Το μπρα ντε φερ μετατοπίζεται στην ανατολική Ουκρανία
Φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη. Του Γιώργου Τσίπρα
Η αδυναμία του Κιέβου είναι προφανής. Τα ταμεία άδεια. Σημάδια κατάρρευσης στο κράτος. Στρατός και ειδικές δυνάμεις χωρίς το απαιτούμενο πολιτικό φρόνημα, αν όχι σε διάλυση1. Όχι μόνο ο κόσμος στα ανατολικά προκαλεί τις νέες αρχές, αλλά είναι αμφίβολη η απήχηση των νέων αρχών και στην υπόλοιπη Ουκρανία πλην Γαλικίας. Τη Δευτέρα πραγματοποιήθηκε διαδήλωση στο Κίεβο, οργανωμένη από πρώην συμμετέχοντες στο Μαϊντάν. Η Ιρίνα Μπόγντανετς, προσκείμενη στον Κούμπιν, εκ των ηγετών του Μαϊντάν και τώρα πρόεδρο της Κεντρικής Τράπεζας, δήλωσε: «Η ζωή στην Ουκρανία χειροτέρευσε δραματικά την προηγούμενη εβδομάδα. Πρόκειται για ένα ολοκαύτωμα στον 21ο αιώνα. Οι τιμές των τροφίμων διπλασιάστηκαν, στα φάρμακα αυξήθηκαν 50%, θέρμανση και έξοδα κατοίκησης 50%, τα εισιτήρια των λεωφορείων διπλασιάστηκαν». Κι αυτά πριν ακόμη το «μνημόνιο» Ε.Ε.-ΔΝΤ που έρχεται… Η μόνη δύναμη που εμπιστεύεται το Κίεβο είναι οι φασίστες της Εθνικής Φρουράς. Το μόνο χαρτί που μπορεί να παίξει, αυτό ενός κούφιου εθνικισμού (κούφιου γιατί είναι πλήρως υποταγμένος στις ΗΠΑ), των «προδοτών» και «τρομοκρατών», του εξωτερικού κινδύνου. Παρά την προφανή αδυναμία του Κιέβου δεν μπορούν να αποκλειστούν τυχοδιωκτισμοί στα ανατολικά (και πρόκληση μιας ρωσικής αντίδρασης), ιδιαίτερα αν αυτό επιδιώξουν νέοι άδηλοι τυχοδιωκτισμοί της Ουάσιγκτον.
Η Μόσχα δεν είχε καταλάβει…
Η απόφαση Γιανουκόβιτς να ματαιώσει τη συμφωνία σύνδεσης της Ουκρανίας με την Ε.Ε., τον Νοέμβριο, ήταν από τη μια η μόνη σώφρων επιλογή, με δεδομένο ότι η Ε.Ε. δεν «έδινε» τίποτα σε αντάλλαγμα, ότι το Κίεβο είχε άμεση ανάγκη δανεισμού και ότι το ΔΝΤ έθετε σκληρότατους, απαράδεκτους όρους. Από την άλλη, ήταν αποτέλεσμα των ιδιαίτερα έντονων απειλών της Μόσχας για την περίπτωση που ο Γιανουκόβιτς αποφάσιζε αλλιώς. Ωστόσο, ο μόνος όρος που έθετε η Ρωσία για να δανείσει το Κίεβο και να διατηρήσει την έκπτωση στο φυσικό αέριο ήταν να παραμείνει η Ουκρανία ουδέτερη γεωπολιτικά. Αντίθετα, η Δύση απαιτεί την απομάκρυνση από τη Ρωσία, την στρατιωτικο-πολιτική ένταξή της στη Δύση και ένα σκληρό «μνημόνιο» και άνοιγμα για την οικονομία της.
Η στροφή Γιανουκόβιτς αντιμετωπίστηκε από τη Δύση –ιδιαίτερα τις ΗΠΑ– περισσότερο αποφασιστικά απ’ όσο περίμενε η Μόσχα. Οι αμερικανικές υπηρεσίες ήταν σαν έτοιμες από καιρό. Όσο φουντώνει το Μαϊντάν, η Μόσχα αναδιπλώνεται και ουσιαστικά αποδέχεται μια διαδικασία συμβιβασμού. Αλλά έχει για άλλη μια φορά καταλάβει λάθος. Η Συμφωνία της 21/2 που προέβλεπε ακόμη και θέσεις πρωθυπουργού και υπουργών για τη φιλοδυτική αντιπολίτευση και είχαν συνυπογράψει τρεις υπουργοί της Ε.Ε., ανατρέπεται την επομένη με εντολή της αμερικανικής πρεσβείας. Γίνεται πια φανερό ότι η Ουάσιγκτον έχει αρπάξει αυτό που θεωρεί ευκαιρία για να πάει πολύ μακρύτερα από μια «απλή» ξαναμοιρασιά της Ουκρανίας με τη Ρωσία.
Από την Κριμαία στο Ντονέτσκ
Παρά την προσάρτηση της Κριμαίας με την οποία η Ρωσία διασφαλίζει τη βάση της Σεβαστούπολης, όλη η υπόλοιπη Ουκρανία παραμένει μετά τις 22/2 δυτικό τρόπαιο εν αναμονή (ίσως και τρόπαιο του ΝΑΤΟ) ενώ έχει κλείσει η πόρτα της οικονομικής ένταξης στη ρωσική Ευρασιατική Ένωση. Το τι θα γινόταν λοιπόν στην ανατολική Ουκρανία θα έκρινε αν η Ρωσία θα βγει με καθαρή ζημία από όλη αυτή τη σύγκρουση (ακόμη και με την Κριμαία προσαρτημένη) ή θα κερδίσει έναν κάποιο συμβιβασμό. Η μετατόπιση και μόνο της σύγκρουσης από την Κριμαία στην ανατολική Ουκρανία είναι προς όφελος της Μόσχας, αλλά τα δύσκολα είναι μπροστά. Η συμμετοχή των αρχών του Κιέβου (που η Μόσχα δεν αναγνώριζε) στη χθεσινή συνάντηση ΗΠΑ, Ρωσίας και Ε.Ε., είναι αντίθετα ζημία για τη Μόσχα. Η δε εκπροσώπηση της Ε.Ε. από τη βαρόνη Άστον είναι ενδεικτική του βάρους που δίνει η Ε.Ε. στις εξελίξεις.
Αφού σε μια πρώτη φάση παίχτηκε το «παιχνίδι της Κριμαίας» σαν να ήταν το επίκεντρο της σύγκρουσης –συνέφερε για διαφορετικούς λόγους, και τη Μόσχα και τη Δύση και το Κίεβο– αναδεικνύεται τώρα το πραγματικό επίκεντρο και επίμαχο της σύγκρουσης. Το Κίεβο και η Δύση φοβούνται τη Ρωσία γιατί τα πραγματικά χαρτιά που έχουν στα χέρια τους στο έδαφος, στρατιωτικά και πολιτικά, είναι πολύ αδύναμα. Η Ρωσία φοβάται τη Δύση γιατί δεν θέλει να πάει σε μια ευρύτερη σύγκρουση μαζί της παρά τα όσα καμώνεται. «Όσοι παρακολουθούν την κρίση στην Ουκρανία υποθέτουν πως μια εισβολή και κατοχή της ανατολικής Ουκρανίας από τη Ρωσία δεν είναι η προτιμητέα επιλογή για τη Μόσχα», σημειώνει ο E. Rumer του φιλοδυτικού Carnegie Moscow Center. Η Δύση θα προτιμούσε βέβαια να αγοράσει το τρόπαιο σε χαμηλή τιμή, αλλά ειδικά οι ΗΠΑ διαθέτουν στην γκάμα των επιλογών τους την πολύ μεγαλύτερη όξυνση, αν κινδυνεύσουν να ταπεινωθούν στην όλη παρτίδα πόκερ που έστησαν από το Δεκέμβριο. Αλλά μια τέτοια εξέλιξη θα είχε δυσβάσταχτο και ασύμμετρο κόστος για τη Ρωσία. Συνεπώς η Μόσχα προς το παρόν πιέζει και παίζει έτσι με την αδυναμία της Δύσης επί εδάφους, «ελεγχόμενα». Αυτή τη φορά δεν έχει καταλάβει λάθος…
Είναι προφανές πως η αναζωπύρωση των λαϊκών αντιδράσεων στην ανατολική Ουκρανία μετά τις 6 Απριλίου ήταν στοχευμένη και καλά οργανωμένη2.
Το σύνολο των παραμέτρων οδηγούν στη λογική ενός κάποιου συμβιβασμού. Αλλά επειδή τα μέσα που χρησιμοποιούνται και από τις δυο πλευρές για την επίτευξη του συμβιβασμού είναι μέσα ανάφλεξης, δεν μπορεί να αποκλειστεί η ανάφλεξη. Όπως επίσης και στην περίπτωση που, πριν το συμβιβασμό, οι εμπρηστές του πολέμου, οι ΗΠΑ, επιλέξουν να δοκιμάσουν τον αντίπαλο σε πιο βαθιά νερά…
1. Το άρθρο στον Guardian, στις 28/2, με τίτλο Ουκρανικός στρατός: μια ισχυρή δύναμη αποδείχτηκε εξαιρετικά… εύστοχο
2. Ο Αλ. Παπαχελάς υποστήριξε στον ΣΚΑΪ ότι οι ένοπλοι στην ανατολική Ουκρανία είναι Ρώσοι στρατιώτες όπως και οι χωρίς διακριτικά ένοπλοι στην Κριμαία. Κάτι τέτοιο δεν το έχουν υποστηρίξει ούτε το CNN, το Reuters ή το BBC, εκτός κι αν ο ΣΚΑΪ έχει καλύτερη πληροφόρηση στο ζήτημα. Θα ήταν συνάμα λιγότερο αήθης (από δημοσιογραφική άποψη) η εκτίμηση του αυτή, όταν κορυφώνονταν τα γεγονότα στη Μαϊντάν, μας είχε πληροφορήσει για το χοντροκομμένο ρόλο της εκεί αμερικανικής πρεσβείας, για τον οποίο βούιξε ο κόσμος όλος αλλά τα δυτικά ΜΜΕ δεν είδαν και δεν άκουσαν τίποτα. Δεν μπορεί, κάτι θα είχε πάρει το αυτί του. Ειδικά το δικό του αυτί…
