O Αύγουστος δεν ήταν μήνας πολιτικής ραστώνης στο Μπανγκλαντές και την Ταϊλάνδη. Η πρώτη χώρα είναι η 8η πολυπληθέστερη στον κόσμο, κέρδισε την ανεξαρτησία της από το Πακιστάν το 1971, και διατηρεί στενές σχέσεις με την Ινδία, αλλά και με την Κίνα και την Ιαπωνία. Η δεύτερη χώρα είναι η μοναδική της Ν.Α. Ασίας που δεν συμπαρασύρθηκε από το κύμα της αποικιοκρατίας, αλλά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο γνώρισε ελάχιστα διαλείμματα δημοκρατίας και παραμένει μέχρι σήμερα πιστή στις ΗΠΑ. Αμφότερες έχουν βιώσει δεκάδες πραξικοπήματα και χούντες, και οι λαοί τους έχουν ματώσει (κι εξακολουθούν να ματώνουν) διεκδικώντας δημοκρατία και δικαιοσύνη. Δίνοντας μια αδρή γεύση του ιστορικού φόντου στις σημειώσεις του πίνακα, παρουσιάζουμε εν τάχει σε αυτό το φύλλο τις τρέχουσες επιπτώσεις των αυγουστιάτικων εξελίξεων, βασισμένοι και σε απευθείας πληροφόρηση από προοδευτικές οργανώσεις των δύο χωρών. Οπωσδήποτε θα χρειαστεί να επανέλθουμε…
Ύβρις και Νέμεσις
Η κεντροαριστερή κυβέρνηση υπό την Σέιχ Χασίνα κυβερνούσε το Μπανγκλαντές συνεχώς εδώ και 15 χρόνια. Η δεξιά αντιπολίτευση παρέμενε δεύτερη εξαιτίας της υποστήριξης που είχε παράσχει σε στρατιωτικά πραξικοπήματα. Οι ισλαμιστές ζούσαν στο περιθώριο, αφού ποτέ δεν ξεχάστηκε η παλιότερη εγκληματική συνεργασία τους με τον πακιστανικό στρατό κατοχής. Η αριστερά είχε κύρος λόγω του ρόλου της στους αντικατοχικούς και αντιδικτατορικούς αγώνες, αλλά δεν είχε καταφέρει ποτέ να συγκροτήσει έναν αυτόνομο πόλο. Έτσι η Χασίνα και ο κύκλος της πίστεψαν πως το πολιτικό τους κεφάλαιο είναι ανεξάντλητο, ακόμη κι αν υλοποιούν τις πιο αντιλαϊκές πολιτικές.
Όταν η φοιτητική νεολαία βγήκε στους δρόμους, η κυβέρνηση Χασίνα νόμισε πως μπορεί ατιμώρητα να την πνίξει στο αίμα. Ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Ήδη η λαϊκή δυσαρέσκεια είχε αυξηθεί κατακόρυφα λόγω της οικονομικής κρίσης και της ακρίβειας μετά την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αποκορύφωμα την προσφυγή στη «βοήθεια» του ΔΝΤ. Μέσα σε λίγες μέρες, τη θέση των εκατοντάδων φοιτητών που δολοφονούνταν πήραν εκατοντάδες χιλιάδες λαού. Τα όπλα στόμωσαν. Η Χασίνα το έσκασε με ελικόπτερο. Πολύ διδακτική ιστορία για όσους θεωρούν ότι η Ιστορία τους προικοδότησε με το αιώνιο δικαίωμα να κάνουν ό,τι τους αρέσει.
Δυστυχώς, οι καλοθελητές καραδοκούσαν: η δεξιά, ο στρατός, οι ισλαμιστές και η αμερικάνικη πρεσβεία εκτέλεσαν μια αριστοτεχνική πιρουέτα παρακάμπτοντας το κίνημα. Έτσι βρέθηκε να κυβερνά «μεταβατικά» ο φιλοαμερικάνος Γιουνούς. Η αριστερά, αν και συμμετείχε στην εξέγερση, βλέπει τώρα τα στελέχη της να συλλαμβάνονται με απίθανες κατηγορίες και τα γραφεία της να πυρπολούνται από «αγνώστους». Παρ’ όλα αυτά σημειώνονται καθημερινά κινητοποιήσεις που απαιτούν από την κυβέρνηση «να σεβαστεί το πνεύμα της εξέγερσης». Ταυτόχρονα ενεργοποιούνται και άλλοι παράγοντες με στόχο να εμποδίσουν έναν γεωπολιτικό αναπροσανατολισμό. Καθώς η Σκύλλα εναλλάσσεται με τη Χάρυβδη, οι λαϊκές τάξεις παλεύουν να απαλλαγούν και από τα δύο τέρατα.
Τα ραγίσματα βαθαίνουν
Στις 7/8/2024 το «Συνταγματικό Δικαστήριο» της Ταϊλάνδης, εκτελώντας εντολές του βασιλιά και με την πολιτική κάλυψη της αμερικάνικης πρεσβείας, διέλυσε το πρώτο κόμμα της χώρας (MFP). Στο MFP είχε ήδη απαγορευθεί να κυβερνήσει, παρόλο που νίκησε στις περσινές εκλογές και είχε σχηματίσει συνασπισμό με μεγάλη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Μία εβδομάδα αργότερα, στις 14/8/2024, ο βασιλιάς και οι στρατιωτικοί εκδίωξαν τον πρωθυπουργό, που ανήκε στο δεύτερο –λιγότερο ενοχλητικό– κόμμα της βουλής. Αυτές οι δύο αποφάσεις επισημοποιούν την επιστροφή της Ταϊλάνδης σε μια συγκαλυμμένη δικτατορία. Στην πραγματικότητα κυβερνά ξανά η συμμαχία του Παλατιού με τους στρατιωτικούς και την ολιγαρχία, υπό την υψηλή επιστασία της Ουάσιγκτον. Η επιστροφή σε μια κάποιας μορφής δημοκρατική διακυβέρνηση ξαναμπαίνει στον γύψο.
Αυτό το διαχρονικά κυρίαρχο καθεστώς διασφαλίζει την απόλυτη υποταγή στις ΗΠΑ, τη διαιώνιση της διεφθαρμένης «ιερής» μοναρχίας, την ισχύ της εξίσου σάπιας στρατιωτικής ηγεσίας και τη συνέχιση του προκλητικού πλουτισμού μιας χούφτας μαφιόζων και νταβατζήδων «επιχειρηματιών» (με συνακόλουθη την περαιτέρω εξαθλίωση των πολλών). Όμως τα ραγίσματα βαθαίνουν. Πλέον εκατομμύρια Ταϊλανδοί έχουν χειραφετηθεί από την παραδοσιακή αφοσίωση στη μοναρχία, δεν διατηρούν ίχνος σεβασμού για τους «θεσμούς» του καθεστώτος, και ριζοσπαστικοποιούνται με γεωμετρικούς ρυθμούς. Η συλλογική μνήμη ανακαλεί όλο και περισσότερο το μεγαλείο και τις προσωρινές νίκες των αλλεπάλληλων δημοκρατικών εξεγέρσεων, κι όλο και λιγότερο τη φρίκη της άγριας καταστολής με την οποία έληξε καθεμιά από αυτές. Ήδη το εκτός νόμου MFP ανασυγκροτήθηκε υπό νέα ονομασία («Κόμμα του Λαού») και με ακόμη πιο ριζοσπαστικό πρόγραμμα.
ΜΠΑΝΓΚΛΑΝΤΕΣ
Πληθυσμός: 171,2 εκατ. (2022, WHO)
Έκταση: 148.460 τετρ. χλμ.
Πρωτεύουσα: Ντάκα (10,3 εκατ.)
Θρήσκευμα: μουσουλμάνοι 91%, ινδουιστές 8%, λοιποί 1%
Εθνότητες: Βεγγαλέζοι 99%, λοιποί 1%
Ετήσιο κατά κεφαλή ΑΕΠ: 2.646 $ (2024, ΔΝΤ)
Στιγμές στην ιστορία: Οι Βρετανοί αποικιοκράτες, διχοτομώντας την ινδική χερσόνησο πριν αποχωρήσουν (1947), αποφάσισαν ότι η Ανατολική Βεγγάλη, δηλ. το σημερινό Μπανγκλαντές, ανήκει στο Πακιστάν – με το οποίο δεν είχε εδαφική επαφή (2.400 χλμ. απόσταση). Όμως οι Βεγγαλέζοι, αν και μουσουλμάνοι, εθνικά και γλωσσικά ένιωθαν πιο κοντά στη γειτονική Ινδία. Οι εξεγέρσεις τους εναντίον της καταπιεστικής πακιστανικής διοίκησης κορυφώθηκαν το 1971 με τον νικηφόρο, αλλά με βαρύ τίμημα, Απελευθερωτικό Πόλεμο (στη διάρκειά του ένα εκατομμύριο άμαχοι δολοφονήθηκαν από τον πακιστανικό στρατό και τους ντόπιους ισλαμιστές συνεργάτες του). Ο πρώτος προοδευτικός πρωθυπουργός, Μουτζίμπ Ραχμάν, δολοφονήθηκε στο πραξικόπημα του 1975. Το 1990 λαϊκή εξέγερση ανέτρεψε τη χούντα. Από το 2009 κυριαρχούσε η κεντροαριστερή «Ένωση του Λαού» με πρωθυπουργό την Σέιχ Χασίνα, κόρη του δολοφονηθέντος Μουτζίμπ. Σταδιακά όμως η κυβέρνηση διολίσθησε σε όλο και πιο νεοφιλελεύθερες πολιτικές, σημαδεύτηκε από τη διαφθορά και τελικά προσέφυγε στη «βοήθεια» του ΔΝΤ. Ανατράπηκε τον Αύγουστο 2024 από τη μετατροπή μιας φοιτητικής διαμαρτυρίας, την οποία αιματοκύλησε, σε λαϊκή εξέγερση. Μετά από επέμβαση του στρατού, με την υποστήριξη των ισλαμιστών και της δεξιάς, επιβλήθηκε μια «μεταβατική» κυβέρνηση υπό τον φιλοαμερικάνο Μουχάμαντ Γιουνούς. Η διενέργεια εκλογών αναβλήθηκε για το απώτερο μέλλον. Η νέα κυβέρνηση και συμμορίες ισλαμιστών έχουν εξαπολύσει πογκρόμ εναντίον των προοδευτικών οργανώσεων, και ιδίως της αριστεράς.
ΤΑΪΛΑΝΔΗ
Πληθυσμός: 71,7 εκατ. (2021, WHO)
Έκταση: 513.120 τετρ. χλμ.
Πρωτεύουσα: Μπανγκόκ (9,1 εκατ.)
Θρήσκευμα: βουδιστές 90%, μουσουλμάνοι 5%, λοιποί 5%
Εθνότητες: Τάι 80%, Κινέζοι 12%, λοιποί 8%
Ετήσιο κατά κεφαλή ΑΕΠ: 7.812 $ (2024, ΔΝΤ)
Στιγμές στην ιστορία: Στη σημερινή Ταϊλάνδη συγκροτήθηκαν διαδοχικά βασίλεια με μεταβλητά σύνορα ήδη από τον 13ο αιώνα. Η χώρα δεν έγινε ποτέ αποικία Δυτικών ή άλλων μεγάλων δυνάμεων. Ως την επανάσταση του 1932, με επικεφαλής τον νεαρό ριζοσπάστη Πρίντι, ήταν απόλυτη μοναρχία. Η συνταγματική μοναρχία επιβίωσε ως το 1938, οπότε εκδηλώθηκε στρατιωτικό πραξικόπημα. Λίγο αργότερα η χώρα (ως τότε Σιάμ) ονομάστηκε Ταϊλάνδη. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η μοναρχική δικτατορία τάχθηκε με τον Άξονα, ενώ ο Πρίντι τάχθηκε επικεφαλής της Αντίστασης. Μεταπολεμικά η χώρα υπέστη αλλεπάλληλα πραξικοπήματα, το πρώτο εκ των οποίων (1947) ανέτρεψε τον Πρίντι και επανέφερε στην εξουσία τους συνεργάτες των Ιαπώνων. Έτσι η μεταπολεμική Ταϊλάνδη εντάχθηκε στο φιλοαμερικανικό μπλοκ. Η λαϊκή εξέγερση του 1973, πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος, ανέτρεψε τη στρατιωτική δικτατορία – που όμως επανήλθε ακόμη πιο σκληρή το 1976. Μια νέα αιματηρή εξέγερση το 1992 υποχρέωσε τους στρατιωτικούς να αποσυρθούν σταδιακά από την εξουσία. Το 2006 ο στρατός ανέτρεψε εκ νέου την εκλεγμένη κυβέρνηση. Το ίδιο επαναλήφθηκε το 2008, οπότε βγήκαν στους δρόμους τα «Κόκκινα Πουκάμισα». Το 2010 πνίγηκαν στο αίμα. Επανεμφανίστηκαν το 2020, και υπέστησαν νέα σκληρή καταστολή. Πέρυσι, στις πρώτες ελεύθερες εκλογές, η δημοκρατική αντιπολίτευση νίκησε κατά κράτος, αλλά ο βασιλιάς δεν την ενέκρινε! Το θεσμικό πραξικόπημα κορυφώθηκε τον Αύγουστο 2024, με την απαγόρευση του πρώτου κοινοβουλευτικού κόμματος.
