Η αποκαλυπτική απεικόνιση της διχοτόμησής της σε οφειλέτες και πιστωτές
Στο γράφημα αυτό, το οποίο έχουν επεξεργαστεί αναλυτές του οίκου πιστοληπτικής αξιολόγησης Standard & Poor’s, αποτυπώνεται ο απολογισμός της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη και της διαχείρισής της με επίκεντρο την Ελλάδα και τις άλλες χώρες που εντάχθηκαν σε μνημόνια ή άλλα προγράμματα προσαρμογής. Σε βάθος δεκαετίας, από το 2004 μέχρι φέτος, το κρατικό χρέος έγινε στην πραγματικότητα ένας μηχανισμός τεράστιας αναδιανομής πλούτου ανάμεσα στις πιστώτριες και στις οφειλέτριες χώρες. Η Ευρωζώνη είναι πια καθαρά διχοτομημένη ανάμεσα 14 χώρες-οφειλέτες και ένα πυρήνα μόλις 4 χωρών-πιστωτών, με τη Γερμανία να κατέχει τη μερίδα του λέοντος σε καθαρό «ενεργητικό» εξωτερικού χρέους, δηλαδή απαιτήσεις στο εξωτερικό. Η Γαλλία, που το 2004 ήταν ανάμεσα στους πιστωτές, έχει περάσει ξεκάθαρα στις χώρες-οφειλέτες.
Στο γράφημα υπολογίζονται οι καθαρές απαιτήσεις από το εξωτερικό, δηλαδή η διαφορά ανάμεσα στο εξωτερικό χρέος κάθε χώρας και αυτά που οφείλει η ίδια στο εξωτερικό. Το τι συνέβη μέσα σε μια δεκαετία, με σημείο καμπής το 2009 που ήταν χρονιά μετάλλαξης της χρηματοπιστωτικής κρίσης σε κρίση χρέους, φαίνεται στο συσχετισμό μεταξύ οφειλετών και πιστωτών. Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία και άλλες 12 χώρες της Ευρωζώνης είχαν ένα καθαρό εξωτερικό χρέος μικρότερο του 1 τρισ. ευρώ το 2004. Το 2014 είναι υπερδιπλάσιο, 2,1 τρισ. ευρώ, ή 2,3 τρισ. ευρώ υπολογίζοντας και τη Γαλλία που στο μεταξύ άλλαξε στρατόπεδο. Στον αντίποδα, η ομάδα των τεσσάρων χωρών πιστωτών -Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο και το «πλυντήριο» Λουξεμβούργο- είχε καθαρές απαιτήσεις στο εξωτερικό 374 δισ. ευρώ το 2004, αλλά σήμερα τις έχει αυξήσει 6,5 φορές, στα 2,464 τρισ. ευρώ! Για τη Γερμανία, στην οποία αναλογεί το 70% αυτής της απαίτησης, η ρυθμός αύξησης ήταν επτά φορές.
Η ηγεμονία των πιστωτών
Η εξέλιξη αυτή έχει δύο αναγνώσεις. Η μία -αφελής εκ πρώτης όψεως, αλλά σε αυτήν βασίζεται ολόκληρη η επιχειρηματολογία υπέρ της υποταγής στο Μνημόνιο- λέει ότι αυτό είναι απόδειξη της «αλληλεγγύης» των γενναιόδωρων πιστωτών προς τους φτωχούς οφειλέτες. Η άλλη ανάγνωση, που απηχεί μια στοιχειώδη ανάλυση της καπιταλιστικής πραγματικότητας, λέει ότι οι πιστώτριες χώρες, εκμεταλλευόμενες την κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου που τροφοδοτήθηκε από τα τεράστια εμπορικά τους πλεονάσματα στις συναλλαγές εντός της Ευρωζώνης (αυτός είναι ο δεύτερος διχασμός της Ευρωζώνης ανάμεσα σε εξαγωγικές και εισαγωγικές χώρες, ή πωλητές και καταναλωτές) μετέτρεψαν την υπόλοιπη Ευρωζώνη σε αποικία χρέους. Η υπερχρεωμένη Ευρωζώνη τους ανήκει, μπορούν να την κάνουν ό,τι θέλουν, μπορούν να εκβιάζουν, να αγοράζουν τα περιουσιακά της στοιχεία κοψοχρονιά, να διορίζουν κυβερνήσεις.
Αυτή η εξέλιξη, που μάλλον δεν ήταν απρόβλεπτη, αλλά σχεδιασμένη, εξηγεί και γιατί οι πιστωτές, με προεξάρχουσα τη Γερμανία, επέβαλαν τη θεσμοποίηση της λιτότητας και της εσωτερικής υποτίμησης στην Ευρωζώνη, μέσα από όλα τα σύμφωνα (sin pack, two pack, Δημοσιονομικό Σύμφωνο, Σύμφωνο για το Ευρώ+) που επιβάλλουν αυστηρή και μακρόχρονη επιτήρηση στις χώρες με υψηλό χρέος, και μέσα από τα μνημόνια στις χώρες όπως η Ελλάδα στις οποίες δόθηκαν και τα πολλά λεφτά. Κι η ίδια εξέλιξη εξηγεί γιατί, ενώ είναι ηλίου φαεινότερο ότι το χρέος που έχει συσσωρευτεί στους παρίες του ευρώ -και τώρα πια σ’ αυτούς ανήκουν κι οι «ελέφαντες» Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία- είναι αβίωτο, οποιαδήποτε συζήτηση για κούρεμα, ελάφρυνση ή αμοιβαιοποίηση προκαλεί ένταση.
Εδώ υπεισέρχεται και ο παράγων Ελλάδα και «πολιτική αβεβαιότητα». Οι πιστωτές της διχοτομημένης στην πράξη Ευρωζώνης έχουν μεν χαράξει ζώνες ασφαλείας, αλλά μια αμφισβήτηση του χρέους από μια χώρα οφειλέτη είναι προφανές ότι μπορεί να ανάψει φωτιά σε όλη την έκτασή της. Ο σκληρός πυρήνας των πιστωτών δεν είναι τόσο ασφαλής όσο αισθάνεται.
