Η ένταση που εμφανίζεται το τελευταίο διάστημα στα Δυτικά Βαλκάνια (βλ. και άρθρο στο προηγούμενο φύλλο του Δρόμου) οξύνθηκε επικίνδυνα την εβδομάδα που πέρασε, με πιο σημαντικό επεισόδιο την ένοπλη σύγκρουση των δυνάμεων ασφαλείας της ΠΓΔΜ με ομάδα αλβανόφωνων οι οποίοι έφεραν τα διακριτικά του UCK. Η σύγκρουση έλαβε χώρα στο Κουμάνοβο, όπου κατοικούν κυρίως αλβανόφωνοι, 40 μόλις χιλιόμετρα από τα Σκόπια και κοντά στα σύνορα με τη Σερβία. Αποτέλεσμα: 22 νεκροί, 30 συλλήψεις και πολλά κατεστραμμένα σπίτια και κτίρια, επαναφέροντας άσχημες μνήμες. Η εξέλιξη αυτή έχει ανησυχήσει ιδιαίτερα όλες τις πλευρές και έχει προκαλέσει μια άνευ προηγουμένου (μιλώντας για την τελευταία δεκαπενταετία τουλάχιστον) κινητικότητα σε διπλωματικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο από κυβερνήσεις και οργανισμούς. Μια εξέλιξη που ήρθε να προστεθεί και να περιπλέξει την εδώ και μήνες πολιτική αλλά και σημαντική οικονομική κρίση που υπάρχει στη χώρα.
Βαθαίνει η πολιτική κρίση
Η παραίτηση δύο βασικών υπουργών της κυβέρνησης Γκρούεφσκι και του αρχηγού των μυστικών υπηρεσιών (σχετίζονταν άμεσα με την τηλεφωνική παρακολούθηση 22.000 πολιτών όπως λέγεται, αλλά και την απόκρυψη πολιτικών δολοφονιών) δεν ήταν αρκετή για να εκτονωθεί η κατάσταση. Η αντιπολιτευόμενη Σοσιαλδημοκρατική Ένωση κλιμακώνει την αντιπαράθεση ετοιμάζοντας μεγάλο συλλαλητήριο για την Κυριακή 17/5, και ζητά παραίτηση της κυβέρνησης και νέες εκλογές. Εξάλλου δεν αναγνώρισε μέχρι σήμερα τα αποτελέσματα των εκλογών του 2014 καταγγέλλοντας νοθεία, και άφησε κενές τις 34 (από τις 123 συνολικά) έδρες που της αναλογούσαν στο Κοινοβούλιο.
Αρκετοί υποστηρίζουν πως η σύγκρουση στο Κουμάνοβο ήταν μια σκηνοθετημένη προσπάθεια του Γκρούεφσκι για να στρέψει αλλού το ενδιαφέρον και να βγει από τη δύσκολη θέση. Ακόμη κι αν αυτό αληθεύει (δεν δείχνουν κάτι τέτοιο τα στοιχεία), δεν παύει να είναι παιχνίδι με τη φωτιά. Σε καμιά περίπτωση δεν θα αφήσει αλώβητη την κυβέρνηση – αντίθετα, θα τη συμπαρασύρει στις εξελίξεις που έρχονται. Το γεωπολιτικό στάτους κβο της ευρύτερης περιοχής φαίνεται πως ήδη άρχισε να αμφισβητείται, και οι βασικοί παίχτες δεν πρόκειται να μείνουν απαθείς. Η φιλορωσική στάση της Σερβίας, αλλά και η προσπάθεια της κυβέρνησης της ΠΓΔΜ να σταθεροποιηθεί δίνοντας χώρο στη ρωσική διείσδυση μέσω των αγωγών ενέργειας, δεν μένουν αναπάντητες…
Απροκάλυπτες παρεμβάσεις
Οι προαναφερθείσες παραιτήσεις επιβλήθηκαν στην ουσία από τους πρέσβεις των ΗΠΑ και Γερμανίας στην ΠΓΔΜ μετά από δηλώσεις τους. Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία επικρίνουν ανοιχτά τον Γκρούεφσκι, και επέβαλαν συνάντηση των 4 μεγαλύτερων κομμάτων υπό την προεδρία τους με στόχο τη «συνεννόηση» και αλλαγή πλεύσης. Ταυτόχρονα ξεκίνησαν και κύκλο συζητήσεων με πολιτικούς παράγοντες, πιέζοντας μάλιστα την αντιπολίτευση να επανέλθει στη Βουλή για να διαδραματίσει ρόλο στις εξελίξεις. Από την άλλη, η επικεφαλής Εξωτερικής Πολιτικής της Ε.Ε. Φεντερίκα Μογκερίνι μιλώντας σε διάσκεψη στο Βελιγράδι απαίτησε από τη Σερβία να ταυτιστεί πλήρως με την πολιτική της Ε.Ε. έναντι της Ρωσίας, αλλιώς δεν θα προχωρήσει η όποια ενταξιακή διαδικασία έχει δρομολογηθεί. Αποτέλεσμα, η δήλωση του Σέρβου προέδρου Νίκολιτς περί «δυσκολιών να περάσει ρωσικός αγωγός από τη χώρα», η οποία μαζεύτηκε αμέσως λόγω της επίσκεψης του Ρώσου ΥΠΕΞ Λαβρόφ στο Βελιγράδι αυτές τις ημέρες.
Όλοι προετοιμάζονται
Είτε ενταθεί η αντιπαράθεση είτε επιβληθεί μια προσωρινή ηρεμία, όλες οι πλευρές παίρνουν τα μέτρα τους με απώτερο στόχο να προφυλαχθούν ή και να διεκδικήσουν κάτι περισσότερο στην ανακατάταξη της γεωπολιτικής σκακιέρας. Έτσι βλέπουμε μεγάλη πυκνότητα γεγονότων, όπως την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου Ερντογάν στα Τίρανα μαζί με 120 επιχειρηματίες για να εγκαινιάσει το μεγαλύτερο τζαμί των Βαλκανίων και με στόχο την αύξηση του όγκου των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δύο χωρών στο 1 δισεκατομμύριο δολάρια. Ή τις δηλώσεις του Βούλγαρου πρωθυπουργού Μπορίσοφ ότι ο στρατός της χώρας του είναι έτοιμος να επέμβει αν χρειαστεί να προστατεύσει τους 90.000 πολίτες της ΠΓΔΜ με βουλγάρικα διαβατήρια, ενώ έχει ήδη ζητήσει την παραίτηση Γκρούεφσκι. Ακόμη, προγραμματίζεται εσπευσμένη επίσκεψη του Σέρβου πρωθυπουργού στην Αλβανία τέλη Μάη για «εκτόνωση της έντασης».
Άμεσα εμπλεκόμενη και η Ελλάδα, με ανοιχτό το ζήτημα της ονομασίας της γειτονικής χώρας και κινήσεις για τη δημιουργία αγωγού. Οι προθέσεις του ΥΠΕΞ Ν. Κοτζιά για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης το συντομότερο και η περιοδεία του στα Δυτικά Βαλκάνια τον Ιούνιο θα δείξουν αν θα κινηθούμε απλά αποδεχόμενοι το γεωπολιτικό πλαίσιο που άλλοι θα καθορίσουν για ακόμη μια φορά.
Γιώργος Τζαφέρης
