Το αμερικανικό Πεντάγωνο προετοιμάζεται για πολιτική αναταραχή
του Δρ Nafeez Ahmed*
Ένα ερευνητικό πρόγραμμα του αμερικανικού Υπουργείου Άμυνας (ΥπΑ) χρηματοδοτεί πανεπιστήμια για να μοντελοποιήσουν τη δυναμική, τους κινδύνους και τα σημεία ανάφλεξης σε περιπτώσεις πολιτικής αναταραχής σε ολόκληρο τον κόσμο. Το πολλών εκατομμυρίων δολαρίων πρόγραμμα έχει σχεδιαστεί για να εξασφαλίσει την άμεση και μακροπρόθεση «κατανόηση των θεμάτων που σχετίζονται με τους αγωνιστές» από ανώτατους αξιωματούχους.
Ξεκινώντας το 2008, η Ερευνητική Πρωτοβουλία Minerva του Υπουργείου Άμυνας συνεργάζεται με πανεπιστήμια για να «βελτιώσει τη βασική αντίληψη των κοινωνικών, πολιτιστικών, συμπεριφοριστικών και πολιτικών δυνάμεων που διαμορφώνουν περιοχές του κόσμου που είναι στρατηγικής σημασίας για τις ΗΠΑ».
Μεταξύ των εργασιών υπάρχει μια μελέτη που διαχειρίζεται το Γραφείο Επιστημονικής Έρευνας της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας, η οποία έχει ως στόχο να αναπτύξει ένα εμπειρικό μοντέλο «της δυναμικής της κινητοποίησης των κοινωνικών κινημάτων και της ικανότητας εξάπλωσής τους». Η εργασία αυτή προσδιορίζει «το σημείο ανάφλεξης» στις περιπτώσεις «της αιγυπτιακής επανάστασης του 2011, των ρωσικών εκλογών του 2011, της κρίσης επιδότησης των καυσίμων στη Νιγηρία το 2012 και των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί στην Τουρκία το 2013».
Μια άλλη εργασία «επιδιώκει να αποκαλύψει τις συνθήκες δημιουργίας των πολιτικών κινημάτων που αποσκοπούν σε μεγάλες πολιτικές και οικονομικές αλλαγές». Το πρόγραμμα αυτό του Γραφείου Ερευνών του Αμερικανικού Στρατού, επικεντρώνεται στα «κινήματα μεγάλης κλίμακας» και καλύπτει συνολικά 58 χώρες.
«Ποιος δεν θα γίνει τρομοκράτης»
Πέρυσι, η Ερευνητική Πρωτοβουλία Minerva του Υπουργείου Άμυνας χρηματοδότησε ένα πρόγραμμα για να προσδιορίσει «Ποιος δεν θα γίνει τρομοκράτης, και γιατί;» το οποίο βάζει στο ίδιο κάδρο ειρηνικούς ακτιβιστές με «υποστηρικτές της πολιτικής βίας» που διαφέρουν από τους τρομοκράτες μόνο κατά το ότι δεν ξεκινούν από μόνοι τους «ένοπλη δράση»: «Σε κάθε περιβάλλον βρίσκουμε πολλά άτομα που έχουν το ίδιο δημογραφικό, οικογενειακό, πολιτιστικό και/ή κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο με εκείνους που αποφάσισαν να εμπλακούν στην τρομοκρατία και, εντούτοις, απέφυγαν την ανάληψη ένοπλης δράσης, ακόμα κι αν έβλεπαν με συμπάθεια τους τελικούς στόχους των ένοπλων ομάδων».
Έλαβα την ακόλουθη δήλωση από το γραφείο Τύπου του Υπουργείου Άμυνας: «Το Υπουργείο Άμυνας παίρνει στα σοβαρά το ρόλο του για την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών, των πολιτών τους, και των συμμάχων και εταίρων. Ενώ κάθε πρόκληση για την ασφάλεια δεν προκαλεί συγκρούσεις, και κάθε σύγκρουση δεν συνεπάγεται την εμπλοκή του στρατού των ΗΠΑ, το Πρόγραμμα Minerva χρηματοδοτεί βασικές κοινωνικές έρευνες που βοηθούν στην αύξηση της κατανόησης του Υπουργείου Άμυνας για το τι προκαλεί αστάθεια και ανασφάλεια σε όλο τον κόσμο. Με την καλύτερη κατανόηση αυτών των συγκρούσεων και των αιτιών τους εκ των προτέρων, το Υπουργείο Άμυνας θα μπορέσει να προετοιμαστεί καλύτερα για το μελλοντικό περιβάλλον ασφάλειας».
Στράτευση της επιστήμης στην υπηρεσία του πολέμου
Από την έναρξή του, το πρόγραμμα Minerva είχε προικοδοτηθεί με περισσότερα από 75 εκατομμύρια δολάρια για διάστημα πέντε ετών για την κοινωνική και συμπεριφοριστική επιστημονική έρευνα. Μόνο για φέτος το Κογκρέσο των ΗΠΑ έχει εγκρίνει 17,8 εκατ. δολάρια.
Πολλοί ανεξάρτητοι μελετητές είναι επικριτικοί απέναντι στις προσπάθειες της κυβέρνησης των ΗΠΑ να στρατεύσει την κοινωνική επιστήμη στην υπηρεσία του πολέμου. Τον Μάιο του 2008, η Αμερικανική Ανθρωπολογική Εταιρεία (ΑΑΕ) έστειλε επιστολή στην κυβέρνηση των ΗΠΑ όπου επισημαίνει ότι το Πεντάγωνο δεν έχει «το είδος της υποδομής που απαιτείται για την αξιολόγηση της ανθρωπολογικής και κοινωνικής επιστημονικής έρευνας», ζητώντας μια τέτοια έρευνα να τη διαχειρίζονται φορείς, όπως το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών.
Το Υπουργείο Άμυνας υπέγραψε λοιπόν ένα μνημόνιο κατανόησης με το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών για τη διαχείριση του Minerva. Σε απάντηση, η ΑΑΕ επέμεινε στον κίνδυνο «οι αξιωματούχοι του Πενταγώνου να έχουν εξουσία να αποφασίζουν ποιος θα κάθεται στα πάνελ»: «… συνεχίζουν να υπάρχουν ανησυχίες εντός της επιστημονικής κοινότητας ότι η έρευνα θα χρηματοδοτείται μόνον όταν υποστηρίζει την ατζέντα του Πενταγώνου. Άλλοι επικριτές του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένου του Δικτύου Ενεργών Ανθρωπολόγων, έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι το πρόγραμμα αποθαρρύνει την έρευνα σε άλλους σημαντικούς τομείς και υποτιμά τον ρόλο του πανεπιστημίου στην ανεξάρτητη έρευνα και κριτική του στρατού».
Καταστολή όπως… Αφγανιστάν
Σύμφωνα με τον καθηγητή David Price, πολιτισμικό ανθρωπολόγο στο Πανεπιστήμιο του St Martin της Ουάσιγκτον και συγγραφέα του έργου Η Ανθρωπολογία ως όπλο: οι Κοινωνικές Επιστήμες στην Υπηρεσία του Στρατικοποιημένου Κράτους, το πρόγραμμα του Πενταγώνου Συστήματα Ανθρώπινου Πεδίου (ΣΑΠ) -σχεδιασμένο για να ενσωματώσει τους κοινωνικούς επιστήμονες στον τομέα των στρατιωτικών επιχειρήσεων- διενεργεί τακτικά εκπαιδευτικά σενάρια που εκτυλίσσονται σε περιοχές «εντός των Ηνωμένων Πολιτειών».
Ο Price ανέφερε ότι τα εκπαιδευτικά σενάρια του ΣΑΠ «προσαρμόζουν τις μεθόδους καταστολής εξεγέρσεων σε Αφγανιστάν/Ιράκ» στις εσωτερικές καταστάσεις «στις ΗΠΑ, όπου ο τοπικός πληθυσμός θεωρείται από το στρατό ως απειλή για την κατεστημένη ισορροπία ισχύος και επιρροής, καθώς και ως αμφισβήτηση του νόμου και της τάξης».
Ένα πολεμικό παιχνίδι, εμπλέκει περιβαλλοντικούς ακτιβιστές που διαμαρτύρονται για τη ρύπανση από ένα εργοστάσιο που καίει κάρβουνο κοντά στο Μιζούρι. Οι συμμετέχοντες είχαν αναλάβει το καθήκον να «ξεχωρίσουν εκείνους “που έλυναν το πρόβλημα” από εκείνους “που προκαλούσαν το πρόβλημα” στο υπόλοιπο του πληθυσμού, το οποίο ήταν ο στόχος μιας επιχείρησης πληροφόρησης, ώστε να μετακινηθεί το κέντρο βάρους προς εκείνο το σύνολο των απόψεων που ήταν η “τελική επιθυμητή κατάσταση”».
* Ο Δρ Nafeez Ahmed είναι δημοσιογράφος για θέματα Διεθνούς Ασφάλειας και ακαδημαϊκός. Το άρθρο αναδημοσιεύουμε από τον guardian
Μετάφραση: Νατάσσα Ακριβάκη
