Οι ΗΠΑ και η πιστή σε αυτές αντιπολίτευση της Βενεζουέλας, εκμεταλλευόμενες λάθη και κοντόθωρες πολιτικές του κυβερνητικού μπλοκ (κοινωνική πολιτική με έσοδα από εξαγωγές πετρελαίου, χωρίς βαθιές αλλαγές κ.λπ.), επιχειρούν να ξανακερδίσουν μια για πάντα τον απόλυτο έλεγχο μιας χώρας από τις πλουσιότερες σε αποθέματα πετρελαίου στον κόσμο. Σε τέτοια σημεία καμπής δεν θα κυριαρχήσει αναγκαστικά όποιος έχει περισσότερα τεχνικά μέσα και όπλα στη διάθεσή του, αλλά μάλλον όποιος παλέψει για την ηγεμονία και την ασκήσει.
Δημοσιεύουμε αποσπάσματα από δύο κείμενα που καταπιάνονται με τις πιο επείγουσες αναγκαιότητες. Ο Φρανσουά Ουτάρ γράφει για μια σειρά άμεσα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από το κυβερνητικό στρατόπεδο, και καταλήγει στην ανάγκη επανίδρυσης του σχεδίου της Αριστεράς.
Ο Ατίλιο Μπορόν επισημαίνει ότι οι εξτρεμιστές της αντιπολίτευσης επιχειρούν να εφαρμόσουν το μοντέλο της Λιβύης, τονίζοντας ότι η Μπολιβαριανή κυβέρνηση δεν έχει άλλα περιθώρια ψευδαισθήσεων ότι μπορεί να τους κατευνάσει με περαιτέρω παραχωρήσεις.
Η Βενεζουέλα σήμερα και αύριο
του Φρανσουά Ουτάρ*
Η ιδέα μιας συνταγματικής αναθεώρησης είναι, καταρχήν, καλή. Αλλά αφορά μια διαδικασία μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη, ενώ τα υπαρξιακά προβλήματα έχουν βραχυπρόθεσμο χαρακτήρα… Γι’ αυτό, είναι αναγκαίο να υιοθετηθούν πολλά ακόμη μέτρα:
– Η επαναδιαπραγμάτευση του εξωτερικού χρέους, που εξάγει δισεκατομμύρια δολάρια από τη χώρα τη στιγμή που αυτή πλήττεται από ελλείψεις.
– Η αναθεώρηση του εσωτερικού χρέους, που καταλήγει να χρηματοδοτεί την αντιπολίτευση.
– Η επανεξέταση του τόξου εξόρυξης στον Ορινόκο, που επιχειρεί να λύσει το πρόβλημα των παράνομων ορυχείων, αλλά την ίδια στιγμή συνιστά επιστροφή στο νεοφιλελεύθερο παρελθόν, αφού τα εκχωρεί στις πολυεθνικές.
– Η επέμβαση στο σύστημα διανομής, που ακόμη ελέγχεται από το ντόπιο κεφάλαιο (μια ντουζίνα μεγάλες εταιρίες οι οποίες προκαλούν τεχνητές ελλείψεις), δεδομένου ότι η παραγωγή και οι εισαγωγές παρουσιάζουν μια σχετική βελτίωση.
– Η συγκράτηση της χρηματιστηριακής σπέκουλας που, μαζί με τον υπερπληθωρισμό, επιτρέπει σε ορισμένες ομάδες να αποκτούν τεράστιες περιουσίες σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει τη φυγή κεφαλαίων (σχεδόν 300 δισεκατομμύρια δολάρια).
– Η καταπολέμηση της εσωτερικής διαφθοράς (περιλαμβανομένης αυτής στο στρατό) που παρεμποδίζει τη διανομή των αγαθών που εισάγει η κυβέρνηση, και πάει λέγοντας.
Υπάρχει μια ομάδα εχθρική προς την αντιπολίτευση και ταυτόχρονα κριτική απέναντι σε ορισμένες κυβερνητικές πολιτικές, η οποία έχει αναπτύξει συγκεκριμένες προτάσεις για τα παραπάνω. Όμως, σε ένα κλίμα ακραίας αντιπαράθεσης, μπορεί να θεωρηθεί επικίνδυνη ή τουλάχιστον ουτοπική, κι ότι οι εναλλακτικές προτάσεις της δεν αξίζει να τύχουν μελέτης.
Από την άλλη, η χρήση βίας από την αντιπολίτευση έχει λάβει ανήκουστες διαστάσεις: καταστροφή δημόσιων κτιρίων, μεταξύ των οποίων και ένα νοσοκομείο, πυρπόληση ανθρώπων κ.λπ., απέναντι σε μια αστυνομία στην οποία απαγορεύεται να χρησιμοποιεί θανατηφόρα όπλα. Από την ίδια τη φύση τους, τα ΜΜΕ μεγαλοποιούν τους ισχυρισμούς της Δεξιάς, μεταφέροντας μια εικόνα ενός γενικευμένου χάους. Αλλά, παρά τις δυσκολίες, η καθημερινή ζωή συνεχίζεται. Οι δημόσιες υπηρεσίες (λεωφορεία, αποκομιδή απορριμμάτων, καθαριότητα δημόσιων χώρων) λειτουργούν…
Πρόκειται για μια ταξική αντιπαράθεση. Το δείχνουν οι διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης: σε ποια τμήματα της πόλης οργανώνονται και τι είδους κοινό συμμετέχει. Ένα μέρος της μεσαίας τάξης των πόλεων, η καταναλωτική δύναμη της οποίας έχει πληγεί σοβαρά λόγω της πτώσης των εσόδων από την εξαγωγή πετρελαίου, παίζει το ρόλο του υποστηρικτή των ανώτερων τάξεων, οι οποίες επιχειρούν να ανακτήσουν την πολιτική εξουσία. Οι τελευταίες ενώνονται με βίαιες ομάδες (η πλειοψηφία των θυμάτων είναι τσαβίστας). Υπάρχει όμως ισχυρή δυσαρέσκεια και στις υποτελείς τάξεις, εξαιτίας της χειροτέρευσης των κοινωνικών υπηρεσιών (τομείς της υγείας, της παιδείας, των λαϊκών αγορών) λόγω έλλειψης πόρων ή διαφθοράς.
Η μεγάλη δυσκολία είναι να συνδιαχειριστείς το μακροπρόθεσμο και το βραχυπρόθεσμο. Ο Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα έχει γράψει ότι μια επανάσταση που, για οποιονδήποτε λόγο, δεν διασφαλίζει την υλική βάση της ζωής του λαού, δεν έχει πολύ μέλλον – και οι αντίπαλοι το γνωρίζουν πολύ καλά… Στη Βενεζουέλα, όπως και σε όλες τις μετανεοφιλελεύθερες χώρες της Λατινικής Αμερικής, το θέμα είναι η επανίδρυση του σχεδίου της αριστεράς, κι όχι μόνο η προσαρμογή του.
* Βέλγος κοινωνιολόγος, θεολόγος και συγγραφέας. Εδώ παρατίθενται εκτενή αποσπάσματα άρθρου του που δημοσιεύθηκε στις 24/5 στην προοδευτική μεξικάνικη εφημερίδα La Jornada (https://www.jornada.unam.mx).
Η χώρα στον κλίβανο
του Ατίλιο Μπορόν*
Η διαλεκτική της επανάστασης και της ταξικής αντιπαράθεσης φέρνει τη βενεζουελάνικη κρίση πιο κοντά στην αναπόφευκτη έκβασή της. Μόνο δύο εναλλακτικές υπάρχουν: εδραίωση και προώθηση της επανάστασης, ή ήττα της. Η βίαιη επίθεση της αντιπολίτευσης –εγκληματική στις μεθόδους της και στους αντιδημοκρατικούς στόχους της– βρίσκει υποστηρικτές στις συντηρητικές κυβερνήσεις της περιοχής, που προτάσσουν τα στήθη τους για να υπερασπίσουν τη «δημοκρατική αντιπολίτευση» στη Βενεζουέλα. Οι τρομοκράτες –γιατί να τους αποκαλούμε διαφορετικά;– καίνε, καταστρέφουν, λεηλατούν, επιτίθενται και σκοτώνουν ατιμώρητοι. Εάν καταφέρει να τους συλλάβει η Μπολιβαριανή αστυνομία, που από την εποχή του Τσάβες μέχρι σήμερα δεν οπλοφορεί στις διαδηλώσεις, αρχίζει η μετάλλαξή τους: η Δεξιά και τα ΜΜΕ βαφτίζουν αυτούς τους κοινούς εγκληματίες «μαχητές της ελευθερίας»…
Αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Βενεζουέλα είναι ότι η αντεπανάσταση επιχειρεί –και το έχει καταφέρει σε διάφορα μέρη της χώρας– να καταλάβει τους δρόμους και να προκαλέσει, με τη βοήθεια των σχεδιασμένων ελλείψεων και του οικονομικού πολέμου, κοινωνικό χάος. Η κατάληξη του οποίου θα είναι η εθνική αποσύνθεση και η κατάρρευση της Μπολιβαριανής επανάστασης… Για να πετύχει αυτό το στόχο, η Ουάσιγκτον εφαρμόζει τη συνταγή που ήδη χρησιμοποίησε σε πολλές άλλες χώρες: οργανώνει την αντιπολίτευση, της προσφέρει οικονομική, δημοσιογραφική και διπλωματική κάλυψη, της παρέχει όπλα, εφευρίσκει τους ηγέτες της, προσλαμβάνει μισθοφόρους και εγκληματίες του χειρότερου είδους για να «ζεστάνουν τους δρόμους». Το ίδιο έκαναν πριν λίγα χρόνια με μεγάλη επιτυχία στη Λιβύη, όπου η Ουάσιγκτον και τα τσιράκια της εφηύραν τους «μαχητές της ελευθερίας» στη Βεγγάζη. Το αποτέλεσμα, γνωστό…
Στην περίπτωση της Βενεζουέλας, μοντέλο είναι η Λιβύη. Δεν έχουν σκοπό να συζητήσουν, όσες παραχωρήσεις κι αν τους γίνονται… Οποιαδήποτε κατευναστικά μέτρα τους αποθρασύνουν κι άλλο. Ο Μαδούρο πρόσφερε Συντακτική Εθνοσυνέλευση ώστε να αποφευχθεί ο εμφύλιος πόλεμος και η εθνική αποσύνθεση, και η αντιπολίτευση την απέρριψε. Η μοναδική επιλογή που έχει τώρα η κυβέρνηση είναι να αφήσει την πολιτική των παραχωρήσεων και να χτυπήσει αλύπητα. Έδειξε ήδη ατέλειωτη υπομονή απέναντι σε στασιαστές που, αν έκαναν στις ΗΠΑ όσα έκαναν στη Βενεζουέλα, θα ήταν φυλακή από το 2014 – και ορισμένοι από αυτούς, όπως ο Λεοπόλντο Λόπεζ, θα είχαν καταδικαστεί στην εσχάτη των ποινών…
Αν οι επικεφαλής της Βενεζουέλας έχουν την ψευδαίσθηση ότι μπορούν να κατευνάσουν τη βία συνεχίζοντας τις γενναιόδωρες χειρονομίες ή τις προσευχές στην Παρθένο, το μέλλον τους είναι η ήττα. Υπάρχουν δύο εκδοχές ήττας. Η μία, λιγότερο τραυματική, είναι αυτή των Σαντινίστας, που ηττήθηκαν «συνταγματικά» στις κάλπες το 1989. Μόνο που η Νικαράγουα δεν καθόταν πάνω σε μια θάλασσα πετρελαίου, όπως κάθεται η Βενεζουέλα. Κι άρα δεν πρέπει κανείς να έχει την ψευδαίσθηση ότι, αφού οι Σαντινίστας επέστρεψαν στην εξουσία, μπορούν να επιστρέψουν και οι τσαβίστας μετά από 10-15 χρόνια… Η δεύτερη εκδοχή ήττας είναι το χειρότερο σενάριο, αυτό του τερματισμού της Μπολιβαριανής επανάστασης από μια βίαιη εξέγερση βάσει του λιβυκού μοντέλου. Η Μπολιβαριανή ηγεσία, η κληρονομιά του Τσάβες και η υπόθεση της λατινοαμερικάνικης χειραφέτησης δεν αξίζουν καμία από τις δύο εκδοχές.
* Αργεντίνος κοινωνιολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες. Εδώ παρατίθενται εκτενή αποσπάσματα του άρθρου του – για το πλήρες κείμενο στα ισπανικά βλ. www.atilioboron.com.ar
