Του Κώστα Στοφόρου
Διαβάζω αυτές τις μέρες, πατώντας σε πολλές βάρκες ταυτόχρονα. Αυτή η ακόρεστη δίψα έχει, άραγε, κάτι το σκοτεινό; Και ποίηση, και πολιτική και ιστορία και μυθιστορήματα όλων των ειδών. Μια στοίβα βιβλία. Κάθε πρωί η διάθεση με οδηγεί να διαλέξω τι θα βάλω στο σακίδιό μου για το ταξίδι με το μετρό. Και νιώθω την ανάγκη να ξεκινήσω με ποίηση…
Σεφέρης σε νέα έκδοση
Θα ήταν δυνατόν να μη σπεύσω να αποκτήσω τη νέα έκδοση των ποιημάτων του Σεφέρη; Κι ας έχω και την παλιότερη… Οι Εκδόσεις Ίκαρος, με αφορμή τα πενήντα χρόνια από τη βράβευση του ποιητή με Νόμπελ προχώρησαν σε αυτή την έκδοση -σε επιμέλεια του Δημήτρη Δασκαλόπουλου- που περιλαμβάνει για πρώτη φορά το Τετράδιο Γυμνασμάτων β’, αλλά και τα τελευταία ποιήματά του που γράφτηκαν μεταξύ 1968 και 1971… Το 1971, εποχή που η χούντα έμοιαζε παντοδύναμη, γιορτάζονταν με πολλές φανφάρες τα 50 χρόνια από την Επανάσταση του ’21. Ο ποιητής βρέθηκε στο Σούνιο, ακριβώς στις 25 Μαρτίου και η εμπειρία του μετουσιώθηκε στο τελευταίο του ποίημα, το Επί Ασπαλάθων… που σαν μέσα σε όραμα προβάλλει το τέλος της τυραννίας, με τον Παμφύλιο Αρδιαίο, τον «άθλιο τύραννο» που βρίσκει το θάνατο πάνω στους αγκαθερούς ασπαλάθους…Το ποίημα αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στη Monde μεταφρασμένο από τον ίδιο. Την επομένη της κηδείας του το ποίημα δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά, στο Βήμα και στα Νέα. Ήταν η αρχή του τέλους για τη δικτατορία… Η ποίηση, οι γνήσιοι πνευματικοί άνθρωποι -ακόμη κι όταν αμφιταλαντεύονταν, όπως ο Σεφέρης- συναντούσαν τους αγώνες του λαού. Τρέφονταν ο ένας από τον άλλο.
Σήμερα οι «πνευματικοί» άνθρωποι συναντιούνται με την εξουσία σε λαμπερά σαλόνια και τρέφονται ο ένας από τον άλλον…
Αναμνέζα
…Ωστόσο, πλάι στους διανοούμενος των Δημοσίων Σχέσεων, υπάρχουν και οι δημιουργοί που παλεύουν με τους δικούς τους και τους δικούς μας δαίμονες και στέκονται «απέναντι» σε όλη αυτή την ευτέλεια. Ο Διονύσης Μαρίνος είναι με συνέπεια ένας από αυτούς, έχοντας ήδη δυο μυθιστορήματα πίσω του. Δύο μυθιστορήματα που μίλησαν με διαφορετικό τρόπο για την εποχή μας. Τώρα επιστρέφει με ποίηση με την Αναμνέζα (Εκδόσεις Γαβριηλίδης) για να μας πει ότι «και τα παιδιά θα συνεχίσουν το παιχνίδι τους/ αγνοώντας/ πως σκλήρυνε ξαφνικά η γλώσσα των ματιών τους».
Πως «ένας άντρας ξυπνάει αχάιδευτος μέσα στη νύχτα/ ξεκουμπώνει προσεκτικά τα φώτα του δωματίου του/ παραμιλώντας για την τόση μοναξιά/ των οικόσιτων δρόμων».
Είναι «σαν να μην άρχισε ποτέ/ αυτός ο χειμώνας/ μήτε και θα τελειώσει».
Ωστόσο, αναζητά τις δικές του ποιητικές απαντήσεις στο ερώτημα του Μανόλη Αναγνωστάκη: Σε τι βοηθά, λοιπόν, η ποίηση; Και ναι «οι στίχοι θα έρχονται αργά/ καρφί στα υστερόγραφα».
Κι έτσι μέσα στο μετρό νιώθω γιατί και πώς οι στίχοι μπορούν να κινητοποιήσουν: Αν όχι τις μάζες, τουλάχιστον εσένα που διαβάζεις για ν’ αλλάξεις αλλάζοντας τον κόσμο…
Η Ιστορία ως μυθιστόρημα 1
Διάβασα τη Γαλάζια Αγελάδα του Βασίλη Τσιαμπούση (Εκδόσεις Μεταίχμιο). Ένα μυθιστόρημα που, κατά δήλωση του συγγραφέα, βασίζεται σε μαρτυρίες πραγματικού προσώπου. Και μάλιστα πολιτικού που μετείχε σε όλα τα μεγάλα γεγονότα των τελευταίων δεκαετιών. Σκεφτόμουν, διαβάζοντας, πως μπροστά μου έχω μια ακόμη προσπάθεια αναθεώρησης της ιστορίας, εξίσωσης θυτών και θυμάτων της Κατοχής και του Εμφυλίου. Και μάλιστα υπό το μανδύα του «μυθιστορήματος» όπου μπλέκονται πραγματικά και φανταστικά πρόσωπα, έτσι που να μην μπορεί κανείς να κάνει κριτική επί των ιστορικών γεγονότων και του τρόπου που παρουσιάζονται. Δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Ακόμη κι αν η αγιογράφηση του Καραμανλή και της καραμανλικής Δεξιάς θα εγείρει σίγουρα πολλές ενστάσεις. Ακόμη κι αν οι γιορτές μίσους μεταμορφώνονται σε γιορτές «μνήμης». Κι αυτό γιατί δεν λείπει και η κριτική των νικητών, ενώ το -καλογραμμένο- βιβλίο δίνει το έναυσμα στον αναγνώστη να αναζητήσει μόνος του την αλήθεια των ιστορικών γεγονότων. Θα ήταν πιο χρήσιμο και ενδιαφέρον αν δεν υπήρχε το μυθιστορηματικό προσωπείο…
Η Ιστορία ως μυθιστόρημα 2
Ο άντρας με τη γερμανική στολή της Μαρούλας Κλιάφα (Εκδόσεις Κέδρος) έχει επίσης ως ήρωα ένα πραγματικό πρόσωπο και βασίζεται σε μαρτυρίες που συγκέντρωσε η συγγραφέας, δημιουργώντας ένα μυθιστόρημα υπό τη μορφή συνεντεύξεων. Η δράση των «εθνικιστικών» οργανώσεων στα Τρίκαλα είναι στο επίκεντρο της Ιστορίας. Θα μπορούσε κανείς και πάλι να αναρωτηθεί για το λόγο που τα πραγματικά γεγονότα μπλέκονται με φανταστικά. Μόνο που εδώ -σε αντίθεση με τη Γαλάζια Αγελάδα- παρουσιάζεται μια πολυεπίπεδη οπτική. Δίνεται φωνή ακόμη και σε ακραίους ανθρώπους-συνεργάτες των Γερμανών. Δεν εκβιάζονται απόψεις και συμπεράσματα, αλλά προκύπτουν μέσα από τα γεγονότα.
Θα ήταν πολύ χρήσιμο, βιβλία σαν και αυτό να διδάσκονται στα σχολεία. Για την ψύχραιμη ματιά, που έχει όμως και ξεκάθαρη πολιτική θέση. Για να μη δούμε πάλι μπροστά μας τους «άντρες με τη γερμανική στολή»…
