Σκέψεις με αφορμή το βιβλίο του Δημήτρη Γ. Παναγιωτόπουλου Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος – Όψεις του αγροτικού κινήματος στην Ελλάδα
Μετά το Αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα του Κώστα Βεργόπουλου, το βιβλίο του Δ. Παναγιωτόπουλου που κυκλοφόρησε πριν από μερικά χρόνια από τις Eκδόσεις Πλέθρον σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, είναι το πρώτο που αναζητά και προτείνει ερμηνευτικά σχήματα τα οποία μας βοηθούν όχι μόνο να κατανοήσουμε την Iστορία, αλλά και να προβληματιστούμε για το σήμερα σε ό,τι αφορά το κεφάλαιο «αγροτικός τομέας».
Κι αυτό ίσως να είναι το κλειδί που θα μας οδηγούσε να αναζητήσουμε άλλες πολιτικές, άλλες προτάσεις και άλλες προσεγγίσεις. Ως κρίσιμο και επίκαιρο παράδειγμα η εκλογική συμπεριφορά του αγροτικού χώρου που το 2012, αλλά και στις Περιφερειακές, εκλογές έδωσε το «φιλί της ζωής» στα παραπαίοντα συστημικά κόμματα.
Αγρότες και Αριστερά
Πρόκειται για μια δύσκολη σχέση που πέρασε από διάφορα στάδια, από την εποχή των πρώτων προσπαθειών ίδρυσης ενός αμιγούς Αγροτικού Κόμματος, μέχρι τις μέρες μας.
Αυτό που ξεχωρίζει είναι η περίοδος της Κατοχής και της Αντίστασης, όπου αγροτικός κόσμος και Αριστερά μπόρεσαν να βρουν κοινή γλώσσα και να αλλάξουν τα δεδομένα. Να δείξουν ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι εντελώς διαφορετικά…
Το βιβλίο του Δ. Παναγιωτόπουλου, με σημαντικό αρχειακό και βιβλιογραφικό υλικό που διαπραγματεύεται με νηφαλιότητα ο συγγραφέας μας δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα, αλλά και τη δυνατότητα να δώσουμε τις δικές μας ερμηνείες στο παρελθόν, ανιχνεύοντας ταυτόχρονα το μέλλον.
Η ιστορία ξεκινά, ουσιαστικά, με τις προσπάθειες κυρίως των αγροτών που προέρχονταν από τις λεγόμενες «Νέες Χώρες» και τη Θεσσαλία και ακολούθησαν πιο προοδευτικούς δρόμους. Αντίθετα, στην Παλαιά Ελλάδα, οι μικροϊδιοκτήτες, οι αποκαλούμενοι και «νοικοκυραίοι», «οι οποίοι ήταν ήδη προσδεδεμένοι στην οικονομία της αγοράς, είχαν αναπτύξει ένα πολύμορφο δίκτυο σχέσεων και εξαρτήσεων από τους μηχανισμούς του κράτους και τα κόμματα». Στη συνέχεια, βεβαίως, αυτοί οι μικροϊδιοκτήτες θα ριζοσπαστικοποιηθούν και θα ενταχθούν στο ΕΑΜ και στον ΕΛΑΣ. Όμως μετά τη «νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε» το σύνολο των αγροτών, αλλά και των κομματικών μηχανισμών που προσπαθούν να τους εκπροσωπήσουν θα μετακινηθούν σε πιο συντηρητικές θέσεις…
Στο παράρτημα του βιβλίου περιλαμβάνεται ένα ντοκουμέντο εξαιρετικού ενδιαφέροντος. Πρόκειται για κείμενο του Μιχάλη Σινάκου, βουλευτή και στελέχους του ΚΚΕ και αφορά την αγροτική πολιτική του κόμματος. Ήταν ο άνθρωπος που είχε αναλάβει την ευθύνη εφαρμογής της απόφασης του 7ου Συνεδρίου του 1945 για την ενότητα των προοδευτικών δυνάμεων της υπαίθρου.
Είναι μια ιστορική αναδρομή, έντονα επικριτική για πρόσωπα και πολιτικές και με εμφανή τα σημάδια της αντιπαράθεσης, μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ. Το κείμενο γράφτηκε, αρχικά, το 1971 και έλαβε την τελική του μορφή το 1974.
Είναι μια ματιά «από τα μέσα» για την πολιτική που ακολούθησε η Αριστερά. Και πέρα από τους δογματισμούς και τις εθελοτυφλίες μας βοηθά να κατανοήσουμε την πραγματικότητα….
Κώστας Γαβριηλίδης
Πέραν των άλλων αρετών του βιβλίου έχουν μεγάλη αξία τα πορτρέτα των ανθρώπων που πρωταγωνιστούν σε όλη αυτή την προσπάθεια για δημιουργία και ενδυνάμωση του Αγροτικού Κόμματος. Νεαροί γεωπόνοι και καθηγητές της Γεωπονικής, αγρότες, πολιτικοί και πολιτικάντηδες, συχνά με πολλές παλινωδίες και μεταστροφές.
Μέσα σε όλους αυτούς ξεχωρίζει η μορφή του Κώστα Γαβριηλίδη, ενός αγωνιστή που προσπάθησε να συνδέσει την Αριστερά με τους αγρότες. Να κάνει πράξη αυτό που υπονοεί το σφυροδρέπανο.
Ο Κώστας Γαβριηλίδης ήταν μεταξύ των εξόριστων βουλευτών που εξελέγησαν με την ΕΔΑ στις εκλογές του 1951 και η εκλογή τους ακυρώθηκε λίγο αργότερα από το εκλογοδικείο. Όντας ήδη γενικός γραμματέας του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος (ΑΚΕ) στις 13 Δεκεμβρίου του 1951 εκλέχτηκε Γενικός Γραμματέας της ΕΔΑ και ανέλαβε τη διεύθυνση της εφημερίδας Δημοκρατική. Στις 19 Ιανουαρίου συλλαμβάνεται και εξορίζεται στον Άι Στράτη, ενώ η εφημερίδα κλείνει (θα την διαδεχθεί αργότερα η Αυγή).
Εκεί στην εξορία παθαίνει οξύ πνευμονικό οίδημα με κρίσεις άσθματος. Μεταφέρεται στις 20 Αυγούστου στο Νοσοκομείο της Λήμνου και αντί να παραπεμθεί για νοσηλεία στην Αθήνα τον στέλνουν πίσω στον Άι Στράτη μετά από μια βδομάδα. Σε λιγότερο από ένα μήνα -27 Σεπτεμβρίου- θα αφήσει εκεί την τελευταία του πνοή.
Δικαίως η Κ.Ε. του ΑΚΕ μιλά για «προμελετημένη δολοφονία» του από την κυβέρνηση…
Ο Γαβριηλίδης είχε γεννηθεί στο Καρς του Καυκάσου το 1897 (το Καρς είναι το σκηνικό όπου διαδραματίζεται το Χιόνι του Ορχάν Παμούκ -μια πόλη που σημαδεύτηκε από την Ιστορία και τις αλλαγές συνόρων). Οι γονείς του είχαν έντεκα παιδιά- και ήταν ο μόνος που επέζησε. Μάλιστα, κατάφερε να πάρει και δίπλωμα δασκάλου. Υπηρέτησε στον τσαρικό στρατό. Όπως χιλιάδες Πόντιοι έζησε τον διωγμό και την εξορία για να καταλήξει στο χωριό Κοκκινιά του Κιλκίς. Αναδεικνύεται μέσα από τους αγώνες του και γίνεται πρόεδρος της Κοινότητας, του Συνδέσμου Κοινοτήτων και των Αγροτικών Συνεταιρισμών. Θα εκλεγεί τρεις φορές βουλευτής Θεσσαλονίκης με το ΑΚΕ. Θα γνωρίσει την εξορία. Θα δραπετεύσει, θα συλληφθεί ξανά, θα βρεθεί στις φυλακές της Κέρκυρας και της Θεσσαλονίκης. Στην Κατοχή συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς. Θα ελευθερωθεί, λόγω ασθενείας, αλλά θα βρει το κουράγιο να βγει στο βουνό. Γίνεται μέλος της Κ.Ε του ΕΑΜ. Στην ΠΕΕΑ αναλαμβάνει τη γραμματεία (υπουργείο) Γεωργίας. Το 1947 αρχίζουν πάλι οι εξορίες…
Ο Γαβριηλίδης ήταν ανάμεσα σε εκείνους που «πέτυχαν να ενώσουν τον αγροτικό πληθυσμό και να τον κάνουν να αισθανθεί, για πρώτη φορά ίσως, κάτι περισσότερο από ένα απλό ενεργούμενο, έναν φορέα αντίστασης και μετεξέλιξης της κοινωνίας»…
Κώστας Στοφόρος
