Το 1933 ο Βρετανός μυθιστοριογράφος Τζέιμς Χίλτον φανταζόταν στη νουβέλα του «Χαμένος Ορίζοντας» τη μυθική κοιλάδα Σάνγκρι-λα, έναν επίγειο παράδεισο όπου βασίλευε η αρμονία και η ευτυχία υπό την καθοδήγηση βουδιστών μοναχών. Τέσσερις δεκαετίες αργότερα οι Led Zeppelin έψαχναν κι αυτοί τη δική τους Σάνγκρι-λα, διασχίζοντας το Κασμίρ στο ομώνυμο τραγούδι τους. Το Κασμίρ… μια εξωτική χώρα με μεγάλη ιστορία. Μόνο που στην πραγματικότητα θυμίζει κόλαση επί της γης. Αιτία, η εδώ και πάνω από 70 χρόνια κατοχή του από την Ινδία και το Πακιστάν, που συγκρούονται στο έδαφος αυτής της υπόδουλης χώρας για τον έλεγχο της περιοχής – με εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους του Κασμίρ να έχουν πέσει θύματα αυτού του δίχως τέλος πολέμου. Ο λαός του Κασμίρ δεν θέλει ούτε την ινδική ούτε την πακιστανική κατοχή: στη μεγάλη πλειοψηφία του ποθεί την ανεξαρτησία, και γι’ αυτήν παλεύει επί δεκαετίες σε έναν άνισο και διμέτωπο αγώνα. Γι’ αυτόν τον πεισματικό αλλά μάλλον άγνωστο στη χώρα μας αγώνα μιλήσαμε με τον Χαν Φάρο, εκπρόσωπο του JKPNP (Εθνικό Κόμμα των Λαών του Τζαμού Κασμίρ). Έναν νεαρό αγωνιστή που έχει κι αυτός γνωρίσει από πρώτο χέρι τη βία της κατοχής: μεταξύ άλλων, αποβλήθηκε από το κολέγιο διότι πρωτοστάτησε στην οργάνωση σπουδαστικών διαδηλώσεων υπέρ της ανεξαρτησίας και δύο φορές συνελήφθη και βασανίστηκε από τις πακιστανικές μυστικές υπηρεσίες…
Η ιστορία της πατρίδας σας και οι αγώνες του λαού σας είναι μάλλον άγνωστοι στην Ελλάδα. Ποιο είναι λοιπόν το πρόβλημα με το Κασμίρ;
Μέχρι το 1947 το Κασμίρ ήταν ένα ανεξάρτητο βασίλειο – υπό βρετανική επικυριαρχία τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς ολόκληρη σχεδόν η Ινδική Χερσόνησος ήταν αποικία του βρετανικού Στέμματος, αλλά με αυτόνομη παρουσία επί αιώνες. Αφότου αποχώρησαν οι Βρετανοί, έγινε πεδίο διεκδίκησης τόσο της Ινδίας όσο και του Πακιστάν, λόγω της στρατηγικής θέσης του και του μεγάλου φυσικού πλούτου του. Πέρα από το διεθνώς γνωστό ύφασμα, το κασμίρι, και την πλούσια αγροτική παραγωγή, η πατρίδα μου έχει μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων και σπάνιων γαιών και τεράστια αποθέματα νερού. Θα μπορούσαμε δηλαδή να ζούμε ελεύθεροι και αξιοπρεπείς με τους δικούς μας πόρους. Όμως εδώ και πάνω από 70 χρόνια η χώρα μας κατέχεται από την Ινδία και το Πακιστάν. Ακόμη και η Κίνα κατέχει ένα τμήμα, που όμως είναι σχεδόν απρόσιτο και με ελάχιστους κατοίκους. Το κεντρικό πρόβλημά μας είναι λοιπόν η συνεχιζόμενη βίαιη, απάνθρωπη κατοχή από ανταγωνιστικά καθεστώτα, που τους περισσότερους πολέμους μεταξύ τους τους διεξάγουν στο έδαφός μας – και μας καταπιέζουν εξίσου, αφού οι περισσότεροι θέλουμε ένα ανεξάρτητο Κασμίρ με ίσα δικαιώματα για όλους, ανεξάρτητα από την κάστα τους και την πίστη τους.
Αυτό ισχύει τόσο για τη μουσουλμανική πλειοψηφία όσο και για τις μειοψηφίες ινδουιστών και άλλων;
Ναι, παρόλο που τόσο οι Ινδοί όσο και οι Πακιστανοί προσπαθούν διαρκώς να στρέψουν τη μία θρησκευτική κοινότητα εναντίον της άλλης. Οι Πακιστανοί μας λένε «είστε μουσουλμάνοι όπως εμείς, πρέπει να διώξετε τους Ινδούς ώστε όλο το Κασμίρ να ανήκει στο Πακιστάν». Μάλιστα προσπαθούν να εισάγουν στο Κασμίρ τζιχαντιστές από άλλες χώρες ώστε να μας οργανώσουν για «ιερό πόλεμο εναντίον των απίστων»… δίχως επιτυχία βέβαια. Κάτι ανάλογο επιχειρούν και οι Ινδοί απευθυνόμενοι στους ινδουιστές. Αλλά η πλειοψηφία δεν θέλει ούτε τους μεν ούτε τους δε. Γι’ αυτό και οι δύο μας σκοτώνουν, δίχως να κάνουν… θρησκευτικές ή άλλες διακρίσεις. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, τη μεγαλύτερη που έγινε ποτέ και κάλυψε όλο το έδαφος του Κασμίρ, το 73% του λαού μας δηλώνει –παρά την κατοχική προπαγάνδα και τρομοκρατία– ότι επιθυμεί ένα ανεξάρτητο δημοκρατικό Κασμίρ. Μόλις το 12% επιθυμεί την ενσωμάτωση στο Πακιστάν και το 5% στην Ινδία, με το υπόλοιπο 10% να μην εκφράζει γνώμη. Το αίτημα για απελευθέρωση είναι πλειοψηφικό σε όλες τις θρησκευτικές κοινότητες και σε όλα σχεδόν τα κοινωνικά στρώματα…
Μιλήσατε για βίαιη και απάνθρωπη κατοχή εναντίον σας από δύο αντιμαχόμενες μεταξύ τους περιφερειακές δυνάμεις. Τι σημαίνει αυτό σε αριθμούς;
Τα τελευταία εβδομήντα χρόνια μετράμε 1,5 εκατομμύριο νεκρούς σε έναν πληθυσμό που σήμερα μετά βίας φτάνει τα 18 εκατομμύρια. Το μεγαλύτερο μέρος τους είναι αποτέλεσμα της ανοιχτής δολοφονικής βίας των ινδικών δυνάμεων. Πρέπει να ξέρετε ότι το Κασμίρ είναι ίσως η πιο στρατιωτικοποιημένη κατεχόμενη χώρα στον κόσμο. Στο υπό ινδική κατοχή τμήμα εδρεύουν 700.000 άνδρες των ειδικών δυνάμεων. Μαζί με τη χωροφυλακή και παραστρατιωτικές μονάδες, φτάνουμε μια διεθνώς πρωτοφανή αναλογία: σχεδόν 1 Ινδός στρατιωτικός ανά 12 κατοίκους! Όμως η πακιστανική πλευρά είναι ίσως ακόμη πιο επικίνδυνη, αφού κάνει ό,τι κάνει όχι με τον ανοιχτό τρόπο των Ινδών αλλά με απαγωγές και «εξαφανίσεις» σε μαζική κλίμακα. Οι πακιστανικές μυστικές υπηρεσίες έχουν στήσει ένα τεράστιο δίκτυο χαφιέδων που τις πληροφορούν όχι μόνο για το κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας αλλά και για δημοκρατικά κοινωνικά κινήματα, όπως αυτό για τα δικαιώματα των γυναικών. Εννοείται πως τόσο οι ινδικές όσο και οι πακιστανικές αρχές κατοχής διώκουν με ιδιαίτερη λύσσα τους κομμουνιστές του Κασμίρ – που μέχρι το 1947 είχαν ένα ισχυρό κίνημα και τεράστια επιρροή, αλλά υπέστησαν αλλεπάλληλα πογκρόμ και τέθηκαν παντού εκτός νόμου.
Το κόμμα σας εντάσσεται σε αυτό το κίνημα;
Ναι, είμαστε ένα μαρξιστικό κόμμα, και σαν τέτοιο αναγκαζόμαστε κι εμείς να δρούμε σε συνθήκες παρανομίας. Οι Ινδοί μας κατηγορούν ως πράκτορες του Πακιστάν, και το αντίστροφο οι Πακιστανοί. Αλλά εμείς αγωνιζόμαστε ειρηνικά για ένα κυρίαρχο και εν τέλει σοσιαλιστικό Κασμίρ, χωρίς κοινωνικές, θρησκευτικές ή οποιουδήποτε άλλου είδους διακρίσεις. Αλλά αυτό που προέχει σήμερα είναι ότι το έθνος μας βρίσκεται υπό κατοχή, και η απελευθέρωση αποτελεί προϋπόθεση για βαθύτερες αλλαγές. Στη βάση αυτή συνεργαζόμαστε με όλες τις άλλες απελευθερωτικές οργανώσεις, περιλαμβανομένων όσων δεν θέτουν ως στόχο τον σοσιαλισμό, και με κόμματα και κινήματα της περιοχής, όπως οι ινδικές μαρξιστικές-λενινιστικές οργανώσεις, οι δυνάμεις των Σιχ, το Εργατικό Κόμμα του Πακιστάν κ.λπ. Οι ρίζες μας βρίσκονται στην Εθνική Σπουδαστική Ομοσπονδία (NSF), που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1960 με στόχο ένα ανεξάρτητο σοσιαλιστικό Κασμίρ. Από εκεί ξεπήδησε το «Μέτωπο του Δημοψηφίσματος», έπειτα το JKLF (Απελευθερωτικό Μέτωπο του Τζαμού Κασμίρ, από τους κόλπους του οποίου προήλθε και το δικό μου κόμμα στα μέσα της δεκαετίας του 1980), και άλλες οργανώσεις. To κίνημα αυτό έχει βγάλει σπουδαίους ηγέτες, και πολλοί από αυτούς μαρτύρησαν. Ενδεικτικά να αναφέρω τον Μακμπούλ Μπατ Σαχίντ, τον οποίο απαγχόνισαν οι Ινδοί το 1984, ή τους κομμουνιστές που δολοφόνησαν το 2013 οι Πακιστανοί επειδή πραγματοποιούσαν ομιλίες υπέρ της ανεξαρτησίας.
Πώς μεταφράζεται η κατοχή στην καθημερινότητα, πέρα από την πρωτοφανή καταστολή στην οποία αναφερθήκατε;
Οι δυνάμεις κατοχής δεν αρκούνται βέβαια στη βία που ασκούν εναντίον του λαού μας. Ταυτόχρονα καταληστεύουν τον φυσικό μας πλούτο και κρατούν στην εξαθλίωση τη μεγάλη πλειοψηφία. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: στο υπό πακιστανική κατοχή Κασμίρ, απ’ όπου κατάγομαι, δεν μας επιτρέπουν να επεξεργαζόμαστε τα προϊόντα μας. Τα εξάγουμε υποχρεωτικά ως πρώτη ύλη στο Πακιστάν σε εξευτελιστικές τιμές, και τα επανεισάγουμε πανάκριβα ως τυποποιημένα προϊόντα. Μάλιστα ορισμένα φημισμένα για την ποιότητά τους προϊόντα του Κασμίρ, όπως τα μήλα μας, δεν τα γευόμαστε καθόλου – όλη η παραγωγή εξάγεται για λογαριασμό του Πακιστάν. Ή, η ενέργεια που παράγεται σε υδροηλεκτρικά φράγματα του Κασμίρ, διοχετεύεται όλη στο Πακιστάν. Έπειτα, υπάρχει και η πολιτιστική γενοκτονία: στα σχολεία, με εντολή των πακιστανικών αρχών, η μοναδική γλώσσα είναι τα ουρντού. Και φυσικά δεν διδάσκεται η ιστορία του Κασμίρ – σαν να μην υπήρξε ποτέ. Μαθαίνουμε μονάχα την ιστορία του Πακιστάν. Αλλά μάταια προσπαθούν οι κατοχικές αρχές να με πείσουν ότι πρέπει, ως μουσουλμάνος, να πολεμήσω αποκλειστικά εναντίον της ινδικής κατοχής. Πάνω απ’ όλα είμαι κομμάτι του λαού μου, κι αγωνίζομαι μαζί του για την ελευθερία όλων μας, αδιάφορο αν είναι μουσουλμάνοι ή ινδουιστές.
Πώς καταφέρνετε όμως με τέτοιες συνθήκες να διατηρήσετε την ταυτότητά σας;
Υπάρχει η γλώσσα μας, που τη μιλάμε στα σπίτια μας, όπως και η αδιάκοπη μετάδοση της γνώσης και της ιστορίας στόμα με στόμα, από τους μεγαλύτερους στους νεότερους, μέσα στις οικογένειες και τις παρέες. Κάνουμε το παν ώστε να διαφυλάξουμε την ταυτότητά μας, όπως είναι εντελώς φυσιολογικό. Πώς να την εγκαταλείψουμε; Θα δεχόσασταν ποτέ εσείς να πείτε ότι είστε π.χ. Γερμανοί; Φυσικά δεν είναι εύκολη κι αυτού του είδους η αντίσταση αφού, πέρα από την πολιτική και πολιτιστική βία, πρόσθετα προβλήματα (όπως η αδυναμία των περισσότερων να ταξιδέψουν, καθώς και ο ασφυκτικός έλεγχος στα ΜΜΕ και το ίντερνετ) συμβάλλουν σε μια παράδοξη κατάσταση: να έχουμε σχετικά υψηλό ποσοστό αλφαβητισμού, περίπου 83%, αλλά πολύ φτωχές γνώσεις για το τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο. Όμως προσπαθούμε να υπερβούμε τέτοιου είδους εμπόδια με κάθε τρόπο. Όλοι κάπως μαθαίνουμε την ιστορία μας – για παράδειγμα το κόμμα μου πραγματοποιεί σχολές όπου μαθαίνουμε και συζητάμε όχι μονάχα τον μαρξισμό αλλά και ιστορικά και άλλα θέματα. Έτσι κατανοούμε ότι η ιστορία μας πάει χιλιάδες χρόνια πίσω, και συνειδητοποιούμε ότι ο αγώνας μας για εθνική και κοινωνική χειραφέτηση θα είναι επίπονος και μακροχρόνιος. Από την άλλη, όλα είναι σχετικά: έχουμε όπως σας είπα ιστορία χιλιάδων χρόνων, ενώ η ινδική και πακιστανική κατοχή υπάρχει εδώ και μόλις 71 χρόνια. Πολύ μικρό διάστημα για να καταφέρουν να μας κάνουν να ξεχάσουμε ποιοι είμαστε!
Η «ταυτότητα» του Κασμίρ
Έκταση: 355.648 τετρ. χλμ. (σχεδόν τριπλάσια της Ελλάδας: το 43% κατέχεται από την Ινδία, το 37% από το Πακιστάν και το 20% από την Κίνα).
Πληθυσμός: 17.800.000. Τα 12,5 εκατομμύρια ζουν στο υπό ινδική κατοχή τμήμα του Κασμίρ και 3,5 εκατομμύρια στο υπό πακιστανική κατοχή τμήμα. Στο τμήμα που ελέγχεται από την Κίνα ζουν μόνο λίγες χιλιάδες νομάδων. Επιπλέον 1,8 εκατομμύρια αποτελούν τη Διασπορά.
Θρησκεία: Πάνω από το 70% των κατοίκων του Κασμίρ είναι μουσουλμάνοι (κατά κύριο λόγο σουνίτες), αποτελώντας τη συντριπτική πλειοψηφία στο «πακιστανικό» τμήμα και στην «ινδική» Κοιλάδα. Περίπου 20% είναι ινδουιστές (πλειοψηφία μόνο στο «ινδικό» Τζαμού). Οι υπόλοιποι είναι κυρίως βουδιστές και χριστιανοί.
Στιγμές στην Ιστορία:
3ος αιώνας π.Χ.: Ο αυτοκράτορας Ασόκα ιδρύει το Σριναγκάρι, πρώτη πρωτεύουσα του Κασμίρ. Ο βουδισμός σταδιακά κυριαρχεί.
7ος αιώνας μ.Χ.: Ενώ έχει ήδη εξαπλωθεί και ο ινδουισμός στην περιοχή, με αφετηρία το Κασμίρ εγκαθιδρύεται η ινδουιστική αυτοκρατορία της δυναστείας Καρκότα.
9ος αιώνας: Επικρατεί η τοπική εκδοχή της ινδουιστικής σχολής του σαϊβισμού. Άνοδος της δυναστείας Ουτπάλα με επίκεντρο το Κασμίρ, που αναδεικνύεται στο ισχυρότερο βασίλειο της περιοχής.
14ος αιώνας: Ο σάχης Μιρ ιδρύει την πρώτη μουσουλμανική δυναστεία του Κασμίρ. Σταδιακά η πλειοψηφία των κατοίκων προσηλυτίζεται στο Ισλάμ.
16ος αιώνας: Ο αυτοκράτορας Ακμπάρ, που ήδη κυριαρχούσε στο μεγαλύτερο μέρος της ινδικής χερσονήσου, καταργεί την τοπική μουσουλμανική δυναστεία του Κασμίρ και το εντάσσει στην αυτοκρατορία του.
18ος αιώνας: Το Κασμίρ καταλαμβάνεται από την αφγανική δυναστεία των Ντουρανί, που καταπιέζουν τους ντόπιους, περιλαμβανομένων των μουσουλμάνων.
19ος αιώνας: Οι Σιχ της Ινδίας καταλαμβάνουν το Κασμίρ, τερματίζοντας την κυριαρχία ντόπιων και ξένων μουσουλμανικών δυναστειών. Στα μέσα του αιώνα ξεσπά ο πόλεμος μεταξύ Σιχ και Βρετανών αποικιοκρατών. Τελικά το Κασμίρ ανακηρύσσεται αυτόνομο Πριγκιπάτο υπό βρετανική επικυριαρχία.
1947-Σήμερα: Οι Βρετανοί αποχωρούν από την ινδική χερσόνησο. Στο διάστημα 4-24 Οκτωβρίου 1947 ανακηρύσσεται το ανεξάρτητο αλλά βραχύβιο κράτος του Δημοκρατικού Κασμίρ. Ηγετική μορφή ο σεΐχης Αμπντουλά, που ζητούσε δημοψήφισμα για να αποφασίσουν οι ίδιοι οι κάτοικοι του Κασμίρ το μέλλον τους και ήταν αντίθετος σε διακρίσεις λόγω κάστας ή θρησκεύματος. Ο ΟΗΕ αποφασίζει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, που ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε. Τρεις πόλεμοι (1947, 1965, 1999) και διαρκής ένταση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν με επίδικο τον έλεγχο του Κασμίρ, ενώ ο λαός του στη μεγάλη πλειοψηφία του επιθυμεί ένα ανεξάρτητο, δημοκρατικό και ανεξίθρησκο Κασμίρ. Τεράστια εσωτερική καταστολή τόσο στο υπό ινδική όσο και στο υπό πακιστανική κατοχή τμήμα εναντίον όσων υποστηρίζουν την Ανεξαρτησία, με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και «εξαφανισμένους» μέσα σε 70 χρόνια.
«Γνωρίζουμε πότε, πού και γιατί να αγωνιζόμαστε»
Το Εθνικό Κόμμα των Λαών του Τζαμού Κασμίρ (JKPNP) ιδρύθηκε το 1985, διακηρύσσοντας ότι αγωνίζεται για την αποτίναξη του ξένου ζυγού και της εκμετάλλευσης μέσα από μαζικούς δημοκρατικούς αγώνες. Τελικός στόχος του JKPNP, που αυτοπροσδιορίζεται ως μαρξιστικό, διεθνιστικό και πατριωτικό κόμμα, είναι η δημιουργία ενός ενιαίου, κυρίαρχου, ανεξίθρησκου και σοσιαλιστικού Κασμίρ. Προπύργιό του είναι το κατεχόμενο από το Πακιστάν τμήμα του Κασμίρ, αλλά έχει ισχυρές οργανώσεις και στο υπό ινδική κατοχή τμήμα και στη Διασπορά.
Ηγετική μορφή και ιδρυτικό του στέλεχος ήταν ο μαρξιστής θεωρητικός και νομικός Κουμάρ Αλί (1931-2012, βλ. φωτογραφία), που εργάστηκε για τη σύγκλιση των απελευθερωτικών κινημάτων του Κασμίρ με σοσιαλιστικό προσανατολισμό και έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη σχέσεων του JKPNP με κομμουνιστικά και προοδευτικά κινήματα της Ινδίας, του Πακιστάν και άλλων χωρών. Έγραψε πολλά βιβλία για τον μαρξισμό, την ταξική πάλη και το Κασμίρ, μεταξύ των οποίων «Το Εθνικό Ζήτημα του Κασμίρ», «Επαναστατική Συνείδηση», «Δημοκρατία ή Επανάσταση» κ.ά.
Το JKPNP, όπως όλες οι οργανώσεις που αγωνίζονται για την απελευθέρωση του Κασμίρ, δρα σε συνθήκες παρανομίας και υπόκειται βάρβαρη καταστολή: φυλακίσεις, εξωδικαστικές δολοφονίες, «εξαφανίσεις» κ.λπ. Όσον αφορά το υπό κινεζικό έλεγχο Σακσγκάμ (μια αραιοκατοικημένη και δύσβατη περιοχή που ιστορικά θεωρούνταν τμήμα του Κασμίρ), στέλεχος του JKPNP είχε απαντήσει ως εξής στην επικριτική ερώτηση γιατί «ξεχνούν» την Κίνα: «Ξέρετε, υπάρχει και ο όρος “ιεράρχηση”. Εάν πάρει φωτιά η κουζίνα σου, θα τρέξεις με κουβάδες νερό εκεί ή στην αυλή; Γνωρίζουμε πότε, πού και γιατί να αγωνιζόμαστε. Τώρα τα δικαιώματά μας τσαλαπατιούνται στο Κασμίρ. Άρα εκεί αγωνιζόμαστε, κι όχι στο απομακρυσμένο Σακσγκάμ, όπου δεν ζει κανείς».
