Ξαφνικά, το 2010, στη μέση μιας πρωτοφανούς οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, τα φώτα της δημοσιότητας έπεσαν σε μια πλατεία μιας συνοικίας, σαν αυτές που υπάρχουν κατά δεκάδες στην Αθήνα και τις άλλες μεγάλες πόλεις, στην Πλατεία Αγίου Παντελεήμονα.
Εκεί υπάρχει μια Εκκλησία που θεωρείται ως μια από τις τρεις μεγαλύτερες των Βαλκανίων. Θα ’λεγε κανείς ότι σε μια τέτοια πλατεία θα χώραγε πολύ περισσότερη αγιότητα, πολύ περισσότερη αγνότητα, πολύ περισσότερη φιλανθρωπία και αλληλεγγύη.
Λένε πολλοί ότι στην Ελλάδα, αυτό τον καιρό, διεξάγεται ένα πείραμα κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής αντοχής. Λέγεται ότι με βάση τα αποτελέσματα αυτού του πειράματος, το Σύστημα σε Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο επίπεδο θα χαράξει και θα προωθήσει συγκεκριμένες επιθετικές λύσεις σε βάρος της κοινωνίας. Ίσως και το φαινόμενο Άγιος Παντελεήμονας είναι ένα πείραμα για δυνάμεις συντηρητικές και οπισθοδρομικές, ενδεχομένως για δυνάμεις ακραίες, ακροδεξιές και φασιστικές που θέλουν να δουν με ποια μέθοδο μπορούν να εκτινάξουν τα ταπεινά ελατήρια μιας κοινωνίας. Αυτό, ασφαλώς, δεν αφορά την πλειοψηφία των κατοίκων. Θέλουν να ξεκινήσουν από μια αντίθεση που, ορισμένες φορές, δείχνει λογική. Την αντίθεση μεταξύ γηγενών και μεταναστών και στην συνέχεια να μεταφέρουν αυτή την αντίθεση ευρύτερα, μέσα στις κοινωνικές ομάδες. Είναι αληθές ότι το θέμα των οικονομικών μεταναστών όχι μόνο στη χώρα μας αλλά παντού είναι ένα θέμα που έχει δυσκολίες, έχει ιδιαιτερότητες και συχνά αποτελεί αφετηρία θεμάτων και προβλημάτων. Πολύ περισσότερο όταν η οργανωμένη πολιτεία δεν έχει και δεν επιδιώκει να δημιουργήσει τους αναγκαίους εκείνους μηχανισμούς, που με έναν τρόπο ομαλό θα κατάφερναν να ενσωματώσουν θετικά τους ανθρώπους αυτούς στην κοινωνία κάθε χώρας.
Είναι γνωστό ότι όπου δεν λειτουργούν δημοκρατικοί θεσμοί εκεί αναπτύσσονται και λειτουργούν παρακρατικοί και εξωθεσμικοί μηχανισμοί. Οι οικονομικοί μετανάστες χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται όλα αυτά τα χρόνια στη χώρα μας, σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό, κατά τρόπο κοινωνικά, ανθρωπιστικά και πολιτιστικά αθέμιτο. Εργάζονται ανασφάλιστοι, χωρίς να τυγχάνουν των γνωστών εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Χρησιμοποιούνται κατά τρόπο βίαιο, με άξονα την ανάγκη τους και στη συνέχεια υποχρεώνονται, συχνά, στην απεμπόληση αιτημάτων και δικαιωμάτων τους. Είναι γνωστές πολλές περιπτώσεις όπου οικονομικοί μετανάστες έπεσαν θύματα βάναυσων και βίαιων συμπεριφορών επειδή απλώς ζήτησαν τα δεδουλευμένα τους.
Είναι γνωστά επίσης και αρκετά περιστατικά με αρνητικούς πρωταγωνιστές οικονομικούς μετανάστες σε θέματα κλοπών ή βίαιης και αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Όμως, δεκάδες τέτοια περιστατικά συμβαίνουν καθημερινά, από τους ιθαγενείς, γηγενής Έλληνες. Η απάντηση στα ζητήματα αυτά είναι και πρέπει να είναι απάντηση ουμανισμού και αλληλεγγύης. Οι άνθρωποι έχουν κοινή μήτρα, κοινή καταγωγή και κοινή μοίρα. Στον 21ο αιώνα είναι ανεπίτρεπτο να προωθούνται διαιρέσεις με βάση εθνικές, φυλετικές, θρησκευτικές, και άλλες διαφορές. Εκατομμύρια Έλληνες βρίσκονται απανταχού της γης εργάζονται και ζουν αρμονικά ανάμεσα σε άλλους λαούς. Κάθε Κυριακή η ΕΤ3 περιγράφει, με ανάγλυφο τρόπο, την ελληνική σημερινή κοινωνία των μεταναστών σε ολόκληρο τον κόσμο. Αξίζει κάθε Κυριακή απόγευμα οι κάτοικοι του Αγίου Παντελεήμονα να παρακολουθούν σε μια γιγαντοοθόνη την εκπομπή αυτή. Θα αναγνωρίσουν οι συγγενείς τους, προγόνους τους, απογόνους τους ακόμα και στην πιο ακρινή γωνιά της γης.
Εμείς που γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε στον Άγιο Παντελεήμονα έχουμε παρακολουθήσει την πορεία και την αλλαγή της ζωής, χρόνο με τον χρόνο. Προσωπικά θυμάμαι:
• Την αθώα πλατεία με την πισίνα που κάναμε μπάνιο μικρά παιδιά, και αργότερα μέσα σε αυτή παίζαμε ποδόσφαιρο.
• Θυμάμαι την καταπράσινη πλατεία με την όμορφη παιδική χαρά στην οποία παίζαμε όλοι μαζί, χωρίς καμία εξαίρεση. Ήταν περίπου το 1975. Είχε και τότε «μετανάστες». Τους έλεγαν Πόντιους, Κωνσταντινουπολίτες και κυρίως «επαρχιώτες».
• Θυμάμαι την εποχή που μια χούφτα αλητών και φασιστοειδών άρχισαν να φέρνουν στην Πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα ναρκωτικά και πορνεία. Ήταν περίπου το 1978 έως το 1980. Τότε πολλοί κάτοικοι έδωσαν μάχη και αγώνα για να σταματήσουν το φαινόμενο αλλά έμειναν αβοήθητοι, από πολλούς άλλους κατοίκους, αλλά και από την Εκκλησία.
• Θυμάμαι, στη συνέχεια, την περιοχή να γεμίζει με περίεργα και ύποπτα μαγαζιά, να γεμίζει με μπαρ και μπουζουκάδικα στα οποία βούιζε ο τόπος ότι γινόταν διακίνηση ουσιών και σάρκας. Ήταν η δεκαετία του ΄80. Φυσικά, δεν ήταν μετανάστες οι υπαίτιοι.
• Θυμάμαι την κατάληψη της πλατείας από τα τραπέζια των μαγαζιών, από συγκεκριμένες παρέες περίεργων και ύποπτων ανθρώπων, οι οποίοι, στην πραγματικότητα, αφαίρεσαν κάθε δικαίωμα από τα παιδιά να παίζουν και να χαίρονται πάνω σε αυτήν.
• Θυμάμαι υπόγεια και ισόγεια να γεμίζουν με δυστυχισμένους μετανάστες, στους οποίους ενοικιάζονταν και ακόμη ενοικιάζονται σπίτια για να ζουν δέκα-δέκα και είκοσι-είκοσι. Ήταν η δεκαετία του 2000.
Ο Άγιος Παντελεήμονας, που στις τηλεοράσεις εμφανίζεται ως άγριος Παντελεήμονας έχει ουσιαστικά και μεγάλα θέματα να αντιμετωπίσει εδώ και δεκαετίες. Η πολιτιστική αναβάθμιση της περιοχής, η δημιουργία σχολείων αντάξιων για τα παιδιά των κατοίκων, η δημιουργία κέντρων πολιτισμού, βιβλιοθήκης, χώρων ψυχαγωγίας για τους νέους ανθρώπους, η επαναδημιουργία κινηματογράφων στην περιοχή, η καθαριότητα των δρόμων, η δυνατότητα parking για τους κατοίκους, είναι μόνο μερικά μικρά από τα θέματα που μπορούν να ενώσουν τις κοινές προσπάθειες όλων.
Η φτώχεια, η ανεργία που δεν οφείλεται πια στην ύπαρξη των μεταναστών, είναι τα μεγάλα ζητήματα στα οποία θα συναντηθούν, έτσι και αλλιώς, οι δράσεις και οι αγώνες των κατοίκων του Αγίου Παντελεήμονα.
Όμως, πριν και πάνω απ’ όλα πρέπει να απαιτηθεί απ’ όλους να ανοίξει ξανά η παιδική χαρά. Να μείνει ελεύθερη για τα παιδιά όλων, και για όλα τα παιδιά. Η παιδική χαρά οφείλει να είναι ένας τόπος ελευθερίας, κοινωνικοποίησης και συναδελφοσύνης. Η κλειστή παιδική χαρά του Αγίου Παντελεήμονα είναι ένα βαρύ στίγμα τόσο για την περιοχή, όσο για τα αρμόδια δημοτικά και θεσμικά όργανα της χώρας, όσο και για τον πολιτισμό μας που δοκιμάζεται σκληρά με τα όσα συμβαίνουν αυτόν τον καιρό στην πλατεία.
* Ο Κώστας Μ. Σκηνιώτης είναι μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.
