Συνέντευξη στον Σταμάτη Μαυροειδή Όνειρο ζωής ήταν για την Άρια Κομιανού η δημιουργία ενός ιδρύματος που θα «θεράπευε» τη χαρακτική, μια τέχνη στην οποία η ίδια υπέταξε με πρωτόγνωρο πάθος ολάκερη τη ζωή της.
Το Ίδρυμα χάρη στη γενναιόδωρη προσφορά του συνόλου της καλλιτεχνικής και προσωπικής της περιουσίας, στέριωσε πριν από λίγο καιρό στο νησί της Κέρκυρας, γενέθλιο και αγαπημένο τόπο της χαράκτριας καθώς, κατά δήλωσή της, είναι ο τόπος που της πρόσφερε τις πιο δυνατές εικόνες για τη μορφοποίηση της καλλιτεχνικής της έκφρασης. Μιας στέρεης ολιγόλογης έκφρασης που καταπώς λένε οι κριτές της, συνομιλεί επάξια με το έργο που μας κληροδότησαν οι παλιοί μαστόροι της χαρακτικής τέχνης.
«Ολόκληρη η ζωγραφική αποτελείται από πράγματα που παραλείπονται κι από πράγματα που τονίζονται», είχε πει ο Γκόγια. Για να φτάσεις όμως σ’ αυτήν τη συνείδηση, ν’ αγγίξεις το βάθος της αλλά και να χαράξεις τον κόσμο με τα μάτια της ψυχής σου -εκτός από ανεξάντλητη υπομονή και ασκητική προσήλωση- είναι αναγκαίο να υπάρχει έντονη η σχέση της αγάπης του τεχνίτη με το υλικό του. Όσοι έχουν γνωρίσει την Άρια Κομιανού ή έχουν «σκύψει» στη δουλειά της, αναγνωρίζουν την ειλικρίνεια αυτής της σχέσης αλλά και την απίστευτη «λόξα» της χαράκτριας. Η συζήτηση αν και θα όφειλε να εστιάσει στο νεότευκτο Ίδρυμα «λοξοδρόμησε» κι αυτή, καθώς η χαράκτρια ήθελε να αποφύγει το βάρος που συνεπάγεται η χειρονομία της προσφοράς. Φιλοδοξία όλων πάντως – όπως σημειώνει και ο διευθυντής του νεότευκτου Ιδρύματος Θάνος Χρήστου (αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων) είναι να παίξει ρόλο καθοριστικό στον τομέα της χαρακτικής και να δικαιώσει τις προσδοκίες της καλλιτέχνιδας. Από τούτη εδώ τη θέση και πριν δώσουμε το λόγο στην Άρια Κομιανού ευχόμαστε να είναι καλοτάξιδη και γόνιμη η διαδρομή του Ιδρύματός της.
Ας ξεκινήσουμε με μια αναγκαία πληροφορία: Πόσα είναι τα έργα που προσφέρατε στο Ίδρυμα, κ. Κομιανού;
Έχω δώσει 1.100 αριθμημένα αλλά και άλλα της περιόδου 1960-1973 που δεν έχουν αρίθμηση. Συνολικά είναι γύρω στις δύο χιλιάδες έργα.
Πώς θα απαντήσετε σε όσους θεωρήσουν τη δωρεά ως «κίνηση» υστεροφημίας;
Ίσως κάποιοι θα το πουν αυτό που λέτε κι ίσως πουν και άλλες κακίες. Δεν με ενδιαφέρει να πείσω κανέναν για τις προθέσεις μου. Μόνη μου παλεύω από τον καιρό που βγήκα από τη σχολή ώς τα τώρα. Δεν είχα κανέναν να με υποστηρίξει, ούτε καν τον πατέρα και τη μάνα μου, κόντρα ήταν κι αυτοί αφού δεν ήθελαν να γίνω καλλιτέχνης.
Εσείς, όμως, δεν κάνατε πίσω. Ποιοι είναι λόγοι που σας κέρδισε η τέχνη;
Πιστεύω ότι ο λόγος που ασχολήθηκα με την τέχνη είναι η μοναξιά μου, αλήθεια σας λέω… Από μικρό παιδί ένιωθα απέραντη μοναξιά. Καθόμουν στο μπαλκονάκι του σπιτιού, έβλεπα τα πουλιά να πετάνε από δω και από κει ελεύθερα και αναρωτιόμουν γιατί κι εγώ δεν μπορώ να πετάξω. Ήμουν σαν φυλακισμένη. Ίσως αυτός να είναι ο λόγος που ακόμη αγαπώ και ζωγραφίζω πουλιά. Παιδική μοναξιά είναι όλη η ιστορία μου. Δεν θα το πιστέψετε αλλά και στο ίδρυμα πάλι από μοναξιά κατέληξα, γιατί δεν είχα που να αφήσω τη δουλειά μου. Έχω πάθος και τρέλα με την τέχνη, είναι η ζωή μου ολάκερη εδώ που τα λέμε. Άμα δεν ζωγραφίζω νομίζω ότι θα πεθάνω. Ακόμη και τώρα, παρ’ ότι δεν μπορώ να κάνω πολλά πράγματα δουλεύω σαν παλαβή.
Χρήματα κερδίσατε από την χαρακτική;
Δεν έβγαλα ούτε μια δραχμή. Αντίθετα, όλα μου τα χρήματα τα έριξα εκεί, στο ατελιέ και στα υλικά του και δεν είμαι καθόλου δυσαρεστημένη γι’ αυτό. Ό,τι έργο κυκλοφορεί δικό μου είναι χαρισμένο.
Ποια θέματα σάς συγκινούν κ. Κομιανού;
Τα απλά πράγματα της καθημερινότητας και οι πίκρες μου. Η ζωή μου ήταν δύσκολη δεν ήτανε σπαρμένη με τριαντάφυλλα.
Και τι σας θυμώνει;
Πολλά· γιατί οι άνθρωποι έχουν έναν καθρέφτη και φτιάχνουν το μαλλί τους, παραδέξου το. Ο καθένας κοιτάει τον εαυτό του, δεν μπορεί να δει το διπλανό του. Αυτό με ενοχλεί πάρα πολύ. Εγώ θέλω να έχεις μια αγκαλιά για όλους. Να αγαπάς τον διπλανό σου, να αγαπάς τα παιδάκια του δρόμου που είναι μόνα τους και ζητιανεύουν. Αυτά εμένα με πονούν, δεν μπορώ να τα δω ή να τα προσπεράσω αδιάφορα.
Ποια χρώματα σας αρέσουν;
Δουλεύω το μαύρο, το άσπρο και το έντονο κόκκινο. Η χαρακτική δεν είναι εικονογράφηση, υπάρχει κίνηση στις φόρμες. Μέσα από την κίνηση του μαύρου του λευκού και του γκρίζου πρέπει να δώσεις όλη σου την αλήθεια, να δώσεις την αίσθηση του έγχρωμου. Την ποσότητα του λευκού που θα χρησιμοποιήσεις, τα γκρίζα που θα βάλεις, που θα βρίσκεται η ένταση, όλα αυτά παίζουν κρίσιμο ρόλο αν ξέρεις να τα μεταχειριστείς σωστά πάνω στο χαρτί.
Όταν ζωγραφίζετε σας ενδιαφέρει πιο πολύ ο «άλλος» ή ο εαυτός σας;
Ποτέ δεν σκέφτηκα τον άλλο. Δεν μπορείς να απαιτήσεις να μπει μέσα στην ψυχή σου, να καταλάβει τι κάνεις. Είναι δύσκολο. Πρέπει να αρέσεις στον εαυτό σου, το θέμα που έκανες να είσαι εσύ, να μη προσπαθήσεις να κοροϊδέψεις κανένα. Την αλήθεια σου πρέπει να βγάζεις.
Υπάρχει μια αλήθεια;
Ο καθένας βλέπει με τα δικά του μάτια, αυτή είναι η αλήθεια του. Μπορεί να κοιτάμε το ίδιο πράγμα και να το βλέπουμε αλλιώς.
Η αλήθεια η δική μου και η δική σου συνήθως δεν ταυτίζονται. Ο καθένας έχει τη δική του όραση, την δική του σκέψη. Εγώ δεν μπορώ να μπω στη δική σου, κι αν μπω δεν ξέρω να την γράψω. Πρέπει να βλέπεις την τέχνη όχι όπως βλέπουν οι άλλοι. Πρέπει να ’χεις ειδική όραση, γιατί με τον τρόπο που βλέπουν όλοι, ο καθένας βλέπει τα δικά του. Εσύ πρέπει να δεις σωστά, να βλέπεις την τέχνη σε κάθε τι που συναντάς μπροστά σου. Αυτό μας δίδαξε ο Γραμματόπουλος που είχα την τύχη να τον έχω δάσκαλο. Κοντά του έμαθα να βλέπω, να μη κάνω φλυαρίες, έμαθα να απλοποιώ, να οργανώνω το χώρο να καταλάβω πως κινείται η φόρμα στο χώρο.
Εκτός απ’ τους καλούς δασκάλους, οι πινακοθήκες, τα μουσεία και τα ιδρύματα παίζουν ενεργό ρόλο στην ωρίμανση του καλλιτέχνη;
Δεν μπορούν. Αυτός που σε επηρεάζει είναι το σχολείο, ο δάσκαλός σου, η ομάδα σου. Τώρα το να πας να δεις μουσεία και να αντιγράψεις πάει η αλήθεια σου.
Μπορείς, όμως, να εμπνευστείς;
Όχι, είναι λάθος. Αυτού του είδους οι εμπνεύσεις δεν έχουν αποτέλεσμα. Ένας τρόπος που μπορείς να εκφραστείς εσύ δεν μπορεί να το κάνει ο άλλος. Μπορεί να σου αρέσει ο άλλος, εντάξει, πρέπει όμως να έχεις την ειλικρίνεια να το παραδεχτείς (όταν τον αντιγράφεις) όχι να κόβεις κεφάλια για να βγεις ψηλότερα. Κανένας κοντός δεν έπεισε ότι είναι ψηλός.
Προσωρινά έστω;
Ίσως, αλλά για πολύ λίγο
Το έργο τέχνης θέλει χρόνο για να αποδειχτεί η αξία του. Πόσο είναι αυτό το λίγο που λέτε;
Ναι θέλει χρόνο, αλλά ξέρεις κάτι; Όταν είσαι μέσα σ’ αυτό το χώρο δεν μπορεί να σε ξεγελάσει κανένας.
Τότε πώς γίνεται να βλέπουμε καλλιτέχνες να μεσουρανούν στη ζωή και στη συνέχεια να σβήνουν;
Το ότι μεσουρανούν εν ζωή οφείλεται ίσως στην κατεργαριά, στην πονηριά και την εξυπνάδα τους, αλλά δεν είναι η αλήθεια τους δεν είναι η ψυχή τους. Ο καθένας μας έχει ένα κόσμο να βλέπει, δεν τον επιβάλλει στον άλλο. Αρκεί να αρέσει σε σένα, κι αυτό πιστέψτε με δεν είναι και τόσο εύκολο…
