Το κύριο χαρακτηριστικό της εποχής στο πολιτικό πεδίο είναι η αποσύνθεση των κομμάτων εξουσίας. Αποσύνθεση πρωτοφανής στη μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας. Ακόμα κι όταν έφυγε ξαφνικά ο Κωνσταντίνος Καραμανλής για το Παρίσι με το ψευδώνυμο Τριανταφυλλίδης, το 1963, η Δεξιά δεν διαμελίστηκε. Σήμερα, όμως, η παραδοσιακή Δεξιά που εκπροσωπήθηκε επί 40 χρόνια από τη Νέα Δημοκρατία, βιώνει ένα εσωτερικό διαμελισμό πρωτόγνωρο. Μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας που ήταν πάντοτε σταθερά ενταγμένα στη Δεξιά, αποδεσμεύονται και αναζητούν άλλες ομπρέλες, με αποτέλεσμα η Νέα Δημοκρατία να υφίσταται μεγάλη συρρίκνωση και οι δεξιοί να αναζητούν στέγη σε ποικιλόμορφα σχήματα. Έτσι, δεξιοί ανταγωνίζονται δεξιούς: Χρυσή Αυγή, Ανεξάρτητοι Έλληνες, Δημιουργία, ξανά!, ΛΑΟΣ κ.ά.
Τα ίδια και χειρότερα συμβαίνουν στο χώρο του Κέντρου. Από την Ένωση Κέντρου, στη δεκαετία του ’60, μέχρι σήμερα, το Κέντρο δεν είχε πάθει τέτοια πανωλεθρία. Το ΠΑΣΟΚ, από 44% το 2009, ζορίζεται να υπερβεί το 3% για να μπει στην επόμενη Βουλή. Οι πολίτες που συνήθως κινούνται στο Κέντρο, γέρνοντας περιστασιακά είτε προς τα Αριστερά είτε προς τα Δεξιά, διασκορπίζονται από δω κι από κει. ΔΗΜΑΡ, Ελιά, Ποτάμι κι ό,τι άλλο προκύψει.
Οι πολίτες που στεγάζονταν στα δύο κόμματα εξουσίας έχουν αποκτήσει κινητικότητα, mobility, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραιτήτως ότι έχουν αλλάξει στρατόπεδο κι έχουν περάσει ή προτίθενται να περάσουν εύκολα στο υπό ανάπτυξη στρατόπεδο της Αριστεράς. Κι αυτό πρέπει η Αριστερά να το προσέξει.
Επί δεκαετίες τα κόμματα εξουσίας εξουσίαζαν πραγματικά την κοινωνία. Έφτασαν να μοιράζονται, τα δύο κόμματα, το 85% των ψηφοφόρων!
Δεν ξέρω πόσες κρίσεις και πόσες γενιές θα χρειαστούν για να απομακρυνθεί η κοινωνία από τη βλαπτική επιρροή τους. Είναι μυριάδες οι άνθρωποι που έχτισαν σπίτια και εξοχικά με διαφόρων ειδών επιδοτήσεις, που δεν αντιστοιχούσαν πάντοτε σε πραγματική παραγωγή, ή διορίστηκαν από βουλευτές και κομματάρχες στο δημόσιο και την τοπική αυτοδιοίκηση. Είναι επίσης πολλοί αυτοί που επηρεάζονται από τα «παράλληλα» δίκτυα, όπως είναι η εκκλησία, η οποία σχεδόν στο σύνολό της ευνοούσε ανέκαθεν την καθεστηκυία τάξη. Είναι και οι εργαζόμενοι στους μηχανισμούς άμυνας και ασφάλειας, επίσης μυριάδες, που η εξάρτησή τους από την εξουσία αποτελεί συστατικό στοιχείο της επαγγελματικής τους οντότητας. Αν προσθέσει κανείς ένα πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων που εξαρτήθηκαν από το σύστημα επειδή τους επέτρεπε να κερδοσκοπούν ανεξέλεγκτα, είτε πουλώντας νοθευμένη βενζίνη είτε φοροδιαφεύγοντας, όπως γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί κ.ά., γίνεται αντιληπτό πώς διαπαιδαγωγήθηκε και διαμορφώθηκε ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας, το οποίο δύσκολα θα απεξαρτηθεί από τα κόμματα που ασκούσαν διαδοχικά -και εσχάτως συνεργατικά- την εξουσία. Εάν λάβει κανείς υπόψη του και το γεγονός ότι η έχθρα και ο φόβος για το σοσιαλισμό καλλιεργήθηκε συστηματικά επί δεκαετίες, σε συνδυασμό με την «αξιοποίηση» των συνεργατών των Γερμανών, Άγγλων και Αμερικανών, συνειδητοποιεί πόσο δύσκολο είναι να αλλάξει αντιλήψεις και επιλογές ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας.
Δεν είναι όλοι οι δεξιοί αυτής της συνομοταξίας, αλλά πάρα πολλοί είναι. Ενώ η χώρα καταρρέει και ξεπουλιέται, οι δυσαρεστημένοι από τα κόμματα εξουσίας ψηφοφόροι τους, υφιστάμενοι και οι ίδιοι τις συνέπειες της πολιτικής τους, είτε παραμένουν προσκολλημένοι στα κόμματα εξουσίας είτε αναζητούν υποκατάστατά τους, όπως οι χρήστες της ηρωίνης. Οι περιπτώσεις Μαρινάκης, Μελισσανίδης, Μπέος, Ψινάκης κ.λπ. είναι χαρακτηριστικές. Εάν αθροίσει κανείς τα ποσοστά των δεξιών κομμάτων, από τη νεοφασιστική Δεξιά ως την «ευρωπαϊκή», θα διαπιστώσει ότι η Δεξιά εν συνόλω διατηρεί το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεών της. Το ΠΑΣΟΚ αποδείχτηκε λιγότερο ανθεκτικό, καταγράφοντας πολύ μεγάλες απώλειες, επειδή στους κόλπους του είχε πολλούς πολίτες με προοδευτικότερες προδιαγραφές, οι οποίοι είναι οι πρώτοι που εγκαταλείπουν το σμπαραλιασμένο πλοίο της σοσιαλδημοκρατίας και επιστρέφουν δειλά-δειλά στην Αριστερά.
Ο κοινωνικός «χώρος» των κομμάτων εξουσίας περνάει μεγάλη και βαθιά κρίση, αλλά δεν έχει ακόμα παραδεχτεί τη χρεοκοπία τους. Έχει κρατήματα. Μπορεί να μεταβάλλονται οι πολιτικοί του σχηματισμοί, αλλά η εξάρτησή του από το παλιό, το σάπιο, παραμένει ισχυρή. Μήπως ο πρεζάκιας δεν ξέρει ότι η εξάρτηση τον οδηγεί αναπόφευκτα στην ολοκληρωτική εξαθλίωση και καταστροφή; Το ξέρει, αλλά είναι εξαρτημένος. Και η εξάρτηση στο μυαλό δεν ξεπερνιέται εύκολα.
Η διαχείριση αυτού του κοινωνικού ζητήματος είναι σύνθετη και δύσκολη. Η Αριστερά δεν έχει όλα τα απαραίτητα εφόδια για να την κάνει αποτελεσματικά, για λόγους αντικειμενικούς και υποκειμενικούς. Αλλά σ’ αυτήν πέφτει το βάρος να το κάνει. Γι’ αυτό, προς το παρόν, συσπειρώνει το λιγότερο μπλοκαρισμένο κομμάτι της κοινωνίας, το οποίο, ευτυχώς, δεν είναι καθόλου μικρό. Η εκλογική άνοδος των αριστερών δυνάμεων αποτελεί ένα βήμα στη σωστή κατεύθυνση, γιατί δείχνει ότι ενισχύεται αυτή η τάση ανεξαρτησίας και επανεκκίνησης μέσα στην κοινωνία. Αλλά η δουλειά της Αριστεράς πρέπει να γίνει πιο λεπτομερής, πιο εξειδικευμένη, πιο επεκτατική, πιο διεισδυτική, πιο προσγειωμένη και, ταυτόχρονα, πιο οραματική για να εμπνέει και να διεγείρει. Πράγμα που προϋποθέτει τη συνεχή αναβάθμιση του πολιτικού αγώνα, σε λόγο, σε οργάνωση και σε πράξη. Όσο κι αν βιαζόμαστε, νομίζω ότι είμαστε ακόμα στην αρχή.
Στέλιος Ελληνιάδης
