Επιμέλεια: Βάννα Σφακιανάκη
Η Ελλάδα για μια φορά ακόμα γίνεται πεδίο πειραμάτων, τώρα για μια νέα κατηγορία ενεργειακών έργων τα πλωτά φωτοβολταϊκά σε ταμιευτήρες νερού. Στη χώρα μας δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο για εγκατάσταση τέτοιων έργων. Αυτό δεν εμποδίζει την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας να εκδίδει Βεβαιώσεις Παραγωγού θεωρώντας για μια ακόμα φορά ότι αυτές δεν δεσμεύουν την περιβαλλοντική αδειοδότηση που πραγματοποιείται στη συνέχεια. Το θέμα όμως είναι ότι έχουν ξεκινήσει και οι περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις χωρίς να υπάρχουν τα στοιχειώδη κριτήρια με βάση τα οποία θα κριθούν αυτές τις μελέτες από τις υπηρεσίες που αδειοδοτούν περιβαλλοντικά τα έργα. Άλλη μια κατηγορία έργων λοιπόν, ξεκινάει στα τυφλά, χωρίς καν να έχει χαρακτηριστεί «πιλοτική» όπως έγινε το περασμένο καλοκαίρι όταν εντάχθηκαν στη νομοθεσία δέκα (10) έργα πλωτών φωτοβολταϊκών στη θάλασσα.
Πέντε επενδυτικά σχέδια για πλωτά φωτοβολταϊκά σχεδιάζονται από ενεργειακούς κολοσσούς στη λίμνη Κρεμαστών με ισχύ 300 MW. Ένα από αυτά βρίσκεται σε αξιολόγηση και τα υπόλοιπα, έχουν ήδη πάρει Βεβαιώσεις Παραγωγού. H TEΡΝΑ Ενεργειακή έχει πάρει Βεβαιώσεις Παραγωγού για τρία μεγάλα πλωτά φωτοβολταϊκά σε τεχνητές λίμνες: του Καστρακίου (120MW), του Στράτου (42MW) και του Πουρναρίου (103MW). Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το έργο στη λίμνη Πουρναρίου που καταλαμβάνει περίπου 1.144 στρέμματα απορρίφθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος μετά από καταιγισμό αντιδράσεων στην Άρτα. [1]
Τέτοιες εφαρμογές προωθεί και η ΔΕΗ Ανανεώσιμες, η οποία είχε πάρει βεβαιώσεις Παραγωγού από το 2021, για να εγκαταστήσει πλωτά φωτοβολταϊκά πάρκα στην τεχνητή λίμνη Πολυφύτου στον Αλιάκμονα, που διαμορφώθηκε τη δεκαετία του ’70 μετά από την κατασκευή του Υδροηλεκτρικού Σταθμού (ΥΗΣ) Πολυφύτου. Είναι μια από τις μεγαλύτερες τεχνητές λίμνες στην Ελλάδα, και έχει παραχωρηθεί στους κατοίκους των παραλίμνιων περιοχών για αλιευτική και οικοτουριστική εκμετάλλευση. Οι αντιδράσεις κατοίκων και αυτοδιοίκησης ήταν κι εκεί έντονες. [2]
Η Περιφέρεια Θεσσαλίας έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με την γαλλική AKUO με στόχο την εγκατάσταση πλωτών φωτοβολταϊκών σε υδάτινες επιφάνειες του ΤΟΕΒ Πηνειού. Πρόκειται για την ανάπτυξη πλωτών φωτοβολταϊκών συνολικής ισχύος 200 + 200 MW σε δέκα (10) ταμιευτήρες νερού και σε κανάλια νερού, του ΤΟΕΒ Πηνειού και ΓΟΕΒ Θεσσαλίας. [3]
Όταν όσα λένε οι επιστήμονες δεν βολεύουν…
Τον Ιούνιο του 2022 δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο Nature εργασία με τίτλο «Τα πλωτά έργα ηλιακής ενέργειας θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής — ας το κάνουμε σωστά» με συμμετοχή πλήθους ερευνητών. [4] Ενώ είναι προφανές ότι οι συντάκτες αγωνιούν για την εγκατάσταση και όχι για την αποφυγή εγκατάστασης μονάδων πλωτών φωτοβολταϊκών μονάδων σε ταμιευτήρες νερού, από την εργασία αναδεικνύεται το πόσο λίγα γνωρίζουμε για τις επιπτώσεις από την υλοποίηση τέτοιων έργων. Γράφουν: «Η ηλιακή ενέργεια είναι έντασης χώρου και απαιτεί τουλάχιστον 20 φορές μεγαλύτερη έκταση από ό,τι οι συμβατικοί σταθμοί ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενός γιγαβάτ (GW) ηλεκτρικής ενέργειας… Μέχρι το 2050, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να χρειαστούν έως και 61.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα ηλιακών συλλεκτών — μια περιοχή μεγαλύτερη από τις Κάτω Χώρες. Κράτη με έλλειψη γης, όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, ενδέχεται να χρειαστεί να αφιερώσουν το 5% της γης τους σε ηλιακά πάρκα. Το ζήτημα σχετικά με το πού θα τοποθετηθούν αυτά τα πάνελ δεν είναι ασήμαντο. Υπάρχει σκληρός ανταγωνισμός για τη γη που είναι επίσης απαραίτητη για την παραγωγή τροφίμων και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας…»
Για τη χωροθέτηση
«…Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές παράμετροι άγνωστες σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτής της τεχνολογίας, καθώς και τις κοινωνικές, τεχνικές και οικονομικές της διαστάσεις…», «…Οι αναγκαίες αντισταθμίσεις μεταξύ της εγκατάστασης πλωτών φωτοβολταϊκών και των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών στόχων παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ασαφείς τόσο στο επίπεδο της κατανόησης όσο και στην πράξη. Οι ταμιευτήρες είναι τεχνητά οικοσυστήματα που έχουν υποστεί κριτική για ένα ευρύ φάσμα ανεπιθύμητων κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ωστόσο, σε πολλά μέρη, παρέχουν επίσης ενδιαιτήματα για την άγρια ζωή και έχουν σημαντικό ρόλο στην αλιεία και την αναψυχή. Η διαχείριση των ταμιευτήρων εξυπηρετεί συχνά πολλές ανάγκες εκτός από την παροχή νερού, όπως ο έλεγχος των πλημμυρών και η υδροηλεκτρική ενέργεια…».
Για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις
«Χρειάζεται να μάθουμε περισσότερα σχετικά με τις συνέπειες, για τις φυσικές, χημικές και βιολογικές διεργασίες, την ποιότητα του πόσιμου νερού, τους υδρόβιους οργανισμούς, τη χερσαία άγρια ζωή και τα κατάντη οικοσυστήματα. Η σκίαση μεγάλου ποσοστού ενός ταμιευτήρα θα μπορούσε να προκαλέσει αλυσιδωτές επιπτώσεις. Η μείωση του φωτός δυσχεραίνει τη λειτουργία των φωτοσυνθετικών οργανισμών όπως τα υδρόβια φυτά και το φυτοπλαγκτόν, και αυτό μπορεί να είναι ευεργετικό σε ταμιευτήρες μολυσμένους με θρεπτικά συστατικά όπου πολλαπλασιάζονται τα επιβλαβή φύκια. Ωστόσο, η μειωμένη παραγωγή οξυγόνου θα μπορούσε να βλάψει τα ψάρια και άλλα ζώα. Η ακραία μείωση του οξυγόνου θα ευνοούσε τα βακτήρια που παράγουν μεθάνιο, γεγονός που θα μπορούσε να εξουδετερώσει τα οφέλη της απανθρακοποίησης. Εάν η κάλυψη με ηλιακά πάνελ είναι χαμηλή, οι επιπτώσεις αυτές θα είναι πιθανώς μικρές. Αλλά δεν είναι γνωστό ακριβώς πόσο σοβαρές θα είναι οι επιπτώσεις κάθε συγκεκριμένου τύπου ή πώς οι επιπτώσεις θα ποικίλλουν ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος, την ποιότητα του νερού και άλλους παράγοντες. Χρειάζονται μελέτες πεδίου μεγάλης κλίμακας για να αξιολογηθεί η αντίδραση των οικοσυστημάτων στην κάλυψη με πλωτά φωτοβολταϊκά…»
Για τις συγκρούσεις χρήσεων γης
«…Εάν ένα έργο παρεμβαίνει σε μια περιοχή αλιείας, θα μπορούσε να υπονομεύσει τα μέσα διαβίωσης πληθυσμών που έχουν ήδη πληγεί από την κατασκευή ταμιευτήρων…», «…Οι πλωτές ηλιακές συστοιχίες θα μπορούσαν να αλλοιώσουν το τοπίο και να περιορίσουν την ψυχαγωγική χρήση των ταμιευτήρων, οδηγώντας σε πτώση των τοπικών τιμών των ακινήτων. Επομένως, οι επενδυτές πλωτών φωτοβολταϊκών είναι πιθανόν να αντιμετωπίσουν αντιδράσεις από τους ιδιοκτήτες γης της περιοχής…», «… απαιτούνται εμπειρικές μελέτες πεδίου. Δεν είναι ρεαλιστικό να υποθέσουμε ότι οι εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας θα έκαναν όλη αυτή τη δουλειά μόνες τους. Οι συμφωνίες αδειοδότησης θα πρέπει να απαιτούν πρόσβαση σε ανεξάρτητους ερευνητές και μακροχρόνια παρακολούθηση.»
Όταν όμως όσα λένε οι επιστήμονες δεν είναι βολικά για τις «επενδύσεις», αποσιωπούνται. Το φως της δημοσιότητας βλέπουν μόνο τα θετικά επιχειρήματα, που περιλαμβάνονται βέβαια και στην παραπάνω εργασία.
Παραπομπές
1) Η λίμνη Κρεμαστών στο «μάτι» ενεργειακών κολοσσών, agrinioculture.gr
2) Έντονες οι αντιδράσεις για τα πλωτά φωτοβολταϊκά στη λίμνη Πολυφύτου, energyin.gr
3) Στα σκαριά επένδυση μισού δισ. για πλωτά φωτοβολταϊκά στη Θεσσαλία – Πού θα γίνουν, ypodomes.com
4) Floating solar power could help fight climate change – let’s get it right, nature.com / Στα αποσπάσματα που παρατίθενται οι εμφάσεις με bold είναι της σύνταξης.
