Όταν διάβασα τον τίτλο του νέου βιβλίου του Αντώνη Γιανακού «Ο Χο Τσι Μινχ στο τρενάκι της Καράτζοβας» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ενύπνιο, νόμιζα πως ήταν μεταφορικός… Κάποια σχέση με τον πόλεμο του Βιετνάμ, με Έλληνες που αγωνίστηκαν, με κάποια απεργία…
Μόνο στην πραγματικότητα δεν πήγε το μυαλό μου. Γιατί πρωταγωνιστής στο βιβλίο που διαδραματίζεται στη Μακεδονία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου είναι πράγματι ο Χο Τσι Μινχ, ο ηγέτης της Επανάστασης στο Βιετνάμ!
Ο συγγραφέας ξεκινώντας από το πραγματικό γεγονός της παρουσίας του Χο Τσι Μινχ, αξιοποιεί τη μυθοπλασία για να μας παρουσιάσει ένα συναρπαστικό και πρωτότυπο αφήγημα, με υποδόριο χιούμορ.
Βλέπετε η φοβερή αποστολή που ανατίθεται στον –μάγειρα– Χο Τσι Μιν –τότε Νγκουγιέν Τατ Θαν– είναι να πάει στη Θεσσαλονίκη για να βρει φουά γκρα για τους Γάλλους αξιωματικούς του στρατοπέδου.
Ο συγγραφέας καταφέρνει να ζωντανέψει εκείνη την εποχή μέσα από τη ματιά του Βιετναμέζου στρατιώτη που αντικρίζει το μέτωπο αλλά και τα όσα γίνονται στη Θεσσαλονίκη και αντλεί πολύτιμα συμπεράσματα που θα τον βοηθήσουν στους αγώνες που ακολουθούν.
Αξίζει να προσθέσω ότι σε πρόσφατη επίσκεψη του υπουργού εξωτερικών Νίκου Δένδια στην πρεσβεία του Βιετνάμ, ανακοινώθηκε πως πρόκειται να τοποθετηθεί με πρωτοβουλία της πρεσβείας η προτομή του Χο Τσι Μινχ στην Έδεσσα!
Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο
Δεν ξέρω αν βρέθηκε συγκεκριμένα στο τρενάκι της Καρατζόβας αλλά πιστεύω ότι στη Μακεδονία ήρθε. Οι ελληνικές πηγές υποστηρίζουν ότι ήταν στην περιοχή της Έδεσσας το 1916 με τη Γαλλική Αποικιακή Στρατιά, ως μάγειρας. Να σκεφτείτε ότι υπάρχει και άρθρο στην εφημερίδα της Θεσσαλονίκης Ελληνικός Βορράς το 1970, που μιλάει για τον Χο Τσι Μινχ στη Βέροια. Από την άλλη η αυτοβιογραφία του που κυκλοφόρησε στο Βιετνάμ το 1968 δεν αναφέρει κάτι τέτοιο, ούτε οι βιογράφοι του αλλά ούτε και ο Ζοζέφ Αντράς, στο πρόσφατα μεταφρασμένο στα ελληνικά μυθιστόρημά του, που ασχολείται με τα νεανικά του χρόνια. Υπάρχει μία ασάφεια για το τι έκανε το 1916-17. Η προσωπική μου ερμηνεία είναι ότι η απουσία αυτής της αναφοράς στην επίσημη βιογραφία του δικαιολογείται λόγω της εποχής. Η βιογραφία βγήκε στην κορύφωση του πολέμου του Βιετνάμ, με έντονα προπαγανδιστικά στοιχεία, και προφανώς δεν θεωρήθηκε πολιτικά ορθό ο ιδρυτής του Βιετνάμ να φαίνεται ότι υπηρέτησε, έστω και μικρό διάστημα, ως μάγειρας στον αποικιακό στρατό. Σε κάθε περίπτωση να επισημάνω ότι σήμερα και η πρεσβεία του Βιετνάμ συμμετέχει στις σχετικές εκδηλώσεις στην Έδεσσα, αποδεχόμενη προφανώς την παρουσία του εκεί.
Θα μπορούσατε να μας σκιαγραφήσετε την ιστορία;
Στο βιβλίο μου παρουσιάζω τον Χο Τσι Μινχ να ξεκινάει από την Αριδαία, που ήταν υποτίθεται η μονάδα του, με το τρενάκι που μόλις έχει φτιαχτεί από τους στρατιώτες της Αντάντ και να φτάνει στη Θεσσαλονίκη. Η αποστολή του έχει σχέση με τα μαγειρικά του καθήκοντα, πρέπει να βρει φουά γκρα για το επίσημο τραπέζι που θα γίνει στις 14 Ιουλίου, ημέρα της γαλλικής εθνικής εορτής. Τριγυρίζει τρεις μέρες στην πόλη, ως flaneur, συναντιέται κατά τύχη με τη Φεντερασιόν, και συγκεκριμένα με τον Ζακ Βεντούρα. Τελικά καταφέρνει και βρίσκει το φουά γκρα χάρις σε μία εβραία υπηρέτρια και γυρνάει στη μονάδα του.
Διάβασα κάποια στιγμή ένα άρθρο σε μία τοπική εφημερίδα της Έδεσσας για τον Χο Τσι Μινχ. Πρέπει να ήταν το 2015-16. Μου έκανε εντύπωση, κράτησα το γεγονός στο μυαλό μου και κάποια στιγμή στις αρχές του 2019 είπα, αυτή την ιστορία θα την κάνω διήγημα
Πού τελειώνει η ιστορική πραγματικότητα και πού αρχίζει η μυθοπλασία;
Όπως ανέφερα θεωρώ ότι ο Χο Τσι Μινχ ήταν στη Μακεδονία με τον γαλλικό στρατό. Επίσης και ο Ζακ Βεντούρα είναι ιστορικό πρόσωπο, δημοσιογράφος της εφημερίδας Avanti, πρώτος γραμματέας της ΟΚΝΕ και βουλευτής του ΚΚΕ τη δεκαετία του ’20. Από εκεί και πέρα η ιστορία του βιβλίου προφανώς είναι μυθοπλασία. Ήθελα μεταξύ άλλων να μιλήσω για τη Θεσσαλονίκη πριν τη φωτιά του ’17, που είναι μία άλλη πόλη και για μία ιστορικά οριακή στιγμή, το καλοκαίρι του 1916, όπου όλα είναι ρευστά. Οι Γάλλοι και οι Σέρβοι ουσιαστικά έχουν καταλάβει τη Μακεδονία, οι Βούλγαροι προχωρούν, τέλος Ιουλίου θα καταλάβουν αμαχητί Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, η Ελλάδα είναι ουδέτερη και διχασμένη, ο βασιλιάς έχει διώξει τον Βενιζέλο.
Συνήθως διαβάζω κάτι, κρατώ την πληροφορία, τη δουλεύω ασυνείδητα και μετασχηματίζεται σε λογοτεχνία μόλις βρω τον τρόπο ή το σχήμα που θα την εντάξω. Έτσι και εδώ διάβασα κάποια στιγμή ένα άρθρο σε μία τοπική εφημερίδα της Έδεσσας για τον Χο Τσι Μινχ. Πρέπει να ήταν το 2015-16. Μου έκανε εντύπωση, κράτησα το γεγονός στο μυαλό μου και κάποια στιγμή στις αρχές του 2019 είπα, αυτή την ιστορία θα την κάνω διήγημα, μόλις μου ήρθε η ιδέα του φουά γκρα.
Η συμμετοχή του Χο Τσι Μινχ στο συγκεκριμένο μέτωπο πιστεύετε πως είχε επιπτώσεις στον τρόπο που σχεδίασε τη στρατηγική του στον πόλεμο του Βιετνάμ;
Ο Χο Τσι Μινχ ξεκίνησε από το Βιετνάμ (Ανάμ λεγόταν τότε) με σκοπό να κατανοήσει τον κόσμο και ειδικά τη γαλλική αποικιοκρατία. Ταξίδεψε δουλεύοντας σε διάφορες δουλειές, θερμαστής, μάγειρας σε ξενοδοχεία, βοηθός φωτογράφου, σε Νέα Υόρκη, Βοστώνη, Λονδίνο και Παρίσι. Συμμετέχει στην ίδρυση του Γαλλικού ΚΚ το 1918 και στη συνέχεια πηγαίνει στη Μόσχα. Το 1924 στο 5ο συνέδριο της Τρίτης Διεθνούς εισηγείται το θέμα της αποικιοκρατίας. Εκεί ανέπτυξε τη θέση ότι στις αποικίες η επανάσταση θα πρέπει να ξεκινήσει από τους αγρότες και την ύπαιθρο και όχι από τις πόλεις. Είναι μία εντελώς νέα αντίληψη, γιατί μην ξεχνάμε ότι μέχρι τότε όλα είχαν γίνει στις πόλεις από τους εργάτες και όχι στην ύπαιθρο από τους αγρότες. Η Κομμούνα είχε γίνει στο Παρίσι, η σοβιετική επανάσταση στην Πετρούπολη και τη Μόσχα, οι σπαρτακιστές εξεγέρθηκαν στο Βερολίνο. Όπως ξέρουμε, η στρατηγική αυτή που εισηγήθηκε ο Χο Τσι Μινχ ακολουθήθηκε από τον Μάο στην κινέζικη επανάσταση, στους πολέμους της Ινδοκίνας, στην Κούβα και σε όλα τα αντάρτικα κινήματα του τρίτου κόσμου. Δεν ξέρω πότε μορφοποιήθηκε αυτό το σχέδιο στη σκέψη του, πιστεύω όμως ότι επιδίωξε να έρθει στο μακεδονικό μέτωπο, ακριβώς για να δει από κοντά τον πόλεμο, τα όπλα και τις τακτικές του στρατού. Έζησε τον γαλλικό στρατό εκ των έσω και έτσι μπόρεσε να τον αντιμετωπίσει. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι και η μάχη της κοιλάδας Ντιεν Μπιεν Φου το 1954 που σήμανε τη γαλλική συνθηκολόγηση στο Βιετνάμ, ήταν μία μάχη στατική, όπως ήταν και όλος ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος.
