Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Φως στην περίπλοκη οικογενειακή ιστορία του διασημότερου ίσως δεινοσαύρου, του Τυραννόσαυρου Ρεξ, έρχονται να ρίξουν τα απολιθώματα ενός μακρινού συγγενoύς του που είχαν «ξεχαστεί» επί μισό αιώνα στα συρτάρια ενός ινστιτούτου της Μογγολίας.
Αυτός ο πρόγονος του T-Rex ήταν πολύ μικρότερος σε μέγεθος, καθώς έμοιαζε με «πολύ μεγάλο άλογο», ανέφερε η Ντάρλα Ζελενίτσκι, παλαιοντολόγος στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι, στον Καναδά, και μία εκ των συγγραφέων της μελέτης που δημοσιεύτηκε σήμερα στην επιστημονική επιθεώρηση Nature. Είχε μήκος περίπου τέσσερα μέτρα και ζύγιζε 750 κιλά.
Τα απολιθώματα βρέθηκαν στη νοτιοανατολική Μογγολία, στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Όμως εκείνη την εποχή αποδόθηκαν κατά λάθος στον Αλεκτρόσαυρο, ένα άλλο μέλος της οικογένειας των τυραννοσαυρίδων.
Επί μισό αιώνα, έμειναν κρυμμένα στα αρχεία του ινστιτούτου παλαιοντολογίας της Ακαδημίας Επιστημών της Μογγολίας, στην Ουλάν Μπατόρ, μέχρι που ένας διδακτορικός φοιτητής, ο Τζάρεντ Βόρις, που επισκεπτόταν τη χώρα, αντιλήφθηκε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με την «ταυτοποίηση» των οστών, είπε η Ζελενίτσκι.
Προς τιμή του «βασιλιά» T-Rex, το νέο είδος βαπτίστηκε Khankhuuluu mongoliensis, δηλαδή «πρίγκιπας δράκοντας της Μογγολίας».
Οι ισχυρότερες κοσμικές εκρήξεις μετά το (υποθετικό) Big Bang
Ένα βίαιο φαινόμενο που είχε ξεφύγει μέχρι σήμερα της προσοχής των αστρονόμων αποδεικνύεται ότι είναι το ισχυρότερο είδος έκρηξης που έχει ζήσει το Σύμπαν από τη στιγμή της (υποτιθέμενης….) δημιουργίας του.
Τα βίαια ξεσπάσματα, τα οποία μπορούν να διαρκέσουν χρόνια, προέρχονται από μεγάλα άστρα που κάνουν το λάθος να πλησιάσουν υπερβολικά τις γιγάντιες μαύρες τρύπες που κρύβονται στα κέντρα των περισσότερων γαλαξιών. Το ακραίο βαρυτικό πεδίο των μελανών οπών ουσιαστικά διαλύει το άστρο και ρουφά το υλικό του.
Πριν χαθεί για πάντα, το υλικό αυτό περιδινίζεται για λίγο σε έναν δίσκο διάπυρου υλικού που περιβάλλει τη μαύρη τρύπα. Θερμαίνεται έτσι σε ακραίες θερμοκρασίες και εκπέμπει ακτινοβολία που γίνεται ορατή από την άλλη άκρη του Σύμπαντος.
Οι ερευνητές που υπογράφουν τη μελέτη στο περιοδικό Science Advances ονόμασαν αυτές τις εκρήξεις «ακραία πυρηνικά παροδικά φαινόμενα», ή ENT (ο όρος «πυρηνικά» αναφέρεται στο γεγονός ότι το φαινόμενο καταγράφεται αποκλειστικά στις μαύρες τρύπες που βρίσκονται στους πυρήνες γαλαξιών).
Εξετάζοντας δεδομένα του ευρωπαϊκού διαστημικού τηλεσκοπίου Gaia, οι ερευνητές ανίχνευσαν δύο ENT, το ισχυρότερο από τα οποία απελευθέρωσε 25 φορές περισσότερη ενέργεια από το ισχυρότερο γνωστό σουπερνόβα.
Ενώ ένα τυπικό σουπερνόβα απελευθερώνει όση ενέργεια θα εκπέμψει ο Ήλιος στα 10 δισεκατομμύρια χρόνια της ζωής του, τα ΕΝΤ ακτινοβολούν την ενέργεια 100 Ήλιων σε διάστημα ενός έτους, υπολογίζει η μελέτη.
Οι εκρήξεις ENT είναι μια πιο βίαιη βερσιόν του φαινομένου της «παλιρροϊκής διατάραξης» που παρατηρείται σε άστρα που πλησιάζουν μαύρες τρύπες.
Η πλευρά του άστρου που βρίσκεται πλησιέστερα στη μελανή οπή δέχεται μεγαλύτερη έλξη από ό,τι η αντίθετη πλευρά, όπως συμβαίνει με τις παλιρροϊκές δυνάμεις που δέχεται η Γη από η Σελήνη. Λόγω αυτής της ανισορροπίας δυνάμεων, το άστρο χάνει το σφαιρικό του σχήμα άστρα και μετατρέπει σε έναν καυτό χείμαρρο πλάσματος που τυλίγει τη μαύρη τρύπα.
Σύμφωνα με τους ερευνητές που υπογράφουν τη μελέτη, τα ENT πρέπει να αναγνωριστούν ως νέα κατηγορία φαινομένου λόγω της ακραίας ενέργειάς τους.
«Παρατηρούμε άστρα να διαλύονται λόγω παλιρροϊκής διατάραξης εδώ και μια δεκαετία. Τα ΕΝΤ είναι κάτι διαφορετικό, αφού η λαμπρότητά τους είναι δεκαπλάσια σε σχέση με ό,τι βλέπουμε συνήθως» σχολίασε ο Τζέισον Χινκλ του Πανεπιστημίου της Χαβάης στη Μανόα, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.
Η ανάλυση έδειξε ότι, για να πάρει ένα συμβάν παλιρροϊκής διατάραξης τις διαστάσεις ενός ΕΝΤ, το καταδικασμένο άστρο πρέπει να έχει μάζα τριπλάσια του Ήλιου.
Μέχρι σήμερα, οι πιο βίαιες εκρήξεις στο Σύμπαν θεωρούνταν οι εκλάμψεις ακτίνων γάμμα (GRB), πίδακες ακτινοβολίας που συνοδεύουν ορισμένα μεγάλα σουπερνόβα. Τα GRB διαρκούν συνήθως λίγα δευτερόλεπτα και ωχριούν μπροστά στα ENT που διαρκούν ολόκληρα χρόνια.
Τα δύο ENT που εξετάζει η μελέτη καταγράφηκαν σε μακρινούς γαλαξίες και η ακτινοβολία τους χρειάστηκε δισεκατομμύρια χρόνια για να φτάσει στη Γη.
Αυτό σημαίνει ότι η μελέτη τους θα μπορούσε να προσφέρει νέα στοιχεία για την εξέλιξη των μελανών οπών όταν το Σύμπαν ήταν πολύ νεότερο από ό,τι σήμερα.
«Τα ENT δεν σημειώνουν απλά το δραματικό τέλος μεγάλων άστρων» σχολίασε ο Χινκλ. «Ρίχνουν φως στις διαδικασίες που ευθύνονται για την ανάπτυξη των μεγαλύτερων μελανών οπών στο Σύμπαν».
Η μελέτη των ENT θα είναι πάντως δύσκολη υπόθεση, δεδομένου ότι οι εκρήξεις αυτές εκτιμάται ότι είναι τουλάχιστον 10 εκατομμύρια φορές σπανιότερες από ό,τι τα σουπερνόβα.
Συνετρίβη και δεύτερο σκάφος ιαπωνικής εταιρείας στη Σελήνη
Για δεύτερη φορά σε διάστημα δύο ετών, σκάφος της ιαπωνικής ispace απέτυχε να προσεδαφιστεί στη Σελήνη.
Η σεληνάκατος Resilience δεν εκτίμησε σωστά το ύψος της στην τελική κάθοδο , ανέφερε η εταιρεία.
Η ispace, με έδρα το Τόκιο, ήλπιζε να γίνει η τρίτη εταιρεία που προσεδαφίζει σκάφος στο φεγγάρι, μετά τις αμερικανικές Intuitive Machines και Firefly Aerospace, εν μέσω διεθνούς κούρσας για τη Σελήνη στην οποία συμμετέχουν η Κίνα και η Ινδία.
Το Resilience επρόκειτο να προσσεληνωθεί το πρωί της Παρασκευής στο Mare Frigoris, ή «Θάλασσα του Ψύχους», μια βασαλτική πεδιάδα περίπου 900 χιλιόμετρα από τον νότιο πόλο της Σελήνης.
Σε συνέντευξη Τύπου στο Τόκιο, η ispace ανέφερε ότι έχασε την επαφή όταν η σεληνάκατος απείχε 192 μέτρα από τη σεληνιακή επιφάνεια. Το σκάφος είχε πρόβλημα στη μέτρηση της απόστασής του από το έδαφος.
Η αίθουσα όπου είχαν συγκεντρωθεί περίπου 500 υπάλληλοι της εταιρείας, μέτοχοι και κυβερνητική αξιωματούχοι βυθίστηκε σε σιγή όταν η επαφή χάθηκε δύο λεπτά πριν από την προγραμματισμένη προσσελήνωση.
Στη διάρκεια των 14 ημερών που θα διαρκούσε η αποστολή, η σεληνάκατος θα απελευθέρωνε ένα ρομπότ της ispace και πέντε φορτία αξίας 16 εκατ. ευρώ, ανάμεσά τους επιστημονικά όργανα ιαπωνικών εταιρειών και ενός πανεπιστημίου της Ταϊβάν.
Το Resilience είχε εκτοξευτεί τον Ιανουάριο μαζί με μια δεύτερη σεληνάκατο της αμερικανικής Firefly, η οποία ακολούθησε μια ταχύτερη διαδρομή προς το φεγγάρι και προσσεληνώθηκε με επιτυχία τον Μάρτιο.
Επίσης τον Μάρτιο προσεδαφίστηκε η δεύτερη σεληνάκατος της Intuitive Machines, η οποία είχε γίνει το 2024 η πρώτη ιδιωτική εταιρεία που πατά στο φεγγάρι.
Το 2024 προσεδαφίστηκε στη Σελήνη και το σκάφος SLIM της ιαπωνικής διαστημικής υπηρεσίας JAXA.H Ιαπωνία έγινε έτσι η πέμπτη χώρα που προσσεληνώνει ρομποτικό σκάφος, μετά τις ΗΠΑ, την Ρωσία , την Κίνα και την Ινδία.
