Η κατάσταση «ούτε ειρήνη ούτε πόλεμος» ικανοποιεί προς το παρόν και τις δύο πλευρές
Τα παρακάτω είναι επισημάνσεις του γνωστού αριστερού Ρώσου διανοούμενου Μπορίς Καγκαρλίτσκι, από το ξεκίνημα της ουκρανικής κρίσης μέχρι σήμερα. Ο Καγκαρλίτσκι είχε υποστηρίξει ενεργητικά τη συμμετοχή της Αριστεράς στις ρωσικές διαδηλώσεις ενάντια στον Πούτιν το 2011-2012.
11 Δεκεμβρίου
Από τη μια πλευρά έχουμε τις διαδηλώσεις και από την άλλη την οικονομική κατάσταση που διαρκώς επιδεινώνεται. ΔΝΤ και Ε.Ε. κρατούν πολύ σκληρή στάση και προσπαθούν να κερδίσουν από την παρούσα κατάσταση περισσότερα απ’ ό,τι πριν. Αν η ουκρανική κυβέρνηση ενδώσει, θα είναι η καταστροφή της. Το μόνο που έχει να κάνει είναι να σκληρύνει τη στάση της, να μην κάνει παραχωρήσεις, να μη δείξει αδυναμία. Απέναντί τους, όμως, και όχι απέναντι στους διαδηλωτές του Μαϊντάν. Παρεμπιπτόντως, θα ήταν πολύ καλό αν εξηγούσαν στον κόσμο όχι πόσο ωραία θα ήταν τα πράγματα με την ευρωπαϊκή ενοποίηση, αλλά τι παίζεται σήμερα. Γιατί μόνο τότε θα είχαν τη λαϊκή στήριξη. Τώρα δεν έχουν καμιά απολύτως στήριξη γιατί πρώτα προπαγάνδιζαν πόσο σπουδαία θα ήταν η ευρωπαϊκή ενοποίηση και αμέσως μετά έκαναν πίσω, κάνοντας στροφή 180 μοιρών.
Ας κοιτάξουμε την κατάσταση αντικειμενικά, χωρίς ιδεολογικές παρωπίδες. Οι Ρώσοι αποτελούν για τους Ουκρανούς το μικρότερο κακό. Η ενοποίηση με τη Ρωσία τους παρέχει περισσότερη ανάπτυξη, παρά μια στροφή προς την Ε.Ε. Η Ουκρανία είναι οικονομικά ενοποιημένη με τη Ρωσία και, ακόμη σημαντικότερο, υπάρχει το ζήτημα των τεχνικών προδιαγραφών. Αν αρχίζεις να αλλάζεις τις προδιαγραφές σου για να ταιριάξεις με την Ε.Ε. αυτό θα σημάνει ένα ολέθριο χτύπημα στη βιομηχανία. Με τις υπάρχουσες προδιαγραφές η Ουκρανία όχι μόνο πουλάει ό,τι θέλει στη Ρωσία, αλλά και στην εσωτερική της αγορά. Αν ακολουθήσει το δρόμο της Ε.Ε., οτιδήποτε πουλιέται ακόμη και στην εσωτερική αγορά με εσωτερικές τιμές, θα πρέπει να παραχθεί σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Θα ήμασταν καλύτερος εταίρος αν οι οικονομικές πολιτικές της Ρωσίας ήταν προσανατολισμένες προς την κοινωνική ζήτηση, αν είχαμε αναπτύξει τη βιομηχανία μας, οπότε θα υπήρχαν και περισσότερες παραγγελίες για τις ουκρανικές επιχειρήσεις.
21 Ιανουαρίου
Από τη μια πλευρά έχουμε τη διεφθαρμένη, ανεύθυνη κυβέρνηση Γιανουκόβιτς που γίνεται κάθε μέρα και πιο αυταρχική. Απ’ την άλλη έχουμε τους εθνικιστές και υπερεθνικιστές που είναι βίαιοι και επιθετικοί, όχι λιγότερο διεφθαρμένοι και που δεν μοιάζουν σε τίποτα με δημοκράτες. Ο περισσότερος κόσμος που αρχικά συμπαθούσε τους διαδηλωτές τώρα κρατά αποστάσεις, όχι για ιδεολογικούς λόγους αλλά γιατί το πάρε-δώσε με τέτοιους ανθρώπους είναι αποκρουστικό, αν όχι επικίνδυνο.
Η καταστροφή του μνημείου του Λένιν στο Κίεβο εξόργισε τους κατοίκους, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν συμπαθούν τους κομμουνιστές. Ούτε οι Αρχές ούτε η αντιπολίτευση έχει την αποδοχή της πλειοψηφίας. Το πρόβλημα έγκειται όχι τόσο στις αντιπάθειες Δύσης και Ανατολής αλλά στην απουσία προσπαθειών για ένα κοινωνικο-οικονομικό πρόγραμμα που να στοχεύει στην ενότητα της κοινωνίας, βελτιώνοντας τις συνθήκες ζωής, μειώνοντας την ανεργία και αναπτύσσοντας την οικονομία.
Το ειδικά ουκρανικό μοντέλο δημοκρατίας που οικοδομήθηκε πάνω στην ισορροπία δύο αντίπαλων ολιγαρχικών μπλοκ έφτασε στο τέλος του. Όποιος κι αν νικήσει, θα κρατηθεί στην εξουσία εγκαθιδρύοντας ένα σκληρό αυταρχικό καθεστώς.
3 Φεβρουαρίου
Στην Πλατεία Μαϊντάν οι εθνικιστές και οι φασίστες, αν και δεν ελέγχουν τα πάντα, κατέχουν ηγεμονική θέση. Να συζητήσεις με τους ακροδεξιούς με επιχειρήματα είναι εντελώς αδύνατο. Η Αριστερά στην πλατεία είναι ανύπαρκτη. Προηγήθηκαν, βέβαια, περιστατικά όπου αριστεροί δέχθηκαν ξυλοδαρμούς και διώχθηκαν. Είναι τόσο αναιμική πλέον η παρουσία τους που δεν ασχολούνται μαζί τους. Ως επί το πλείστον η ουκρανική Αριστερά υπάρχει μόνο στη φαντασία της. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα ξαναγίνει πολιτική δύναμη, αλλά ο πρώτος όρος γι’ αυτό είναι να συνειδητοποιήσει την τρέχουσα κατάσταση. Ο κόσμος στη Μαϊντάν δεν είναι μόνο αμόρφωτοι εθνικιστές και οπαδοί του Μπαντέρα. Ωστόσο, δεν υπάρχει εκεί ούτε μια γωνιά για την Αριστερά. Από πολιτικές δυνάμεις μόνο οι εθνικιστές και μπαντερικοί μπορούν να προβάλουν.
4 Μαρτίου
Το Κίεβο δεν έχει στρατό, ενώ η νέα κυβέρνηση δεν έχει τον έλεγχο της μισής Ουκρανίας και δεν ελέγχει καν τους υποστηρικτές της.
Σε ό,τι αφορά την υποχώρηση στο ρούβλι, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Για μήνες η ρωσική κυβέρνηση επεδίωκε την υποτίμηση του νομίσματος. Τα ουκρανικά γεγονότα απλώς επιτάχυναν αυτήν την πορεία και βοήθησαν τις αρχές να πραγματοποιήσουν το σχέδιό τους αποποιούμενες την ευθύνη της απαξίωσης των καταθέσεων των πολιτών.
Η ρωσική οικονομία εξαρτάται σημαντικά από τον αγωγό που διασχίζει την Ουκρανία. Ο κυνισμός της ρωσικής ηγεσίας είναι η καλύτερη εγγύηση πως δεν θα ξεσπάσει ένας μεγάλος πόλεμος. Οι νέες αρχές του Κιέβου είναι και αυτές ικανοποιημένες έτσι. Μπορούν και κραδαίνουν τη «ρωσική απειλή» για να σταθεροποιήσουν το νέο καθεστώς, αποδίδουν τις οικονομικές δυσκολίες στις επιπτώσεις της εξωτερικής πίεσης και σκεπάζουν έτσι τη δική τους ευθύνη για το ότι η Ουκρανία βρίσκεται προ της κατάρρευσης. Η κατάσταση «ούτε ειρήνη ούτε πόλεμος» ικανοποιεί προς το παρόν και τις δύο πλευρές.Στην Κριμαία οι ρωσικές δυνάμεις περιορίζονται στην «ευγενική επέμβαση». Μέχρι τώρα έχουν δράσει με τρόπο πολύ πιο συγκρατημένο απ’ ό,τι οι γαλλικές ή αμερικανικές δυνάμεις σε αντίστοιχες περιστάσεις. Οι ειδικές δυνάμεις δεν έχουν καταλάβει δι’ εφόδου τις ουκρανικές βάσεις, αλλά τις περικυκλώνουν και προσπαθούν να πείσουν τους διοικητές να παραδώσουν τα όπλα τους. Οι Ουκρανοί αρνούνται επικαλούμενοι όχι τον όρκο που έχουν δώσει στην πατρίδα, αλλά το γεγονός ότι τα όπλα είναι κρατική ιδιοκτησία για την οποία είναι υπεύθυνοι.
Η στρατηγική του περιορισμού της σύγκρουσης στην Κριμαία βολεύει τόσο το Κρεμλίνο όσο και τη Δύση, ίσως και το Κίεβο. Πρόσφατα, ο γερμανικός Τύπος πίεζε την Ουκρανία να θυσιάσει την Κριμαία για το καλό της ένταξής της στην Ευρώπη.
Είναι πολύ πιθανό πως οι νέες Αρχές στο Κίεβο δεν θα αντέξουν για πολύ. Ρώσοι σχολιαστές, φίλα προσκείμενοι στο Κίεβο, μας υπενθυμίζουν διαρκώς πως τα βασικά υπουργεία διοικούνται από τους μετριοπαθείς και όχι από τον Σβόμποντα ή τον Δεξιό Τομέα. Ξεχνούν όμως να επισημάνουν ότι αυτοί οι «μετριοπαθείς» είναι όμηροι των εξτρεμιστών. Σε συνθήκες όπου ο στρατός έχει καταρρεύσει, οι Αρχές ασφαλείας είναι αποδιοργανωμένες ή έχουν τεθεί υπό τον έλεγχο του Δεξιού Τομέα, είναι οι εξτρεμιστές εθνικιστές που έχουν τον έλεγχο. Ανέχονται τους «μετριοπαθείς» στην κυβέρνηση μόνον γιατί τους έχουν υποσχεθεί πως θα αποτρέψουν την απόσχιση των ανατολικών περιφερειών. Αν αποτύχουν σε αυτό, θα τους καθαιρέσουν. Είτε η δυτική Ουκρανία θα κινηθεί εναντίον του Κιέβου για το σχηματισμό μιας πιο αποφασιστικής και «εθνικής» κυβέρνησης, είτε αυτό θα γίνει μέσα από την ίδια την κυβέρνηση. Σε κάθε περίπτωση, η δεξιά πίεση θα διαμορφώσει μια τέτοια κυβέρνηση που θα ξεσηκωθεί πλέον το ίδιο το Κίεβο.
Η ταξική φύση του νέου καθεστώτος στο Κίεβο εκδηλώθηκε με κρυστάλλινη καθαρότητα, όταν δισεκατομμυριούχοι ολιγάρχες διορίστηκαν σε θέσεις- κλειδιά στις ανατολικές περιφέρειες. Σε αντάλλαγμα για σταθεροποίηση τούς προσφέρθηκε η δυνατότητα να ιδιωτικοποιήσουν όχι μόνο την οικονομία, αλλά και την πολιτική διοίκηση της ανατολικής Ουκρανίας.
* Αποσπάσματα από τα άρθρα του Μπορίς Καγκαρλίτσκι, Former Soviet Ukraine and European Utopia, A quadrille of monsters, Smashing the feed trough και Polite intervention and the Ukrainian uprising
Επιμέλεια: Γιώργος Τσίπρας
