Τα πεντηκοστά του γενέθλια γιόρτασε φέτος το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, το οποίο ολοκλήρωσε χθες τις εργασίες του. Η ομώνυμη κωμόπολη-πολυτελές χειμερινό θέρετρο των ελβετικών Άλπεων που το φιλοξενεί θύμιζε αυτές τις μέρες στρατιωτικό οχυρό, με χιλιάδες στρατιωτικούς, αστυνομικούς και μυστικούς πράκτορες κάθε εθνικότητας να περιφρουρούν το ανφάν γκατέ της παγκόσμιας πολιτικής και οικονομικής ελίτ από την πιθανότητα να ξεγλιστρήσει κάποιος διαδηλωτής μέσα από τα αλλεπάλληλα μπλόκα και να φτάσει στον ναό της παγκοσμιοποίησης. Περίεργο από πρώτη ματιά για μια διοργάνωση που έχει διαχρονικά ως μότο τη διαβεβαίωση «Είμαστε αφοσιωμένοι στη βελτίωση της κατάστασης του κόσμου»… Πράγματι, αν δεν νοιάζονται για τον κόσμο αυτοί που νυχθημερόν τον καταστρέφουν και τον καταληστεύουν, ποιος νοιάζεται;
Κατά τα άλλα, το Νταβός έγινε θέατρο της λυσσαλέας αντιπαράθεσης μεταξύ πτερύγων της παγκόσμιας ελίτ και της αδυναμίας όλων μαζί να χαράξουν μια προοπτική διαχείρισης, έστω, της κρίσης. Από τη μια οι ΗΠΑ του Τραμπ επιμένουν στην ιδιόμορφη αναδίπλωσή τους, αρνούμενες να «συνεισφέρουν θετικά» στην προσπάθεια αντιμετώπισης διεθνών και περιφερειακών προβλημάτων που εν πολλοίς οφείλονται –ή οξύνθηκαν– εξαιτίας και των δικών τους επιλογών. Κι από την άλλη οι πρωταθλητές της… παλιάς καλής παγκοσμιοποίησης, επικουρούμενοι πλέον και από πρώην πολέμιούς της που τρόμαξαν τάχα από τον επάρατο εθνολαϊκισμό και άλλαξαν στρατόπεδο, προβαίνουν σε διαβήματα και υποσχέσεις επικοινωνιακού χαρακτήρα. Κορωνίδα τους, η «πράσινη ανάπτυξη», την οποία προβάλλουν ως πανάκεια: και το περιβάλλον θα σωθεί, και η δίχως τέλος κρίση θα βρει το δάσκαλο της… ε, παρεμπιπτόντως θα αναζωογονηθούν και τα κέρδη των πιο καινοτόμων και διορατικών «επιχειρηματιών».
Μπροστά το περιβάλλον, κι από πίσω… η Κίνα
Για το «παρεμπιπτόντως», και μόνο γι’ αυτό, κάτι θα γίνει. Ήδη η Κομισιόν, που ποζάρει διεθνώς ως… πρωταγωνίστρια του περιβαλλοντισμού, έχει ανακοινώσει (και το διαφήμισε πανηγυρικά στο Νταβός) ότι τα επόμενα χρόνια θα ρίξει δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ στην «πράσινη οικονομία». Στην ιδιωτική «πράσινη» οικονομία βέβαια, που όπως πάντα με ξένα κόλυβα (δηλαδή με δημόσια κεφάλαια) ετοιμάζεται να ρεφάρει τις χασούρες της σε άλλους τομείς, μέχρι να φτιάξει και μια «πράσινη» φούσκα που θα προστεθεί στις πιο… κλασικές. Αυτά βέβαια δεν συζητήθηκαν στο Νταβός. Αντίθετα, η προστασία του περιβάλλοντος και η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής αναδείχθηκαν σε θαυμάσια προπαγανδιστικά όπλα για τον καλλωπισμό των «προοδευτικών» παγκοσμιοποιητών. Στην πραγματικότητα διαφωνούν για το ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό: ο μεν Τραμπ επανέλαβε σαφώς ότι οι ΗΠΑ εξαιρούνται κάθε «περιβαλλοντικού κανόνα», οι δε αντίπαλοί του δεν θέλουν να φορτωθούν ούτε αυτοί το κόστος. Γι’ αυτό και αμφότερα τα στρατόπεδα περιορίστηκαν σε ωραία λόγια και σε αμοιβαίες καταγγελίες περί «αναισθησίας», και η Γκρέτα Τούνμπεργκ είδε να προμοτάρεται πάλι ως σύμβολο του αγώνα ενάντια στον Τραμπ.
Το Νταβός έγινε θέατρο της λυσσαλέας αντιπαράθεσης μεταξύ πτερύγων της παγκόσμιας ελίτ και της αδυναμίας όλων μαζί να χαράξουν μια προοπτική διαχείρισης, έστω, της κρίσης
Ο καβγάς αφορά βέβαια και το ποιος θα πληρώσει τη νύφη στην περίπτωση που οι ΗΠΑ καταλήξουν σε μια συμβιβαστική συμφωνία με την Κίνα, οπότε ο εμπορικός πόλεμος δεν θα κοπάσει: απλά θα αναζητήσει αλλού τα θύματά του. Ούτε αυτό συζητήθηκε ανοιχτά στο Νταβός, αν και από ορισμένες ομιλίες έγινε εμφανές ότι οι μελλοντικοί ριγμένοι μιας συμφωνίας ΗΠΑ-Κίνας ετοιμάζουν ομοβροντίες εναντίον όσων «κρατιστών» παραβιάζουν τα ιερά και τα όσια του «ελεύθερου» εμπορίου και της παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Τελικά, το ορεινό και χιονισμένο Νταβός είναι πρόσφορο για να ρίχνεται στάχτη στα μάτια των αφελών που κατοικούν στα χαμηλά, και για να κλειστούν και μερικές μπίζνες. Δεν είναι όμως ο τόπος όπου οι πραγματικοί αυθέντες –και καταστροφείς– του πλανήτη θα επιχειρήσουν να συζητήσουν τρόπους αντιμετώπισης της δομικής κρίσης του συστήματός τους. Η υπερπαραγωγή προϊόντων και αγαθών που δεν μπορούν να καταναλωθούν από την φτωχοποιημένη παγκόσμια πλειοψηφία και η στασιμότητα των μεγαλύτερων οικονομιών δεν απαντιέται με προπαγάνδα για πράσινα άλογα…
Κυνισμός και κατάρρευση ψευδαισθήσεων
Άλλωστε υπήρχαν και στιγμές που ο πλαστός περιβαλλοντισμός δεν μπορούσε να κρύψει τον κυνισμό του ενδοσυστημικού καβγά. Χαρακτηριστική ήταν μια αποστροφή της κεντρικής ομιλίας της προέδρου της Κομισιόν, της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: «Μια δίκαιη προσέγγιση του περιβαλλοντικού προβλήματος και της κλιματικής αλλαγής», είπε, «προϋποθέτει την προστασία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων από τον αθέμιτο ανταγωνισμό»! Της Κίνας και των λοιπών τριτοκοσμικών, προφανώς, οι οποίοι όμως (όπως και οι ΗΠΑ) δεν είναι διόλου διατεθειμένοι να «αποζημιώσουν» την ζητιανεύουσα Ε.Ε. Ένας υπεράνω υποψίας Ιταλός οικονομολόγος έγραψε, με αφορμή το Νταβός, κάτι θαρραλέο: «Μετά τη μετάβαση από τη γεωργία στη βιομηχανία, κι έπειτα από αυτήν στις υπηρεσίες, η μοναδική προοπτική τώρα είναι μια αύξηση της τεχνολογικής ανεργίας…» (βλ. διπλανό άρθρο). Εν ολίγοις, οι ελίτ δεν έχουν σχέδιο. Και γνωρίζουν ότι η αλματώδης επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος, αντί να βελτιώσει τη ζωή της πλειοψηφίας, θα πυκνώσει κι άλλο τις γραμμές των εξαθλιωμένων…
«Μετά τη μετάβαση από τη γεωργία στη βιομηχανία, κι έπειτα από αυτήν στις υπηρεσίες, η μοναδική προοπτική τώρα είναι μια αύξηση της τεχνολογικής ανεργίας…»
Αν σε μια τέτοια κατάσταση τα περιβαλλοντικά προτάγματα του παγκοσμιοποιητικού στρατοπέδου του Νταβός μοιάζουν γελοία υπεκφυγή (ο Τραμπ έκανε εξίσου επική ρελάνς υποσχόμενος να πρωτοστατήσει στη φύτευση ενός τρισεκατομμυρίου δέντρων!), ακόμη πιο κούφιες ακούγονται οι υποσχέσεις για έναν «συνεκτικό και βιώσιμο κόσμο», δηλαδή η δήθεν ενασχόληση με την καταπολέμηση των ανισοτήτων και της εξαθλίωσης της πλανητικής πλειοψηφίας. Εξάλλου δεν τους δίνει και κανείς σημασία: σε μια ετήσια διεθνή έρευνα της εταιρίας Edelman που δόθηκε στη δημοσιότητα με την έναρξη του 50ού Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ**, το 48% των ερωτηθέντων απάντησε ότι θεωρεί «αποτυχημένο το [καπιταλιστικό] σύστημα όσο με αφορά» (+3% σε σχέση με πέρυσι), ενώ μόλις το 18% (-2% σε σχέση με πέρυσι) επέλεξε την απάντηση «στην περίπτωσή μου το σύστημα δουλεύει». Στην ίδια έρευνα το 56% δήλωσε «ο καπιταλισμός κάνει περισσότερο κακό παρά καλό», το 83% ότι ανησυχεί πως θα χάσει τη δουλειά του, το 66% ότι δεν εμπιστεύεται τους ηγέτες του, το 57% ότι οι κυβερνήσεις υπηρετούν τους λίγους, κ.ο.κ.
1 = 90 x 2 … γίνεται;
Με τη δημιουργική αριθμητική της παγκοσμιοποίησης, όλα γίνονται. Γίνεται, για παράδειγμα, το πλουσιότερο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού (77 εκατομμύρια άνθρωποι) να έχει πλούτο διπλάσιο (ναι, διπλάσιο) από το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού (που είναι 6,9 δισεκατομμύρια άνθρωποι). Γίνεται και κάτι ακόμη πιο εντυπωσιακό: οι 2.153 δισεκατομμυριούχοι (δηλαδή κάτι λιγότερο από το… 0,0000003% του παγκόσμιου πληθυσμού) που μολύνουν και μόνο με την παρουσία τους τον πλανήτη μας να έχουν περισσότερο πλούτο από 4,6 δισεκατομμύρια ανθρώπους (δηλαδή το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού). Και ούτω καθεξής. Οι πράξεις της αριθμητικής του σύγχρονου καπιταλισμού ζαλίζουν, οι συγκρίσεις που μπορούν να γίνουν είναι ποικίλες – και όλες εξίσου εξοργιστικές και αποκαλυπτικές της αγριότητας του «μοναδικού δυνατού συστήματος». Μερικές από αυτές παρουσιάζονται στο διπλανό γράφημα, που βασίζεται στην τελευταία έκθεση της διεθνούς φιλανθρωπικής οργάνωσης Oxfam*.
Η εν λόγω οργάνωση, όπως και πολλές ακόμη «Μ»ΚΟ, συμμετείχε στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, που χθες ολοκλήρωσε τις εργασίες του. Συμμετείχε ως μαϊντανός και ως άλλοθι του διαρκούς εγκλήματος των επιφανέστερων εκπροσώπων και προσκεκλημένων αυτής της σύναξης. Οι οποίοι κάθε χρόνο ανέχονται την παρουσία τέτοιων οργανισμών, και αμέσως μετά παίρνουν τις –αποκαλυπτικές, πράγματι– εκθέσεις τους, τις πετάνε στον κάλαθο των αχρήστων και συνεχίζουν απτόητοι τον ολοκληρωτικό τους πόλεμο εναντίον της ανθρωπότητας. Έτσι ώστε του χρόνου η Oxfam να διαπιστώσει ότι οι δισεκατομμυριούχοι πλήθυναν και πλούτισαν κι άλλο, φτωχαίνοντας περαιτέρω τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων του πλανήτη και απειλώντας παντοιοτρόπως αυτή καθαυτή την επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Κι άντε πάλι από την αρχή…
* Έκθεση «Time to Care», 20 Ιανουαρίου 2020, διαθέσιμη στην ιστοσελίδα της Oxfam (www.oxfam.org).
* Άρθρα του Δρόμου για προηγούμενα φόρουμ στο Νταβός: «Ήχησαν οι σειρήνες» (2019, φύλλο 440), «Η Σύνοδος της Υποκρισίας» (2018, φύλλο 392), «Τα γεράκια της παγκοσμιοποίησης έχουν θέμα» (2017, φύλλο 343), «Οι χορτάτοι μιλούν για τους πεινασμένους» (2016, φύλλο 295).
