Πολλοί οι αστάθμητοι παράγοντες που τη δυναμιτίζουν
Του Γιώργου Τζαφέρη
Τις τελευταίες εβδομάδες ολοένα και αυξανόταν η ένταση στην Ανατολική Ουκρανία. Σιωπηρή επαναφορά των βαρέων όπλων στην πρώτη γραμμή και από τις δύο πλευρές, συνεχείς αψιμαχίες στην «πράσινη γραμμή» με τραυματισμούς, λεκτικές εντάσεις και εμπρηστικές δηλώσεις. Τίποτε δεν έδειχνε ότι η συμφωνία του Μινσκ (12/2/2015) μπορούσε να περπατήσει. Στα τέλη Αυγούστου η κυβέρνηση της Ουκρανίας κατηγόρησε τη Ρωσία για τον θάνατο 7 στρατιωτών και τον τραυματισμό άλλων 13 μετά από επίθεση ρωσικών μαχητικών αεροπλάνων στην περιοχή του Ντονέτσκ, αν και η δεύτερη το αρνείται κατηγορηματικά. Ταυτόχρονα υπήρξαν εξελίξεις και στο οικονομικό πεδίο, με την αναδιάρθρωση του χρέους της Ουκρανίας – το οποίο κουρεύτηκε με παρέμβαση του ΔΝΤ κατά 20% (περίπου 18 δισεκατομμύρια δολάρια), χωρίς όμως την αποδοχή της Ρωσίας όσον αφορά τα ομόλογα που κατέχει. Η κίνηση αυτή για το χρέος συνοδεύτηκε φυσικά με μια σειρά μέτρων και δεσμεύσεων που καταδικάζουν τον ουκρανικό λαό σε πολυετή λιτότητα και επισημοποιούν το καθεστώς υποτέλειας της χώρας.
Εύθραυστη η συμφωνία του Μινσκ
Με προτροπή του προέδρου Ποροσένκο, η Ράντα (η ουκρανική βουλή) συνήλθε στις 31 Αυγούστου για να εκπληρώσει την τελευταία, όπως δήλωσε, υποχρέωση της χώρας του, η οποία απορρέει από τη συνθήκη του Μινσκ: να ψηφίσει δηλαδή νόμο για την απόδοση ευρύτερων διοικητικών εξουσιών στους αυτονομιστές των περιοχών της Ανατολικής Ουκρανίας. Ο νόμος αυτός τελικά υπερψηφίστηκε σε μια θυελλώδη, γεμάτη εντάσεις και αντεγκλήσεις συνεδρίαση της Ράντα, από 265 βουλευτές (το ελάχιστο που απαιτούνταν ήταν 226), προκαλώντας την αποχώρηση του ακροδεξιού Ριζοσπαστικού Κόμματος από τον κυβερνητικό συνασπισμό. Αλλά αμέσως και οι αυτονομιστές της Ανατολικής Ουκρανίας, τους οποίους φιλοδοξούσε να «κατευνάσει» η εν λόγω απόφαση, δήλωσαν ότι δεν τους ικανοποιεί. Σε μια άμεση απάντηση, ανακοίνωσαν την επίσημη αντικατάσταση του νομίσματος συναλλαγών με το ρούβλι, ορίζοντας και ισοτιμία 2,9 με την «χρίβνια».
Οι αντιδράσεις όμως που σημάδεψαν την ημέρα αυτή και επανέφεραν άσχημες μνήμες του πρόσφατου παρελθόντος στους Ουκρανούς ήταν κυρίως όσα συνέβησαν εκτός Βουλής. Εκεί φάνηκε η δυναμική επιστροφή του νεοναζιστικού Δεξιού Τομέα και του εθνικιστικού κόμματος Σβόμποντα, που επιτέθηκαν στην αστυνομία και την εθνοφρουρά. Χειροβομβίδα που εκτοξεύτηκε από τους ακροδεξιούς σκότωσε 2 αστυνομικούς και τραυμάτισε άλλους 140, ενώ πολλοί διαδηλωτές φέρεται να ήταν οπλισμένοι με πυροβόλα όπλα δείχνοντας τις προθέσεις τους και για τη συνέχεια.
Η λεγόμενη «ομάδα της Νορμανδίας» (Ρωσία, Ουκρανία, Γερμανία, Γαλλία), η οποία υποτίθεται ότι επιβλέπει την υλοποίηση της συμφωνίας του Μινσκ και την «επιστροφή στην ομαλότητα», θα συγκληθεί εκτάκτως στα μέσα Σεπτέμβρη για να εξετάσει την κατάσταση και την εύθραυστη πια συμφωνία. Από την πλευρά του, ο Λευκός Οίκος χαιρέτισε την ψήφιση του νόμου σαν «αποφασιστικό βήμα προς την ειρήνευση». Τελικά, η μόνη πρόταση που έγινε αποδεκτή απ’ όλες τις πλευρές ήταν η εκεχειρία της 1ης του Σεπτέμβρη με αφορμή την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς – κάτι που τελικά έγινε κατορθωτό ώστε να μην καταγραφεί κανένας νεκρός ή τραυματίας εκείνη την ημέρα, σε έναν πόλεμο που ήδη μετράει 7.000 νεκρούς.
Η Δύση και οι «ακραίοι»
Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν τις προθέσεις των βασικών παικτών της ουκρανικής κρίσης και στέλνουν πολλαπλά μηνύματα, δοκιμάζοντας αντιδράσεις. Οι Πούτιν και Ποροσένκο με προσεκτικά βήματα δείχνουν να κινούνται με ένα ρεαλισμό απέναντι στο καινούριο καθεστώς στην περιοχή, και μάλλον δείχνουν πρόθυμοι να μπουν σε μια διαδικασία «επίλυσης». Οι ΗΠΑ και η Γερμανία, αποδεχόμενοι το ρόλο τους εκατέρωθεν, και έχοντας εξασφαλίσει τον πολιτικό έλεγχο της ουκρανικής πολιτικής σκηνής, στέλνουν μηνύματα απομόνωσης των «ακραίων εθνικιστικών στοιχείων». Αυτών δηλαδή που στο παρελθόν τους εξυπηρέτησαν με μεγάλη προθυμία. Σήμερα όμως ΗΠΑ και Γερμανία γυρίζουν την πλάτη στους «ακραίους» και επιδεικνύουν εκ νέου διάθεση προσέγγισης με τη ρωσική πλευρά – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα υπάρξουν κι άλλοι διαγκωνισμοί, σε σχέση πάντα με την ευρύτερη γεωπολιτική σύγκρουση στην περιοχή. Από την πλευρά τους, οι ακροδεξιοί εθνικιστές και οι νεοναζί του Δεξιού Τομέα, βλέποντας ότι επιχειρείται μια «λύση», ένας συμβιβασμός χωρίς τη δική τους συμμετοχή, απαντούν με το γνωστό γι’ αυτούς τρόπο – χτυπώντας δηλαδή ανοιχτά και ένοπλα τις δυνάμεις της «διαλλακτικής» πλέον ουκρανικής κυβέρνησης.
Είναι σαφές ότι ο ανταγωνισμός ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ευρασίας είναι αρκετά περίπλοκος και με αντικρουόμενες πολλές φορές τακτικές, κάτι που δυσκολεύει τη γραμμική εφαρμογή της όποιας διευθέτησης σε ένα σημείο της αντιπαράθεσης. Όταν προστεθούν και οι αστάθμητοι παράγοντες, αυτοί που δεν μπορούν να ελεγχθούν πλήρως, τότε γίνεται ακόμη πιο δύσκολο το «έργο». Και η Ουκρανία είναι ένα τέτοιο σημείο, με πολλούς αστάθμητους παράγοντες αλλά και συμπύκνωση πολλών αντιθέσεων. Ας ελπίσουμε ότι η μη καταγραφή νεκρών δεν θα αφορά μόνο την έναρξη της σχολικής χρονιάς: 7.000 νεκροί είναι ήδη μεγάλο τίμημα. Για να μην αναφερθεί κανείς στην πλήρη κατάργηση έστω και της τυπικής δημοκρατίας (συμφωνία ή όχι, η θέση της Αριστεράς εκτός νόμου παραμένει – με εξαίρεση φυσικά τα εδάφη που ελέγχονται από τους αυτονομιστές), όπως και στην ξένη επιτροπεία μιας μεγάλης χώρας όπως η Ουκρανία.
