Εύη Μακρίδου, Παρών! Μια αληθινή ιστορία, Κουκκίδα, Αθήνα 2013, σελ. 226
Σαράντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την κατάρρευση της δικτατορίας και το άνοιγμα ενός καινούργιου πολιτικού κύκλου, αυτού της μεταπολίτευσης. Ξεκάθαρο σημείο τομής, η 23η Ιουλίου 1974 (σε αντίθεση με το χρονικό σημείο που θα επιλέξει κανείς να τοποθετήσει το «τέλος» του κύκλου), παραμένει παρά ταύτα άρρηκτα συνδεδεμένο με την περίοδο που προηγήθηκε, αυτήν της δικτατορίας.
Ύστατη προσπάθεια των «νικητών του Γράμμου» να διασφαλίσουν τη συνέχεια του μετεμφυλιακού καθεστώτος, η δικτατορία του 1967, προκειμένου να επιβληθεί στράφηκε σταδιακά εναντίον ενός μεγάλου μέρους του μπλοκ πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων που είχαν στερεώσει εκείνη τη νίκη: ενάντια στην παλιά πολιτική τάξη, ενάντια στη βασιλεία, ενάντια σε μερίδες της αστικής τάξης, ενάντια σε τμήματα του ίδιου του στρατού…
Στις φυλακές, στα κρατητήρια και στην «ταράτσα» του δυσώνυμου κτιρίου της οδού Μπουμπουλίνας διαμορφώθηκε σταδιακά ένα ευρύτατο μπλοκ δυνάμεων που, με διαφορετικές -ως επί το πλείστον σαφώς ανταγωνιστικές- προσδοκίες και προγράμματα, θα φέρει σε πέρας τη μετάβαση από τη δικτατορία στη δημοκρατία.
Σε αυτήν την πρώτη περίοδο της επιβολής του στρατιωτικού πραξικοπήματος, αλλά και στις πρώτες απόπειρες οργανωμένης αντίστασης ενάντια στη χούντα, αναφέρεται στη μαρτυρία της η Εύη Μακρίδου. Η αληθινή ιστορία την οποία αφηγείται είναι αυτή του πρώτου μεγάλου χτυπήματος της Ασφάλειας κατά του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου και της σύλληψης του Μίκη Θεοδωράκη, τον Αύγουστο του 1967 στην Αθήνα.
Το Πατριωτικό Μέτωπο ιδρύθηκε από μια ομάδα Λαμπράκηδων (Μ. Θεοδωράκης, Αρ. Μανωλάκος, Χρ. Μίσσιος, Γ. Βότσης, Θ. Μπανούσης) τρεις μέρες μετά το πραξικόπημα. Συχνά-πυκνά, στην Αθήνα της εποχής, όπου «όλα τα ’σκιαζε η φοβέρα», πανό ξεδιπλώνονταν από αυτόματους μηχανισμούς σε κεντρικά κτίρια, μαγνητόφωνα μετέδιδαν στους περαστικούς αντιδικτατορικά μηνύματα κι ύστερα αυτοκαταστρέφονταν, ακόμη και μια διαδήλωση-αστραπή από νέους του ΠΑΜ διοργανώθηκε στην οδό Ερμού, στις 19 Αυγούστου 1967.
Δυο μέρες μετά θα συλληφθεί ο Μίκης Θεοδωράκης. Είχε προηγηθεί όλο αυτόν τον μήνα η σταδιακή εξουδετέρωση του μηχανισμού που προσέφερε καταφύγιο στον πρώην βουλευτή της ΕΔΑ, με συλλήψεις μιας μεγάλης ομάδας αγωνιστών και αγωνιστριών, ανάμεσα στους οποίους και η πρόσφατα χαμένη Κίττυ Αρσένη, η οποία έξι μήνες μετά θα διαφύγει στο εξωτερικό και θα καταθέσει ενώπιον του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα βασανιστήρια που υπέστη από τα όργανα του καθεστώτος.
Η Κίττυ Αρσένη κατέγραψε την εμπειρία από την κράτησή της (κυκλοφόρησε με τον τίτλο Μπουμπουλίνας 18 από τις Εκδ. Θεμέλιο το 1975) ήδη κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Η Εύη Μακρίδου, συνταξιούχος εκπαιδευτικός σήμερα, αποτυπώνει την εμπειρία της, 47 χρόνια αργότερα, από τα ίδια γεγονότα, καθώς συνελήφθη μαζί με τον σύζυγό της Νίκο γιατί στο σπίτι όπου διέμεναν κρυβόταν ο Μ. Θεοδωράκης. Υπήρξε κρατούμενη στην Ασφάλεια, μαζί με την Κίττυ Αρσένη, την Τόνια Μαρκετάκη, την Ντόρα Λελούδα και πολλές άλλες και άλλους για την ίδια υπόθεση, αλλά και τον Ανδρέα Λεντάκη ή τον Διονύση Σαββόπουλο που «φιλοξενήθηκαν» στην Μπουμπουλίνας τους πρώτους μήνες της χούντας.
Χωρίς δραματικούς τόνους, καθώς οι πληγές των τραυματικών εμπειριών έχουν πλέον επουλωθεί, σκιαγραφεί τα πορτρέτα των συγκρατουμένων της, τονίζοντας χιουμοριστικές λεπτομέρειες από την αναγκαστική συγκατοίκησή τους, αλλά και την δίκη τους που ακολούθησε τον Νοέμβριο του 1967.
Υπήρξε η πρώτη μεγάλη δίκη του ΠΑΜ της Αθήνας, με 31 κατηγορούμενους, οι δέκα εκ των οποίων αθωώθηκαν (μεταξύ τους και η συγγραφέας, όχι όμως ο σύζυγός της). Σε αυτήν καταδικάστηκαν σε ισόβια οι Κώστας Φιλίνης και Γιάννης Λελούδας, ενώ οι Ιάσονας Παπαηλιόπουλος (15 χρόνια), Άννα Παπανικόλα (12), Σίλβα Ακρίτα (10), Κούλης Λειβαδίτης (5), Ηλίας Μπεντζέλος (5) φυλακίστηκαν και οι υπόλοιποι 12 (ανάμεσά τους και η Κίττυ Αρσένη) καταδικάστηκαν σε μικρότερες ποινές με αναστολή.
Μέσα από την αφήγηση της Εύης Μακρίδου αποτυπώνεται ανάγλυφα η στιγμή της γέννησης των πρώτων αντιστασιακών οργανώσεων, που είναι αναγκασμένες να στηθούν εκ των ενόντων, χωρίς να μπορούν να στηριχθούν σε κάποιον προϋπάρχοντα παράνομο μηχανισμό, αλλά και η διαταξική τους απήχηση. Σε μια εποχή που η δικτατορία του 1967 και η βαρβαρότητα την οποία εγκατέστησε με ορμή στη θέση της πολιτικής ζωής αρχίζει να σκεπάζεται από την αχλή της λήθης, παρόμοιες μαρτυρίες, ειδικά εκείνες που προέρχονται από τους «αφανείς» πρωταγωνιστές της ιστορίας, είναι πολύτιμες.
Πόσο μάλλον που η κριτική σε στρεβλώσεις που δημιουργήθηκαν κατά τη μακρά περίοδο της μεταπολίτευσης οδηγεί το ακροδεξιό τμήμα του πολιτικού φάσματος (και όχι μόνο τη συμμορία της Χρυσής Αυγής) στη θετική αξιοδότηση εκείνου του σκοτεινού και καταστροφικού για τη χώρα καθεστώτος…
Στρατής Αρτεμισιώτης
