Ο πολύχρονος αγώνας δικαιώθηκε με το οριστικό «όχι» του ΣτΕ. Του Ηλία Σταθάτου
Η θεσσαλική «μεγάλη ιδέα», δηλαδή η σχεδιαζόμενη εδώ και δεκαετίες εκτροπή του Αχελώου ποταμού, προκειμένου να αρδευτεί ο Θεσσαλικός Κάμπος και να κατασκευαστούν υδροηλεκτρικά εργοστάσια, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο λύνονται τα προβλήματα στη χώρα μας. Προκειμένου να λυθεί ένα πρόβλημα, παράγονται εκατό, καταστρέφεται περιβάλλον και τοπικές κοινότητες, δαπανώνται εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ και όλα αυτά… ουσιαστικά στα τυφλά! Και το αρχικό πρόβλημα παραμένει στη θέση του.
Όμως τα φαραωνικής εμπνεύσεως σχέδια και έργα για την εκτροπή του Αχελώου, «βρήκαν τοίχο» έπειτα από την τελευταία απόφαση του ΣτΕ που ακυρώνει με τελεσίδικο τρόπο την τερατώδη ιδέα της εκτροπής και του Φράγματος Μεσοχώρας. Δικαιώνεται έτσι για μια ακόμη φορά, και ελπίζουμε οριστικά, ο μακροχρόνιος αγώνας των κατοίκων και της Κοινότητας Μεσοχώρας και φορέων πολιτών από όλη την Ελλάδα για τη διάσωση του χωριού, του ποταμού, αλλά και του παραγωγικού δυναμικού της περιοχής. Αναλυτικότερα, η απόφαση 26/2014 της Ολομέλειας του ΣτΕ κάνει δεκτούς τους λόγους που είχαν προβάλει οι οργανώσεις και οι φορείς που αντιτίθενται στην εκτροπή: Παραβίαση του άρθ. 24 του Συντάγματος για την προστασία του περιβάλλοντος, παραβίαση της κοινοτικής οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τα ύδατα, παραβίαση της οδηγίας 85/337/ΕΟΚ για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, παραβίαση της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τους οικοτόπους και τα είδη και παραβίαση της Σύμβασης της Γρενάδας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Με δεδομένες όλες αυτές τις παραβιάσεις, κρίθηκε ότι ο έως σήμερα σχεδιασμός του έργου αντιβαίνει στην αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης. Παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη απόφαση είναι η έκτη, το σκεπτικό της την καθιστά τη σημαντικότερη. Όπως ανέλυσε στον Δρόμο ο πρόεδρος της τ. Κοινότητας Μεσοχώρας, Γιάννης Χονδρός, «η απόφαση του ΣτΕ είναι πάρα πολύ θετική, είναι απόφαση-σταθμός. Για πρώτη φορά μπαίνει στην ουσία του θέματος και κλείνει τα ίδια τα έργα. Μέχρι τώρα οι αποφάσεις ενάντια στην εκτροπή αφορούσαν κυρίως τυπικότητες. Το ότι το έργο κρίθηκε πως καταπατά περιοχές Natura 2000, δεν είναι σύννομο με τις κοινοτικές συμβάσεις και αντιτίθεται στη βιώσιμη ανάπτυξη, είναι εξαιρετικά σημαντικό. Είναι σίγουρο πως η απόφαση του ΣτΕ θα αποτελέσει προηγούμενο και για ανάλογες υποθέσεις στο μέλλον».
Διαχρονικό έγκλημα
Η ιστορία της εκτροπής του Αχελώου ξεκινά από πολύ παλιά. Το 1925 καλλιεργείται για πρώτη φορά από τον καθηγητή κ. Κουτσοκώστα η ιδέα της δυνατότητας μεταφοράς νερού από τον άνω ρου του ποταμού. Το σχέδιο, αφού συγκεκριμενοποιήθηκε στην πορεία των ετών, υιοθετήθηκε από τον Κ. Καραμανλή, όμως η προσπάθεια υλοποίησής του προήλθε από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Η εκτροπή εντάσσεται στο ελληνικό Μνημόνιο που η Ελλάδα υπέβαλε στην Ε.Ε., με την τελευταία να εκφράζει επιφυλάξεις. Το 1985 ξεκινούν οι προκαταρκτικές εργασίες σε Συκιά, Μεσοχώρα, Πύλη και Μουζάκι. Το σχέδιο υποστηρίχθηκε από συνασπισμό υπουργείων, προκηρύχθηκε διεθνής διαγωνισμός για το σύνολο των έργων, ανάμεσα σε αυτά τα φράγματα Μεσοχώρας και Συκιάς, το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο Συκιάς, η σήραγγα εκτροπής, ο υδροηλεκτρικός σταθμός Πευκόφυτου και υδρευτικού έργου για 300.000 θεσσαλικά στρέμματα, κυρίως φυτεμένο με το υδροβόρο και επιδοτούμενο βαμβάκι. Συνοπτικά, το μοτίβο που ακολουθούνταν ήταν η ανάληψη πρωτοβουλίας από τη μεριά του ελληνικού κράτους, προκειμένου να προχωρήσουν οι εργασίες, η παρέμβαση της Ε.Ε., η οποία διαπίστωνε τα κακώς κείμενα -συνήθως η έλλειψη μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων- η διακοπή των εργασιών, για να ξαναρχίσουν έπειτα από μερικά χρόνια, συνήθως έπειτα από νομικίστικες παρακάμψεις των εμποδίων.
Κομβικός για την αποτροπή του έργου απεδείχθη ο πολύχρονος και διαρκής αγώνας κατοίκων της περιοχής, όπως ο Σύλλογος Καταποντιζόμενων Μεσοχώρας, η Πανελλήνια Συντονιστική Επιτροπή Αχελώου, πολιτών και φορέων από όλη την Ελλάδα. Κάμπινγκ, πορείες, συγκεντρώσεις, αλλά και προσφυγές στη Δικαιοσύνη, οι οποίες οδηγήθηκαν ακόμα και στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έπειτα από προδικαστική ερώτηση του ΣτΕ, οδήγησαν στη σημερινή διακοπή των έργων. Γι’ αυτή την ιστορικής σημασίας απόφαση του ΣτΕ, η βουλευτής Λάρισας του ΣΥΡΙΖΑ Ηρώ Διώτη, υπογραμμίζει σε δήλωσή της ότι «ήμασταν και παραμείναμε μέχρι το τέλος ο μόνος πολιτικός φορέας εντός του ελληνικού Κοινοβουλίου που αντιτάχθηκε … Μονόδρομο αποτελεί η εναλλακτική, ριζοσπαστική πρόταση που χρόνια τώρα έχει καταθέσει ο ΣΥΡΙΖΑ για συντονισμένη παρέμβαση και προσαρμογή της ζήτησης στις πραγματικές φυσικές δυνατότητες, με ορθολογική χρήση των υδατικών αποθεμάτων, με τη δημιουργία μικρών φραγμάτων και ταμιευτήρων, με περιορισμό των αντλήσεων και μη ανόρυξη νέων γεωτρήσεων, δράσεις που σταδιακά θα μας οδηγήσουν σε αρμονική με τη φύση και το περιβάλλον ζωή, αλλά και σε κοινωνική δικαιοσύνη σε σχέση με την πρόσβαση στο νερό».
Παρά τη νίκη, η υπόθεση της εκτροπής συνιστά ένα συντελεσθέν περιβαλλοντικό, κατασκευαστικό και οικονομικό έγκλημα. Η συντονισμένη από υπερτοπικούς και τοπικούς φορείς προσπάθεια το έργο να αποτελέσει ουσιαστικά «τετελεσμένο», παρά τις καταδικαστικές αποφάσεις της δικαιοσύνης, υπήρξε ισχυρότατη. Στη Μεσοχώρα και τη γύρω περιοχή έχουν χαραχθεί βαθιά τα καταστροφικά σημάδια των έργων της εκτροπής, τόσο στο περιβάλλον όσο και στις τοπικές κοινωνίες και την οικονομία. Για όλο τον παραλογισμό, δαπανήθηκαν μόνο μέχρι το 2009, 258.684.809 ευρώ. Και το όλο «έργο», φυσικά, χρησιμοποιήθηκε διαχρονικά από τους τοπικούς κομματάρχες του δικομματισμού, ώστε να διαχειρίζονται και να χτίζουν κομματικές πελατείες, εκμεταλλευόμενοι ένα αγροτικό πρόβλημα.
