Για το Κτήμα που βλέπει στη θάλασσα, του Τάσου Χατζηαναστασίου, από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις
Το Κτήμα που βλέπει στη θάλασσα είναι ένα βιβλίο που επιδέχεται πολλαπλές αναγνώσεις. Ο ίδιος ο συγγραφέας του το περιγράφει ως «μυθιστορηματικό αντικαταθλιπτικό μανιφέστο για εφήβους και νέους όλων των ηλικιών» και δεν υπερβάλλει. Πρώτα-πρώτα, αποπνέει τον αέρα αισιοδοξίας των νεαρών πρωταγωνιστών που επιχειρούν να συστήσουν μία αγροτουριστική μονάδα σε συνεταιριστική βάση. Οι σχέσεις, οι έρωτες, τα προβλήματα και οι συγκρούσεις τους, εσωτερικές και εξωτερικές, το καθιστούν ένα συναρπαστικό εφηβικό μυθιστόρημα. Με αυθεντικούς διαλόγους βγαλμένους από το προαύλιο ενός επαγγελματικού λυκείου, χαρακτήρες καθημερινούς, τόσο πραγματικούς που λες πως κάπου τους έχουμε συναντήσει.
Παρά το ρεαλισμό της αφήγησης, δεν λείπει και το μαγικό στοιχείο, κυρίως στο πρόσωπο μιας μυστηριώδους γυναικείας μορφής που επεμβαίνει σε κρίσιμα σημεία της πλοκής υποδυόμενη κάθε φορά διαφορετικούς ρόλους, μια παρουσία που επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες.
Ένα άλλο επίπεδο ανάγνωσης είναι η προβολή ενός θετικού προτύπου, με βάση το οποίο η απόπειρα των παιδιών στηρίζεται στις αρχές του συνεταιρισμού, όπως είναι η ισοτιμία μεταξύ των μελών, στην οικονομική, ενεργειακή, αλλά και διατροφική αυτάρκεια. Πάνω απ’ όλα, όμως, βασίζεται στο σεβασμό της παράδοσης και του περιβάλλοντος μέσα από την αξιοποίηση των γνώσεων και αξιών που έχουν προσλάβει από τους πιο δημιουργικούς δασκάλους τους στο σχολείο, οι οποίοι στηρίζουν την προσπάθειά τους. Θα λέγαμε πως έχουμε να κάνουμε με μία σύγχρονη, περισσότερο πολιτική και οπωσδήποτε κοινωνικά ανατρεπτική, εκδοχή του Τα ψηλά βουνά του Ζαχαρία Παπαντωνίου.
Η σύσταση, ωστόσο, του συνεταιρισμού δεν συντελείται σ’ έναν κόσμο αποκομμένο από το ευρύτερο διεθνές, εθνικό ή κοινωνικό περιβάλλον. Έτσι, σ’ ένα τρίτο επίπεδο, μέσω των τίτλων ειδήσεων του «ηλεκτρονικού Τύπου», μπορεί κανείς να παρακολουθήσει μία κατασκευασμένη μεν, αλλά πολύ ρεαλιστική επικαιρότητα. Εδώ ο συγγραφέας βγάζει κυριολεκτικά το άχτι του καθώς στην Κύπρο, ο νέος πρόεδρος (το βιβλίο γραμμένο προφανώς πριν από τις τελευταίες εκλογές) καταγγέλλει τη δανειακή σύμβαση, οι Κούρδοι αποχτούν επιτέλους ανεξάρτητο κράτος, στο ηττημένο Ισραήλ και την Παλαιστίνη σχηματίζεται ένα κοινό αραβοϊσραηλινό κράτος(!) ενώ στη Λατινική Αμερική κερδίζει έδαφος η Μπολεβαριανή Επανάσταση. Ανάλογα παρουσιάζονται και οι εσωτερικές εξελίξεις οι οποίες μ’ έναν έμμεσο τρόπο σχετίζονται με την κυρίως αφήγηση.
Δεν είναι όμως όλα ρόδινα, ακόμη και σε ένα αντικαταθλιπτικό μυθιστόρημα. Οι νεαροί συνεταίροι έρχονται σε επαφή με τα σημαντικότερα κοινωνικά προβλήματα της σύγχρονης Ελλάδας: Τη διάλυση, αλλά και τη διαφθορά στο Δημόσιο, τη μετανάστευση από και προς την Ελλάδα, τις κοινωνικές προκαταλήψεις και τον ρατσισμό, τη δράση των ναζιστικών συμμοριών, την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους, την έλλειψη ουσιαστικής πολιτικής για τα ναρκωτικά, την περιθωριοποίηση των νέων, το τεράστιο ζήτημα της Παιδείας. Ο συγγραφέας σχολιάζει επίσης το φαινόμενο της ένδειας ιδεών από την πλευρά της ακαδημαϊκής, κυρίως, διανόησης που συμμαχώντας με τις ελίτ της χώρας αποδομούν συστηματικά την εθνική ταυτότητα του ελληνικού λαού αφήνοντάς τον έρμαιο του κεφαλαίου και των ναζιστών που εμφανίζονται με πατριωτικό προσωπείο.
Τέλος, το βιβλίο μπορεί να ιδωθεί ως ένα παιδαγωγικό εγχειρίδιο για το πώς το σχολείο θα μπορούσε να προσφέρει στη νεολαία τις απαραίτητες γνώσεις, αλλά και το αγωνιστικό ήθος, προκειμένου να σταθεί όρθια δημιουργώντας μία νέα Ελλάδα, μέσα από τα ερείπια που σωρεύει η γενικότερη κατάρρευση και παρακμή.
Με λίγα λόγια, το Κτήμα που βλέπει στη θάλασσα αποτελεί μία άκρως ενδιαφέρουσα πρόταση που αξίζει να διαβαστεί και να συζητηθεί ευρύτατα.
Γιώργος Τοζίδης
