Υπάρχουν ευκολίες και δυσκολίες. Ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, σε μια πολύ κρίσιμη φάση, υπερπήδησε την τρομοκρατία που ασκήθηκε εναντίον του προεκλογικά και έδωσε γερή ώθηση στην Αριστερά. Αλλά αυτοί οι πολίτες, παρ’ όλο που έκαναν πολύ σοβαρά βήματα αποδέσμευσης από τα πελατειακά κόμματα στρεφόμενοι προς τα αριστερά, έχουν ακόμα τη νοοτροπία της «ανάθεσης». Εμείς σας ψηφίζουμε, εσείς κάνετε τα υπόλοιπα. Για να αλλάξει αυτό, χρειάζεται αφενός χρόνος και αφετέρου βάθεμα της σχέσης των αριστερών ακτιβιστών με τους πολίτες ψηφοφόρους και αντιστρόφως. Για το χρόνο δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, τρέχει μόνος του, αλλά πρέπει να προετοιμαζόμαστε για την πιθανή συμπύκνωση των εξελίξεων σε μικρότερους χρόνους κάτω από την πίεση των παλιών και νέων μέτρων που εξοντώνουν όλο και περισσότερους ανθρώπους.
Για το βάθεμα, από τη μεριά μας, χρειάζεται επίσπευση της αυτοδιόρθωσής μας. Υστερούμε οργανωτικά για τόσο μεγάλες αντιπαραθέσεις. Από το ΚΚΕ εσωτερικού, είχε επικρατήσει στην Αριστερά ένα πολύ χαλαρό στυλ που ταίριαζε στη λογική ενσωμάτωσης που πρέσβευαν οι πολιτικοί τύπου Κύρκου, για τους οποίους ούτε ταξική πάλη υπήρχε ούτε κίνδυνος από τους «συμμάχους» Ευρωπαίους. Η κοινοβουλευτική παρουσία σχεδόν καταργούσε την ανάγκη σοβαρής οργανωτικής συγκρότησης. Σ’ αυτό το καθεστώς προσαρμόστηκαν και οι προερχόμενοι από το ΚΚΕ που συνδημιούργησαν τον ΣΥΡΙΖΑ, παρ’ όλο που είχαν αντίθετη οργανωτική καταγωγή. Το αποτέλεσμα ήταν ότι το Μνημόνιο και η κατεδάφιση της Ελλάδας βρήκαν τον Συνασπισμό, και κατά προέκταση τον ΣΥΡΙΖΑ, σε οργανωτική ανεπάρκεια. Μέσα στα χρόνια είχε διαμορφωθεί μια νοοτροπία εσωστρέφειας και αυτοσυντήρησης του τύπου μπαίνουμε-δεν μπαίνουμε στη Βουλή και μια επικοινωνιακή πολιτική που βασιζόταν κυρίως στις εμφανίσεις περιορισμένου αριθμού στελεχών, κατά κανόνα βουλευτών, στα τηλεπαράθυρα.
Ορισμένες συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ, όπως η ΚΟΕ, έχουν μια πιο κομματική οργανωτική αντίληψη, αλλά η εμβέλειά τους είναι πολύ μικρότερη αυτής του Συνασπισμού. Επίσης, κι αυτές πάσχουν από εσωστρέφεια χάρη στη νοοτροπία της μικρής αλλά επαναστατικής οργάνωσης. Τα τελευταία χρόνια, τόσο ο Συνασπισμός όσο και οι συνιστώσες άρχισαν να βγαίνουν από το κέλυφος της αυτοσυντήρησης και της εσωστρέφειας με διάφορες επιλογές και δράσεις που δεν είναι του παρόντος να αναφερθούν. Δεν είναι τυχαίο ότι η δυστοκία του ΣΥΡΙΖΑ, που κράτησε αρκετά χρόνια, φαίνεται να ξεπερνιέται από το ογκούμενο κοινωνικό ρεύμα που σπρώχνει την Αριστερά στα ανοιχτά πεδία των κοινωνικών συγκρούσεων και επισπεύδει τις εξελίξεις στο εσωτερικό της. Εξελίξεις που επιταχύνθηκαν με την αποκόλληση της Δημοκρατικής Αριστεράς, που ως τάση αποτελούσε το πιο ισχυρό αναχρονιστικό εμπόδιο στη μετεξέλιξη και ολοκλήρωση του ΣΥΡΙΖΑ. Ενός εγχειρήματος που έμελλε να πάρει πάνω του το μεγαλύτερο βάρος της κοινωνικής διαμαρτυρίας, να αναλάβει να οργανώσει την άμυνα του λαού και παρ’ ολίγον να επωμισθεί άρον-άρον τη διακυβέρνηση της χώρας.
Στην αλλαγή του ΣΥΡΙΖΑ συνέβαλε, καθοριστικά, η ανάπτυξη πάρα πολλών κινημάτων σε όλη την Ελλάδα, στα οποία μέλη των συνιστωσών άλλοτε συμμετείχαν και άλλοτε όχι, αλλά οι δράσεις και οι γειώσεις τους δημιούργησαν ένα φρέσκο αεράκι που δρόσισε τον ΣΥΡΙΖΑ και τον ανανέωσε αισθητά. Αλλά η αλλαγή αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί. Ούτε επαρκής χρόνος υπήρξε, ούτε οι εμπεδωμένες νοοτροπίες του 3% και του παραπαίοντος ΣΥΡΙΖΑ της προηγούμενης περιόδου μπορούν εύκολα να αντικατασταθούν από νέες και σύγχρονες αντιλήψεις. Το παλιό δεν αφήνει εύκολα χώρο στο νέο, ούτε δέχεται ότι η παλαιότητα εκτός από πολύτιμες εμπειρίες κουβαλάει και ανεπάρκειες του παρελθόντος. Ούτε, όμως, το νέο έχει πλήρη συνείδηση του ρόλου του.
Εξωστρέφεια
Ας ξεκινήσουμε με την εξωστρέφεια. Εξωστρέφεια παντού. Έχουμε καλά δείγματα εξωστρέφειας, όπως, π.χ., από το κίνημα «Δεν πληρώνω» και από το κίνημα «Χωρίς μεσάζοντες». Αλλά έχουμε περισσότερα δείγματα από παλιές εμμονές που αναπαράγουν συμβατικές κοινωνικές εμμονές. Η αντίληψη ότι η πολιτική δράση είναι καθήκον των ακτιβιστών και των μελών των κομμάτων είναι βαθιά ριζωμένη σε μια κοινωνία που επί χρόνια έλυνε τα προβλήματά της μέσα από το πελατειακό σύστημα το οποίο εξασφάλιζε την εξουσία των πολιτικών και καλλιεργούσε την παθητικότητα των πολιτών. Ένας από τους λόγους που εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες δεν συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις είναι κι αυτός. Περιμένουν από άλλους, δι’ αντιπροσώπων, να επιλύσουν το πρόβλημά τους.
Αυτή η αντίληψη, με άλλο πρόσημο, διέβρωσε και την Αριστερά αποκόβοντάς την από το κοινωνικό σώμα. Οι τοπικές οργανώσεις υπολειτουργούσαν, η δουλειά πόρτα-πόρτα είχε εγκαταλειφθεί προ πολλού, και μόνο τις παραμονές εκλογών ενεργοποιούνταν. Είναι χαρακτηριστική η κρίση στον ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές, αναφορικά με την κατάρτιση του ευρωψηφοδελτίου. Κανένα κοινωνικό και πολιτικό πρόβλημα δεν είχε προκαλέσει στο εσωτερικό του Συνασπισμού τέτοια ένταση όσο μια θέση στην Ευρωβουλή! Η αποχώρηση των στελεχών της λεγόμενης «ανανεωτικής τάσης» σχετιζόταν και με τα πόστα στον Συνασπισμό. Ο παραγοντισμός της κλειστής ομάδας Κουβέλη επιβεβαιώθηκε από τις τρέχουσες συμπεριφορές. Βλέπουμε ότι η ΔΗΜΑΡ δεν συμμετέχει σε κανένα κίνημα πολιτών. Είναι κόμμα γραφείου 100%.
Αλλά ο παραγοντισμός δεν εξέλειπε από την Αριστερά με την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ. Για να εκλείψουν τέτοιες στρεβλώσεις που αποδυναμώνουν το κίνημα χρειάζεται η μέγιστη δυνατή εξωστρέφεια. Όλα στο φως. Ο καθένας να κρίνεται από τη δημόσια δράση του, από τη γνωστοποίηση των θέσεών του, από το ήθος του και από το βαθμό σύνδεσής του με την κοινωνία. Ούτε από την εσωκομματική επετηρίδα, ούτε από την προσκόλληση σε ισχυρές ομάδες, ούτε από τον αριθμό των τηλεοπτικών του εμφανίσεων. Με βάση το καθημερινό του έργο και τη σχέση του με τον πολίτη πρέπει να κρίνεται το στέλεχος της Αριστεράς, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να είναι έξω, στα κινήματα και τις πρωτοβουλίες πολιτών, στο χώρο δουλειάς και το συνδικάτο, στη γειτονιά, στο σχολείο και το πανεπιστήμιο, στο χωριό, το χωράφι και το συνεταιρισμό. Όχι μέσα από τα γραφεία, πατώντας στις εσωτερικές ισορροπίες, ούτε μέσα από την ατομική προβολή. Όχι στελέχη διά της βαπτίσεως. Η εξωστρέφεια θα αναδείξει τους ικανότερους αγωνιστές και θα ευεργετήσει πολλαπλά την κοινωνία η οποία με τη σειρά της θα τροφοδοτήσει την Αριστερά με νέο αίμα και καινούργιες ιδέες.
Επιστροφή στον κόσμο
Είναι πράγματι απορίας άξιον πώς γίνεται, με 1.650.000 ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ πανελλαδικά, εκ των οποίων οι 600.000 στην Αττική, να είναι τόσο μικρή η συμμετοχή του κόσμου τόσο στις μεγάλες όσο και στις μικρές κινητοποιήσεις. Ακόμα και οι δημόσιοι υπάλληλοι που δεν κινδυνεύουν με απόλυση όπως οι ιδιωτικοί, έχοντας υποστεί πολύ μεγάλες μειώσεις στις αμοιβές τους και εν αναμονή άλλων προαναγγελθέντων, συμμετέχουν στις απεργίες με το σταγονόμετρο. Κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τη γενικότερη παθητικότητα και την απαξίωση των συνδικαλιστών που τα είχανε κάνει πλακάκια με την εξουσία. Έχει να κάνει και με την απουσία ισχυρών αριστερών πυρήνων. Η δουλειά μέσα στους μαζικούς χώρους ήταν υποτυπώδης και τώρα, στα δύσκολα, γίνεται φανερό ότι η Αριστερά δεν μπόρεσε ή δεν φρόντισε μέσα στα χρόνια να σφυρηλατήσει σχέσεις εμπιστοσύνης με τους εργαζόμενους, κάτι που ήθελε αυξημένη προσπάθεια, με δεδομένο ότι η πλειοψηφία στο Δημόσιο είχε διοριστεί από το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ.
Τώρα, χρειάζεται επιθετική παρέμβαση, ακόμα και σε κλάδους που ο μικροαστικός τους χαρακτήρας δεν ενέπνεε πολλούς αριστερούς. Στην καταστροφή των βιοτεχνιών και των εμπορικών καταστημάτων η Αριστερά πρέπει να αντισταθεί σθεναρά. Ο μικροβιοτέχνης και ο καταστηματάρχης χρειάζονται στήριξη και διαβεβαίωση ότι η Αριστερά δεν θα τους ξεχάσει στην ανασυγκρότηση της οικονομίας. Τόσο στους μαζικούς χώρους δουλειάς όσο και στον εμπορικό κλάδο χρειάζεται δουλειά γραφείο-γραφείο και πόρτα-πόρτα. Κάποτε πηγαίναμε στους πολίτες τις εφημερίδες μας. Τώρα, στην καλύτερη περίπτωση, του λέμε πήγαινε στο περίπτερο, όπου μπορεί και να μην τη βρεις. Στα χρόνια, δε, της αναδίπλωσης δεν πηγαίναμε ούτε τις προκηρύξεις μας. Τους είχαμε εκτός βεληνεκούς. Αυτή η κατάσταση πρέπει να αλλάξει. Να ξανασμίξουμε με τον πολίτη, με αυτοκριτική και με αγάπη.
Στα χρόνια της πασοκοκρατίας, όσοι επέμεναν αριστερά αποκόπηκαν από την κοινωνία που δεν ήταν και τόσο ανοιχτή στις ιδέες μας. Αυτή η απόσταση, περιόρισε τους αριστερούς σε πιο στενούς κύκλους, σχεδόν μοναχικούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και φέτος, τα οργανωμένα κάμπινγκ των αριστερών οργανώσεων έγιναν σε απομονωμένες περιοχές, μακριά από την τοπική κοινωνία. Αλλά και πάμπολλοι αριστεροί ακτιβιστές, και μάλιστα νέοι, προτίμησαν τα πιο αραιοκατοικημένα νησιά, όπως η Γαύδος και τα Κουφονήσια, για να κάνουν τις διακοπές τους, μεταξύ τους, αντί να προτιμήσουν προορισμούς που θα μπορούσαν να ζυμωθούν με τους ντόπιους και μάλιστα μετά από τη μεγάλη στροφή προς τα Αριστερά που πολλοί στην επαρχία λαχταρούσαν για γνωριμίες και πολιτικές ζυμώσεις με ακτιβιστές, Συριζαίους και μη, από τις μεγάλες πόλεις. Ούτε είναι τυχαίο ότι η Αριστερά, ενώ η κοινωνία φλέγεται από προβλήματα, αδράνησε για πολλές βδομάδες μετά τις εκλογές. Οι παλιές συνήθειες δεν αλλάζουν από τη μια στιγμή στην άλλη.
Είναι, όμως, επιτακτική ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να πηγαίνουμε στον κόσμο, να είμαστε με τον κόσμο, να μιλάμε με τον κόσμο, να νοιαζόμαστε για τον κόσμο, να στηριζόμαστε στον κόσμο. Είμαστε σε εμπόλεμη φάση και η ενασχόληση με την πολιτική δεν είναι χόμπι, είναι στράτευση.
Αλλαγή κωδίκων
Και βέβαια, θα διευκόλυνε την επικοινωνία μας με τους πολίτες εάν μιλούσαμε την ίδια γλώσσα, γιατί πολύ συχνά χρησιμοποιούμε κώδικες ακαταλαβίστικους και μάλιστα, εξ αποστάσεως. Υπάρχει η λανθασμένη εντύπωση ότι με πολλά like και share φτάνει το μήνυμά μας στην κοινωνία. Το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας δεν ενημερώνεται μέσα από το Facebook και τα μπλογκ που εμείς προτιμούμε, ούτε από τις εφημερίδες, τις δικές μας ή των άλλων, ίσως ούτε από την τηλεόραση. Όλα τα παραπάνω μέσα είναι απαραίτητα και χρήσιμα, αλλά καλύπτουν μόνο ένα μικρό μέρος της κοινωνίας και, για την ακρίβεια, ένα μόνο μέρος των χρηστών του διαδικτύου. Ακόμα και τα φεστιβάλ μας είναι εσωστρεφή. Απευθύνονται μόνο σε ένα βαμμένο αριστερό κοινό. Όπως και η δική μας παρουσία σε αξιόλογες εκδηλώσεις που δεν οργανώνονται από τα κόμματα και τις οργανώσεις μας, πολιτικές και πολιτιστικές, είναι μηδαμινή. Σε όσες σημαντικές εκδηλώσεις πήγα, με μεγάλη συμμετοχή λαϊκού κόσμου, από τη συναυλία για τα ενενηντάχρονα της Mικρασιατικής Kαταστροφής στο Θέατρο Βράχων με τρεις χιλιάδες θεατές, μέχρι την εκδήλωση για το Μπλόκο με πεντακόσια άτομα στη Μάντρα της Κοκκινιάς, κανένας βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ δεν παραβρέθηκε.
Χρειάζεται δημιουργική πολιτική, αλλά αυτό προϋποθέτει επαναστατικές διεργασίες μέσα στην ίδια την Αριστερά και μάλιστα ταχύρρυθμες. Η απομάκρυνση από την πεπατημένη δεν γίνεται με αυτοματισμό, όσο κι αν πιέζει η κοινωνία. Ούτε, βεβαίως, η κατάσταση αντιμετωπίζεται με υπερεπαναστατικές φούσκες από τα άκρα. Χρειάζεται επανεκκίνηση με νέες ιδέες και σχέδιο δράσης.
Ηθικό δίδαγμα. Πρέπει να δουλέψουμε πολύ, πάρα πολύ, για μια Αριστερά του 21ου αιώνα κόντρα σε μια Αριστερά του 20ού που δύσκολα ξεβολεύεται. Η κοινωνία μάς έσπρωξε προς τα μπρος, εμείς ας λύσουμε τα φρένα διατηρώντας σώας τας φρένας!
Στέλιος Ελληνιάδης
