Στο ιστολόγιο «Με άλλα μάτια» διαβάσαμε άρθρο του Νίκου Λάιου, κοινωνικού ανθρωπολόγου και προέδρου του Σωματείου των Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας. Αναδημοσιεύουμε ένα απόσπασμα:
«Το διεθνές σύνθημα του ΟΗΕ για τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Κατά των Ναρκωτικών είναι το «Άκου πρώτα – Το να ακούς τα παιδιά και τους νέους είναι το πρώτο βήμα για να τους βοηθήσεις να μεγαλώσουν υγιείς και ασφαλείς».
Μοιάζει με τίτλο/θεματική μιας ομάδας γονέων ή μιας ομάδας εκπαιδευτικών, από τις πολλές που και φέτος συγκροτήσαμε στην κοινότητα οι εργαζόμενοι/-ες των Κέντρων Πρόληψης. Θα μπορούσε να είναι και λεζάντα μιας φωτογραφίας από ομάδα μαθητών δημοτικού, γυμνασίου ή λυκείου, όπου και φέτος με πολύ κόπο μπήκαμε, ενώ η είσοδός μας θα έπρεπε να εξασφαλίζεται από την Πολιτεία. Ή, πάλι, ο τίτλος μιας ζωγραφιάς, ενός ποιήματος ή ενός βίντεο φτιαγμένου από τους μαθητές μιας τέτοιας ομάδας, που μπήκε βαθειά στα χωράφια του προβληματισμού γύρω από τις εξαρτήσεις, τη βία, τις διαφυλικές σχέσεις και ό,τι άλλο απασχόλησε τα μέλη της στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Ή, ακόμα, το συμπέρασμα της αποτίμησης μιας ομάδας εργαζομένων, μετά την ολοκλήρωση μιας «δύσκολης» ομάδας, που μας έσπρωξε σε αυτοκριτική και μας βοήθησε να θυμηθούμε πώς πραγματικά πρέπει να δουλεύουμε.
Γιατί και φέτος δουλέψαμε με περισσότερους από 100.000 ανθρώπους σε περιβάλλοντα πολύ δύσκολα. Και φέτος ήταν αυξημένη η δουλειά μας στην κοινότητα, στη βάση των αιτημάτων που τα μέλη της αρθρώνουν και μας απευθύνουν. Χωρίς αίτημα δεν κάνεις πρόληψη. Δεν περιφέρεις ένα έτοιμο «πακέτο» που το ρίχνεις σαν βόμβα πρόληψης ανάμεσα στους ανθρώπους, είτε τους ταιριάζει είτε όχι. Τα αυξημένα αιτήματα παραπέμπουν, έτσι, και σε μιαν αναγνώριση και σε μιαν εμπιστοσύνη της κοινότητας προς τον τρόπο και το περιεχόμενο της δουλειάς μας.
Ξανά φέτος σύναψη, καλλιέργεια, ανάπτυξη, πολλαπλασιασμός σχέσεων, επανασύνδεση των ανθρώπων. Ένα συναρπαστικό άνοιγμα και άπλωμα μέσα στις χαοτικές διεργασίες της κοινότητας –συνθήκη δυναμική και παραγωγική–, με την πρόληψη σε τροχιές συνάντησης του νοήματός της: ως παρέμβαση πριν την εκδήλωση της εξαρτητικής συμπεριφοράς, με εστίαση στην κοινωνική ανασυγκρότηση, ώστε η ίδια η κοινωνία να δημιουργεί τα ανθρώπινα δίχτυα αλληλοβοήθειας και προστασίας των μελών της από τις εξαρτήσεις κάθε είδους. Στις τροχιές μιας πρόληψης που, σύμφωνα με τον πρωτοπόρο Φοίβο Ζαφειρίδη, «είναι η αγάπη, η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη, η φιλία και η υποχώρηση των προσωπικών και ατομικών συμφερόντων μπροστά στο συλλογικό καλό».
Τέτοιες τροχιές, όμως, είναι υψηλών απαιτήσεων που μπορούμε να τις ορίσουμε ως «υψηλό βαθμό ελευθερίας μέσα σε αυστηρό πλαίσιο». Δυστυχώς, τέτοιο σαφές και αυστηρό πλαίσιο δεν υπάρχει στα Κέντρα Πρόληψης. Έτσι, χάνεται και η ελευθερία, γιατί ελευθερία δεν σημαίνει «κάνω ό,τι θέλω».
Αυτό είναι πολύ σοβαρό. Μιλάμε για δομές ψυχοκοινωνικής υγείας, μάλιστα σε εποχή που οι άνθρωποι, τα συναισθήματά τους, οι σχέσεις μεταξύ τους και με τον κόσμο, βρίσκονται σε μεγάλη αναστάτωση, σε μεγάλη ρευστότητα. Και δεν είναι τυχαίος ο αστρονομικός πολλαπλασιασμός των ουσιών που κυκλοφορούν στις πιάτσες τα τελευταία χρόνια: τα ναρκωτικά «είναι συναισθηματικά αναισθητικά: μουδιάζουν τον πόνο» που εντείνεται σε μια περίοδο βαθειάς, καθολικής κρίσης.
Σε τέτοια συνθήκη, το μη-πλαίσιο είναι έγκλημα κατά της επιστήμης, κατά της κοινότητας και κατά του ανθρώπου. Για να μην καταλήξουν τα απόνερα αυτής της βασικής έλλειψης στα μέλη της κοινότητας, που πρέπει να τα στηρίζουμε και όχι να τα επιβαρύνουμε, οι εργαζόμενοι απορροφούμε τους κραδασμούς χωρίς καμιά υποστήριξη. Τουλάχιστον εδώ και δέκα χρόνια. Μιλάμε για τεράστια ενέργεια που αφιερώνουμε για ζητήματα παγκοσμίως αυτονόητα, ενώ θα μπορούσαμε να τη διοχετεύσουμε στην κοινότητα, στις ανάγκες, στις επιθυμίες της, στην ανάπτυξή της και την ανάπτυξη των μελών της, δηλαδή στην πρόληψη.
