Συνέντευξη στον Μιχάλη Σιάχο.
Για πολιτική και κοινωνική χειραφέτηση χιλιάδων ανθρώπων, οι οποίοι με το κίνημα των πλατειών έρχονται στο προσκήνιο και διεκδικούν το ρόλο των κοινωνικών πρωταγωνιστών, κάνει λόγο μιλώντας στον Δρόμο η Αλεξάνδρα Κορωναίου, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Χαρακτηρίζει ελπιδοφόρα και άκρως σημαντική την απαίτηση και αγωνία του λαού να ξαναφτιάξει την κοινωνία, κόντρα στην επιχειρούμενη διάλυση του κοινωνικού ιστού. Επίσης, τονίζει ότι στην πλατεία «αφυπνίζονται συνειδήσεις» και υπογραμμίζει ότι αυτό το κίνημα εγγράφει σημαντικές παρακαταθήκες με σαφέστατο πολιτικό και πολιτισμικό περιεχόμενο.
Θα ήθελα να ξεκινήσουμε με ένα πρώτο σχόλιό σας για το κίνημα των πλατειών. Πόσο πολιτικό είναι;
Τους κοινωνιολόγους και τους κοινωνικούς επιστήμονες πάντα τους ενδιέφερε η κατανόηση τέτοιων κινημάτων. Η εντύπωση που έχω εγώ είναι ότι είναι ένα κίνημα που μέσα σε μια περίοδο κρίσης αναζητά δρόμο και φτιάχνει, αν θέλετε, μια δυναμική. Θεωρώ ότι πολιτικό είναι αυτό ακριβώς που συμβαίνει εκεί. Και είναι πολιτικό, με την έννοια ότι όλη η επίθεση των ΜΜΕ, εδώ και ένα χρόνο που ξεκίνησε η ιστορία με το Μνημόνιο, ήταν κυρίως μια προσπάθεια αυτοενοχοποίησης, αυτομομφής των ανθρώπων για ό,τι συμβαίνει στην χώρα. Οι άνθρωποι στις πλατείες προσπαθούν -και εδώ μπαίνει πάλι ως πρώτο συνθετικό το «αυτό»- για μια αυτοοργάνωση, μια αυτοδιαχείριση και κυρίως επιχειρούν να αναπτύξουν μια κριτική ματιά πάνω στα πράγματα. Νομίζω, λοιπόν, ότι αυτό που είναι καινούργιο σε αυτά τα κινήματα είναι κυρίως η κοινωνική τους διάσταση. Είναι το γεγονός ότι εμφανίζεται στη δημόσια σφαίρα, στη δημόσια σκηνή η προσπάθεια να μιλήσουν οι πολλοί ως κοινωνικοί πρωταγωνιστές – και τίποτα δεν είναι πιο δημόσιο από την πλατεία, μπροστά στο Σύνταγμα. Το να ξαναπάρουν κάποια πράγματα στα χέρια τους, όχι αναγκαστικά την εξουσία έτσι όπως την αντιλαμβανόμαστε, αλλά το λόγο που έχει να κάνει με την εξουσία, είναι πολύ σημαντικό.
Το αίτημα που μπαίνει μαζικά στο Σύνταγμα αλλά και σε όλες τις πλατείες και λέει ότι πρέπει να φύγει αυτό το πολιτικό σύστημα, δεν είναι πολιτικό;
Βεβαίως και είναι πολιτικό. Αυτό που καταλογίζουν στο κίνημα των πλατειών είναι ότι δεν προτείνει τι θα αντικαταστήσει αυτό το πολιτικό σύστημα. Βλέπετε τις επιθέσεις, κυρίως από τα ΜΜΕ. Νομίζω ότι η ουσία αυτού του κινήματος είναι κυρίως πολιτική, με την έννοια ότι η ανταλλαγή απόψεων που γίνεται είναι πολιτική. Το γεγονός ότι εγώ είδα τους ανθρώπους να θέλουν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, αυτό επιβεβαιώνει. Νομίζω ότι το πιο πολιτικό στίγμα που έχει φανεί δεν είναι η έλλειψη πρότασης για το τι ακριβώς πρέπει να αντικαταστήσει το υπάρχον πολιτικό σύστημα -που έτσι κι αλλιώς απαξιώνεται από πολύ ευρύτερες δυνάμεις από αυτές που βρίσκονται στην πλατεία, κάτι που εκφράζεται και στην μεγάλη αποχή στις εκλογές. Θεωρώ ότι το κεντρικό σημείο είναι ότι οι άνθρωποι προσπαθούν να ξαναφτιάξουν αυτό που χτυπήθηκε και χτυπιέται εξαιρετικά βίαια, κατά την άποψή μου, τον τελευταίο καιρό και είναι οι θεσμοί, οι κοινωνικοί θεσμοί, η κοινωνική συνοχή, που λέγαμε τόσον καιρό οι κοινωνιολόγοι. Υπάρχει μια προσπάθεια ρήξης του κοινωνικού ιστού, δηλαδή, των κοινωνικών θεσμών, που σημαίνει να είμαστε μαζί, να εργαζόμαστε μαζί, να εκφραζόμαστε μαζί, αυτό, δηλαδή, που συνιστά την κοινωνία. Και έχω την εντύπωση ότι το βαθύτερο, το πολύ ελπιδοφόρο στοιχείο, πέραν μιας συγκεκριμένης πολιτικής πρότασης εάν θα μας κυβερνήσει το ένα ή το άλλο κόμμα, είναι ότι εδώ πρέπει να ξαναφτιάξουμε την κοινωνία. Δηλαδή, να ξαναδούμε τις σχέσεις μεταξύ μας. Αυτό είναι βαθύτατα πολιτικό, βαθύτατα πολιτισμικό και απαντά στην πολύ μεγάλη βία που υπάρχει μέσα στην προσπάθεια της εξουσίας του Μνημονίου, των ΜΜΕ, να σπάσουν τον κοινωνικό ιστό και τους κοινωνικούς δεσμούς.
Είδαμε όλοι ένα σχετικά γρήγορο πέρασμα από παραδοχές για «κοινωνία του καναπέ» στην ενεργοποίηση, η οποία όποιο περιεχόμενο τελικά και αν έχει ή όπου κι αν καταλήξει λειτουργεί χειραφετητικά, κατά κάποιο τρόπο. Συμφωνείτε;
Είμαι απολύτως πεπεισμένη για αυτό, ανεξάρτητα με το πού θα καταλήξει. Είναι μια εκπαίδευση, είναι εξαιρετικά παραγωγικό αυτό που συμβαίνει, με την ευρύτερη σημασία του όρου. Είναι αυτό που λέτε πολιτική χειραφέτηση και πέραν του πολιτικού, είναι κοινωνική χειραφέτηση. Είναι μια απάντηση στο «ο καθένας μόνος του στον καναπέ του, μπροστά στην τηλεόραση». Στην πλατεία είμαστε πολλοί μαζί, όχι μπροστά σε μια οθόνη. Εμείς είμαστε η οθόνη, εμείς είμαστε στη σκηνή. Αναδεικνύει ότι δεν είμαστε απλώς καταναλωτές, αλλά κάτι πολύ περισσότερο. Είμαστε ενεργοί πολίτες και κυρίως είμαστε πρωταγωνιστές στη δημόσια σφαίρα. Νομίζω ότι αυτό ακριβώς σηματοδοτεί το ότι είμαστε στην πλατεία, ακριβώς απέναντι από αυτή τη Βουλή που αποφασίζει ερήμην μας, χωρίς να μας λαμβάνει υπ’ όψιν – φαινόμενο πολύ χαρακτηριστικό της τελευταίας περιόδου. Επομένως, με αυτήν την έννοια, είμαστε μια άλλη Βουλή, αυτό που είπαν η «Εκκλησία του Δήμου». Η όλη διαδικασία είναι πάρα πολύ σημαντική, με σαφέστατο πολιτικό περιεχόμενο και νομίζω ότι είναι άστοχο και πολύ βιαστικό να προσπαθήσει ο καθένας να δώσει το δικό του νόημα και κυρίως να το επιβάλει.
Αυτό εγώ κατάλαβα ως καπέλωμα, είτε προέρχεται από τα κόμματα, είτε από τους διανοούμενους, είτε από τα ΜΜΕ. Το να προσπαθεί, δηλαδή, κανείς να επιβάλλει το δικό του σωστό νόημα για ό,τι συμβαίνει εκεί. Το νόημα φτιάχνεται εκεί, ανακαλύπτεται κάθε μέρα εκεί. Και αυτό συνιστά τη δυναμική του και πηγαίνει πολύ παραπέρα από το πώς ακριβώς θα απαντήσουμε στο πολιτικό ζήτημα που είναι να φύγει αυτή η κυβέρνηση κ.λπ. Αυτό είναι σαφές. Το να φύγει αυτή η κυβέρνηση, να φύγει το Μνημόνιο το εκφράζουν οι άνθρωποι στην πλατεία και το τι θα μπορούσε να μπει στη θέση τους είναι εξαιρετικά περίπλοκο για να απαντηθεί με σαφήνεια αυτή τη στιγμή. Γεννιέται, όμως, εκεί και νομίζω ότι αυτή η διαδικασία είναι που έχει μια ιδιαίτερη δυναμική.
Άρα, θεωρείτε ότι όλη αυτή η κίνηση του κόσμου αφήνει παρακαταθήκες;
Βεβαίως, αφήνει παρακαταθήκες, οι οποίες έχουν να κάνουν με το τι σημαίνει είμαι ενεργός πολίτης. Με το τι σημαίνει συμμετέχω και διαμορφώνω πράγματα που αφορούν την ζωή, την καθημερινότητά μου, την εργασία μου, το μέλλον των παιδιών μου. Αφήνει τις παρακαταθήκες σε ένα επίπεδο, που έλεγα και νωρίτερα, πολιτισμικό. Δηλαδή, έννοιες όπως η άμεση δημοκρατία, ή το πώς παίρνονται οι αποφάσεις, ο σεβασμός του άλλου, το πώς γίνονται οι συνελεύσεις κ.λπ. νομίζω ότι αποτελούν μια τεράστια παρακαταθήκη για το μέλλον. Και το σημαντικότερο είναι ότι εκεί αφυπνίζονται συνειδήσεις. Είναι χαρακτηριστικό, για παράδειγμα, πόσο εύκολα μιλάς με ένας άνθρωπο που κάθεται δίπλα σου και που σου ήταν άγνωστος και που μέχρι προχθές, θεωρώ ότι για πάρα πολλούς λόγους δεν θα γύριζες να τον κοιτάξει και δεν θα μιλούσες ποτέ μαζί του. Επίσης να πω κάτι πολύ χαρακτηριστικό: Σε μια συζήτηση που είχα στην πλατεία με ένα νεαρό παιδί, μου είπε χαρακτηριστικά ότι «εδώ αγγίζεις τη Βουλή». Νομίζω ότι δεν υπάρχει καλύτερη έκφραση για να καταδείξει κανείς την ανισότητα των πραγμάτων. Αγγίζεις τη Βουλή έστω και μέσα από αυτήν την τόσο πολυσυζητημένη μούντζα, αυτό το σύμβολο με το οποίο εκφράζουμε τη δυσαρέσκειά μας, την αγανάκτησή μας, την οργή μας. Αυτή τη στιγμή γίνεται από την πλευρά της κοινωνίας ένα άγγιγμα του πολιτικού. Το κοινωνικό αγγίζει το πολιτικό, θέλοντας να σπάσει το τεράστιο χάσμα που υπήρχε ανάμεσα στα δύο.
Ο κόσμος που είναι στις πλατείες συμβολοποιεί διάφορα στοιχεία του συστήματος με τα ΜΜΕ να εισπράττουν αυτή ακριβώς την οργή…
Είναι γνωστό σε μας ότι τα ΜΜΕ κάνουν κυρίως δύο πράγματα: Το ένα είναι να αποκρύπτουν ή να παραμορφώνουν, κατά κάποιο τρόπο, την πραγματικότητα και το δεύτερο είναι να κατασκευάζουν την πραγματικότητα και πολλές φορές κάνουν και τα δύο ταυτόχρονα. Νομίζω ότι αυτό είναι που αντιλαμβάνονται όλο και περισσότερο οι άνθρωποι. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό ότι το κίνημα που αγνοούν -ή αγνοούσαν- τα μαζικής εμβέλειας ΜΜΕ στρέφεται σε άλλα μέσα επικοινωνίας. Αναφέρομαι στα social Media, που έπαιξαν και παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο.
Το Διαδίκτυο, όσο και αν είναι χαοτικό, δίνει έναν άλλο τρόπο διαχείρισης της πληροφορίας και της ενημέρωσης. Το Διαδίκτυο έχει, επίσης, μια δυναμική την οποία δεν ελέγχουν απόλυτα οι εξουσίες μολονότι επιχειρούν διαρκώς να το κάνουν και πιστεύω ότι στο μέλλον θα το επιχειρήσουν πολύ περισσότερο. Με αυτήν την έννοια, σωστά αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι ότι τα παραδοσιακά ΜΜΕ είναι μια τεράστια συμβολική εξουσία, που παράλληλα ασκεί και τεράστια συμβολική βία στους ανθρώπους.
