Από τη στήλη “Όσα θάφτηκαν”
Τα αγάλματα δεν μιλάνε. Αντίρρηση σε αυτό δεν υπάρχει. Κι όμως, πώς θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, σε αυτή την παράδοξη «ανθρώπινη κατάσταση»; Η αδιαπέραστη και παγερή σιωπή ενός αγάλματος, πυροδότησε ανατρεπτικές εμπνεύσεις και εικονοκλαστικές πρακτικές. Όπως κάθε τι που ερεθίζει με την γρανιτένια βεβαιότητά του, όχι μόνο τη λαϊκή φαντασία, αλλά και την τέχνη. Βέβαια, μιλάνε-δεν μιλάνε, αγάλματα και μνημεία καταδικάζονται, όταν έρχονται στην επιφάνεια της γης ή στήνονται σε έναν δημόσιο χώρο, να αναπαράγουν ως μεγάφωνα την ηχώ της εξουσίας. Η περίπτωση του τάφου της Αμφίπολης με την ανακάλυψη και των δύο Καρυάτιδων, το επιβεβαίωσε για άλλη μία φορά. Εκκωφαντική αντίστιξη, στη θανατερή ησυχία μιας ερειπωμένης χώρας.
Αλλά υπήρχε εποχή που ο λαός έβγαζε τη γλώσσα στην εξουσία, κυριολεκτικά, μέσα από το ασάλευτο σώμα των αγαλμάτων. Στην «αιώνια πόλη» της Ρώμης, μεταξύ άλλων, υφίσταται μια κατηγοριοποίηση των αμέτρητων αγαλμάτων της, που ακούει στον παράξενο τίτλο «ομιλούντα αγάλματα». Πρόκειται για αγάλματα στα οποία ο λαός είχε ανακαλύψει τη… συνήθεια να τοποθετεί στο στόμα τους ή αλλού (στο λαιμό, στα πόδια) χαρτάκια και σημειώματα, που σατίριζαν και κατήγγειλαν τους ισχυρούς και καθωσπρέπει της εποχής. Το διασημότερο από αυτά, άγαλμα του 3ου αιώνα μ.Χ., ανακαλύφθηκε το 1501 και πέρασε στην κατοχή ενός καρδινάλιου, έχει ονοματιστεί «Πασκουίνο», κι άμεσα αποτέλεσε το «χωνί» της εποχής, μιας και, κρεμασμένα μέσα στη νύχτα σημειώματα και χαρτάκια, στο φως της επομένης σατίριζαν και κατήγγειλαν τους ισχυρούς της εποχής. Οι πάπες προβληματίστηκαν εντόνως. Να το αποσύρουν το άγαλμα; Θα πρόδιδαν τον πανικό τους. Έτσι τοποθέτησαν φρουρές, ενώ ο Πάπας Βενέδικτος ο Γ’, έφτασε στο σημείο να εκδώσει διάταγμα θανατικής ποινής για όποιον συλλαμβάνονταν να… «γράφει συνθήματα», τις περιβόητες Πασκουινάτες. Μία από αυτές που έμεινε στην Ιστορία ήταν η ρήση: «Όσα δεν έκαναν οι βάρβαροι, τα έκαναν οι Μπαρμπερίνι». Η αναφορά εδώ στο Πάπα Ουρβανό ή Μπαρμπερίνι, ο οποίος κατέστρεψε πολλά ρωμαϊκά μνημεία και μέρος του Κολοσσαίου για να χτίσει ναούς. Ο ίδιος συνδέεται και με ένα ακόμη «ομιλούν» γλυπτό. Η Κρήνη των Μελισσών βρίσκεται στην Πιάτσα Μπαρμπερίνι της Ρώμης, αποτελεί έργο του Τζιαν Λορέντσο Μπερνίνι και έχει κατασκευαστεί, με παραγγελία του ίδιου του Πάπα Ουρβανού. Η επιγραφή επάνω στην κρήνη αφιερώθηκε στο 22ο έτος της παπικής θητείας, ενώ ακόμη δεν είχε συμπληρωθεί το 21ο. Το ανώνυμο χέρι του λαού, δεν συγχώρησε το «λάθος» κι έγραψε τότε: «Οι Μπαρμπερίνι απομύζησαν όλον τον κόσμο, τώρα επιθυμούν να απομυζήσουν και το χρόνο».
Θητεία Τυμβωρύχου «εκτελεί» η σειρά του ’69
