτσι να παραμείνει «συνδιαχειριστής» του μέλλοντος των Podemos. Υπέστη όμως και μια πρόσθετη συμβολική ήττα, καθώς στις εκλογές για το ηγετικό όργανο του κόμματος βγήκε τρίτος, μετά τον οργανωτικό γραμματέα Πάμπλο Ετσενίκε. Απομένει να δούμε αν όλη αυτή η «διορθωτική» διαδικασία θα έχει αντίκρισμα και σε μια πραγματικότητα που παραμένει αβίωτη για την πλειοψηφία των υπηκόων της Μαδρίτης.
Τα αποτελέσματα του Συνεδρίου
Η επανεκλογή του Πάμπλο Ιγκλέσιας ως επικεφαλής των Podemos έγινε με άμεση ηλεκτρονική ψηφοφορία, στην οποία μπορούσε να πάρει μέρος κάθε μέλος – τελικά ψήφισε περίπου το ένα τρίτο των 450.000 μελών του κόμματος. Μοναδικός του αντίπαλος ήταν ο ανεξάρτητος Χουάν Μορένο Γιάγκε, υποστηριζόμενος ανεπίσημα από την αριστερή πτέρυγα των Podemos. Καθώς ο Ιγκλέσιας υποστηρίχθηκε και από την παράταξη του Ινίγο Ερεχόν (που δεν έθεσε υποψηφιότητα), έλαβε το 89% των έγκυρων ψήφων, έναντι 11% που έλαβε ο ανθυποψήφιός του. Αν κανείς μελετήσει τα αποτελέσματα όλων των ψηφοφοριών, τόσο για την ανάδειξη της ηγεσίας όσο και για τις αποφάσεις του Συνεδρίου, αντιλαμβάνεται ότι ο συσχετισμός στο εσωτερικό των Podemos διαμορφώνεται ως εξής: η παράταξη του Ιγκλέσιας έχει γύρω στο 55%, του Ερεχόν περίπου 34%, γύρω στο 10% οι Anticapitalistas με επικεφαλής τον Μιγκέλ Ουρμπάν και την Τερέζα Ροδρίγεζ, και περίπου 1% οι «ανένταχτοι».
Ένα από τα παράπλευρα αποτελέσματα της ανοιχτής πλέον αντιπαράθεσης μεταξύ των δύο βασικών προτεινόμενων προσανατολισμών ήταν η αλλαγή του τρόπου εκλογής του Συμβουλίου Πολιτών, που είναι το «καθοδηγητικό» όργανο των Podemos. Στο πρώτο Συνέδριο αυτό το όργανο εκλέχθηκε με πλειοψηφικό σύστημα, απαγορεύοντας έτσι την παρουσία όποιων διαφοροποιούνταν από το ενιαίο τότε ηγετικό δίδυμο Ιγκλέσιας-Ερεχόν. Τώρα χρησιμοποιήθηκε ένα σύστημα βαθμολογίας κάθε υποψηφίου (τύπου… Eurovision), που βέβαια πριμοδοτεί τις δύο μεγάλες παρατάξεις σε βάρος των Anticapitalistas – οι οποίοι όμως μπήκαν, έστω κι έτσι, για πρώτη φορά στο Συμβούλιο Πολιτών. Συγκεκριμένα, ελέω εκλογικού συστήματος, εξέλεξαν μόλις 2 από τα 62 συνολικά μέλη του οργάνου (δηλαδή ποσοστό 3,2% ενώ υποστηρίχθηκαν πάνω από το 10% όσων ψήφισαν…).
