Ο Παγκόσμιος Μινώταυρος του Γιάννη Βαρουφάκη

της Ελένης Πορτάλιου

 

Η συζήτηση γύρω από τα χαρακτηριστικά της κρίσης, που ξεκίνησε από το Κραχ του 2008 και μεταφέρθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση πολύ γρήγορα, οδηγώντας τη χώρα μας σε μια πολύπλευρη καταστροφή, της οποίας οι επιπτώσεις συνεχώς πολλαπλασιάζονται, δεν γίνεται με όρους κατανόησης των αιτίων και του βάθους της. Υπάρχει μια ιδιότυπη άρνηση της πραγματικότητας από την αντιπολίτευση. Πάνω σ’ αυτήν οικοδομούνται (συγκρατημένες) προσδοκίες των λαϊκών τάξεων, οι οποίες, μετά από δύο χρόνια πολυμέτωπων αγώνων και μαζικότατων κοινωνικών/πολιτικών συγκρούσεων, παραμένουν σε κατάσταση αναμονής. Όμως η έξοδος από την κρίση έχει ως βασική προϋπόθεση την ουσιαστική εμπλοκή τους τόσο ως κοινωνικών υποκειμένων που συγκροτούνται συλλογικά για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους όσο και ως παραγωγικών δυνάμεων που θα αναλάβουν την παραγωγική ανασυγκρότηση/μετασχηματισμό της χώρας και την κοινωνική ανασύσταση σε νέες βάσεις.

Ο πολιτικός λόγος της αντιπολίτευσης και συγκεκριμένα του ΣΥΡΙΖΑ που θα συνθέσει την εναλλακτική λύση, επικεντρώνεται στην αποδόμηση της κυβερνητικής πολιτικής -την οποία οι λαϊκές τάξεις γνωρίζουν πολύ καλά μέσα από τραγικές εμπειρίες- και ελάχιστα σ’ ένα σχέδιο που δεν θα περιορίζεται σ’ ένα ασαφές δέον γενέσθαι αλλά θα δοκιμάζει τους στόχους απέναντι στην κυρίαρχη ευρωπαϊκή και εθνική πραγματικότητα και θα αναζητά πραγματικές δυνατότητες εξόδου από την κρίση, στη βάση μιας ευρείας, ενεργού κοινωνικής συμμαχίας για την επιτυχή έκβαση των αναπόφευκτων συγκρούσεων.
Η άτεγκτη συγκρότηση της Ευρωζώνης και η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση της κρίσης με την «εξυγίανση» των δημόσιων οικονομικών και την πληρωμή στο ακέραιο του «χρέους» -χωρίς να πληρώσουν ούτε καν να ελεγχθούν εις το εξής οι τράπεζες και οι παρατράπεζες- οδηγούν από τη μια σε στραγγαλισμό τις μεγάλες κοινωνικές πλειοψηφίες των χωρών του Νότου και, από την άλλη, σε περιστολή συνολικά στην Ε.Ε. εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων, ταυτόχρονα με τη διασφάλιση της κυριαρχίας των ισχυρών χωρών του Βορρά και της Γερμανίας όπως και των ηγεμονικών μερίδων του κεφαλαίου. Αυτό το πολιτικό τείχος δεν θα σπάσει με σθεναρή διαπραγμάτευση και νωπή λαϊκή εντολή, όταν οι μεγαλειώδεις αγώνες εκατομμυρίων ανθρώπων τα δύο πρώτα χρόνια μνημονίων δεν απέτρεψαν τη διολίσθηση στη δεινή σημερινή πραγματικότητα. Ούτε είναι δυνατόν, τηρώντας όλους του όρους που επιβάλλουν η Ε.Ε. και η Ευρωζώνη, να αντιμετωπίσουμε τα αποτελέσματα των μνημονιακών πολιτικών και πρώτα απ’ όλα τη μαζική ανεργία, τη διάλυση του παραγωγικού ιστού – πρωτίστως της βιομηχανίας – και των εργασιακών σχέσεων.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε, επίσης, ότι οι μηχανισμοί του κράτους έχουν δομηθεί για τη διασφάλιση της κυριαρχίας των ισχυρών ταξικών συμφερόντων και χρειάζονται ριζικές ανατροπές για να προσανατολιστούν σε φιλολαϊκές κατευθύνσεις. Πολύ περισσότερο που το (πελατειακό) κράτος στα χαμηλότερα επίπεδα ή έχει διαλυθεί ή λειτουργεί με ισχυρές δυνάμεις αδρανείας. Κυρίως, όμως, έχει υποστεί ισχυρό πλήγμα αυτό που ο Μπουρντιέ ονομάζει «αριστερό κράτος», αναφερόμενος στα δημόσια αγαθά και τις κοινωνικές υπηρεσίες – ίσως αυτό το τμήμα του δημόσιου τομέα μπορεί πιο εύκολα να ανασυσταθεί επειδή οι λειτουργοί του έχουν μεγαλύτερη συνείδηση του κοινωνικού τους ρόλου.

Η πραγματικότητα είναι δύσκολη και πικρή, όμως η αναγνώρισή της και η λαϊκή εμπλοκή στα πραγματικά προβλήματα και τη συλλογική προσπάθεια αντίστασης και εξόδου είναι η μοναδική οδός ανατροπής και σταδιακής ανάκτησης της κοινωνικής επιβίωσης και αξιοπρέπειας.

Στον ΣΥΡΙΖΑ απεδείχθη ότι οι συνεδριακές αποφάσεις αποτελούν αχρείαστες γενικότητες. Η πολιτική χαράσσεται εκτός συλλογικών διαδικασιών ενώ περιθωριοποιούνται σημαντικές κομματικές και κοινωνικές δυνάμεις. Ούτως ή άλλως, οι γενικότητες και οι πλειοψηφικές ή μειοψηφικές πλατφόρμες δεν σώζουν απολύτως τίποτε. Το θέμα είναι πώς μπορεί να υλοποιηθούν οι βασικές επιλογές που θα γίνουν δημοκρατικά. Εδώ, όμως, που έχουμε φτάσει αυτό το πώς έχει χαθεί και χάνεται καθημερινά στο θολό ορίζοντα της επικοινωνιακής πολιτικής και στο καταστροφικό «βλέποντας και κάνοντας» όταν γίνουμε κυβέρνηση. Γιατί εκεί οδηγεί νομοτελειακά η συσσώρευση πολιτικών δυνάμεων και προσώπων που έχουν αποδείξει ότι κινητοποιούνται για να διασφαλίσουν την πολιτική τους επιβίωση σε κάθε κατάσταση, σε αντίθεση με την αναγκαία συγκέντρωση ενεργών παραγωγικών/επιστημονικών/σχετικών με τη δημόσια διοίκηση δυνάμεων που μπορούν να συνδράμουν το τιτάνιο έργο της ανατροπής και της ανασυγκρότησης της χώρας και της κοινωνίας.

Από την άλλη, το λαϊκό κίνημα, παρ’ ότι διατηρεί ορισμένες εμβληματικές νησίδες, στην ουσία έχει υποκατασταθεί από το κοινοβουλευτικό έργο. Αν ισχύει ότι οι κοινωνικοί αγώνες αποτελούν την ιστορικά ανυπέρβλητη συνθήκη πραγματικών πολιτικών ανατροπών, τότε οι αγωνιζόμενες λαϊκές τάξεις δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως ψηφοφόροι και μοχλός πίεσης, αλλά, πρωτίστως, ως δύναμη σύγκρουσης απέναντι στις ευρωπαϊκές και τις εγχώριες αντίπαλες ταξικά δυνάμεις. Ταυτόχρονα, αποτελούν και τις δυνάμεις δημιουργίας στη νέα εποχή.

Πιστεύω ότι τα θέματα που αναφέρθηκαν είναι αδιανόητο ν’ αποσιωπούνται. Κάθε κίνηση αυτογνωσίας και ανάδειξης δυνατοτήτων ευνοεί την επιτυχία της κοινωνικής και πολιτικής ανατροπής. Απ’ αυτή την άποψη, η κατανόηση της πραγματικότητας στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη και των εξαρτήσεων της χώρας μας, τόσο απέναντι στους ευρωπαϊκούς θεσμούς όσο και απέναντι στις ασκούμενες πολιτικές, είναι εξαιρετικά κρίσιμα θέματα.

Το βιβλίο του Γιάννη Βαρουφάκη Ο Παγκόσμιος Μινώταυρος αποτελεί μια εξαντλητική μελέτη και αποτύπωση της οργάνωσης του παγκόσμιου καπιταλισμού μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με ηγεμονία των ΗΠΑ και συνεργασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (με κέντρο τη Γερμανία) και ανάλογων ασιατικών ζωνών (με κέντρο την Ιαπωνία). Παρακολουθώντας βήμα προς βήμα τις μεταπολεμικές εξελίξεις ερμηνεύει το Κραχ του 2008 και την ιστορικών διαστάσεων κρίση που ακολούθησε. Αναδεικνύει την πολιτική στόχευση των κυρίαρχων οικονομικών σχεδίων, τους παγκόσμιους ανταγωνισμούς και τις επιπτώσεις της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας τόσο για τις λαϊκές τάξεις των δυτικών χωρών όσο και για τις χώρες του Τρίτου Κόσμου και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Δεν εξωραΐζει τη σημερινή κρίση στη χώρα μας, στην Ε.Ε. και παγκόσμια. Η αντιμετώπισή της προϋποθέτει, κατά το συγγραφέα, σοβαρές ρήξεις με τις κυρίαρχες συστημικές επιλογές όπως οικοδομήθηκαν μεταπολεμικά.

Δεν είναι έργο των οικονομολόγων να οικοδομήσουν τις εναλλακτικές λύσεις διεξόδου από την κρίση. Είναι, όμως, υποχρέωση αυτών των οικονομολόγων που αντιτίθενται στις σημερινές πολιτικές να διαυγάσουν τα αίτια της κρίσης και να αναδείξουν προϋποθέσεις και δυνατότητες διεξόδου. Σ’ αυτό το έδαφος μπορούμε να συναντήσουμε το έργο του Γιάννη Βαρουφάκη, πιστεύοντας κι εμείς όπως ο συγγραφέας ότι «η κατάφωρη άρνηση της πραγματικότητας» εμποδίζει τη συγκρότηση της αναγκαίας για τις περιστάσεις πολιτικής.

Για τη διευκόλυνση του προβληματισμού και του διαλόγου έχω καταθέσει (είναι αναρτημένες στην ιστοσελίδα ΕΟΣ) τις βασικές θέσεις του Παγκόσμιου Μινώταυρου που αφορούν την ιστορία των παγκόσμιων σχεδίων πρόληψης/ανάσχεσης των καπιταλιστικών κρίσεων αλλά και στο Κραχ του 2008 και τη σημερινή κρίση, η οποία δεν αντιμετωπίζεται με φάρμακα-ασπιρίνες, όπως εξηγεί ο Γ. Βαρουφάκης. Για την ιδιότυπη αυτή «περίληψη» ο συγγραφέας δεν φέρει καμία ευθύνη.
Όπως και το πρόσφατο βιβλίο του Κ. Λαπαβίτσα Ένα Ριζοσπαστικό Πρόγραμμα για την Ελλάδα ο Μεγάλος Μινώταυρος -από άλλη οπτική ως προς τη διέξοδο από την Κρίση, για την οποία προβάλλει ένα (δύσκολα εφαρμόσιμο πολιτικά) σχέδιο αλλαγών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη- διαυγάζει τα αίτια άρα και τις προϋποθέσεις αντιμετώπισης της κρίσης. Ίσως είναι αργά να συλλογιστούμε ελεύθερα για να συλλογιστούμε ορθά και να πράξουμε ανάλογα. Είμαστε, όμως, υποχρεωμένοι ν’ αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που έχουμε μπροστά μας αν δεν θέλουμε ν’ αυτοχειριαστούμε πολιτικά.

Σχόλια

Σου άρεσε αυτό το άρθρο; Ενίσχυσε οικονομικά την προσπάθειά μας!