Λογοτεχνία της ανάγκης
To Ημερολόγιο ενός ανέργου δεν είναι συνηθισμένο βιβλίο. Πρώτον, έχει τουλάχιστον 156 συγγραφείς. Δεύτερον, αποτελεί τη φυσική προέκταση ενός εκτεταμένου κοινωνικού πρότζεκτ (στο οποίο ο Δρόμος έχει αναφερθεί αρκετές φορές). Τρίτον, είναι βιβλίο καθαρά ταξικό.
Κορμός του είναι 155 αληθινές ιστορίες γραμμένες από ανέργους. «Άνεργη 47 χρονών, γροθιά στο στομάχι η λέξη και μόνο. Βιογραφικά και αιτήσεις δαγκωμένα στο στόμα». «Όταν το πρωτοδιάβασα συγκλονίστηκα. Μου φάνηκε σαν ποίημα της Κατερίνας Γώγου. Κατά τη γνώμη μου συμπυκνώνει το νόημα όλου του βιβλίου, σε 16 μόλις λέξεις», λέει στον Δρόμο ο Χριστόφορος Κάσδαγλης.
Σημαντική στιγμή στην πορεία του βιβλίου θα είναι η παρουσίασή του που θα γίνει την ερχόμενη Πέμπτη, 19 Ιουνίου, στο κτίριο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ερμού 134, Θησείο). Στο πάνελ θα βρίσκονται αποκλειστικά συντελεστές του και στο ακροατήριο πολλοί άλλοι ακόμα. Κάτι, δηλαδή σαν άτυπη συνέλευση ανέργων.
imerologioanergou.gr
Η πρώτη ύλη του βιβλίου προέρχεται από το σάιτ imerologioanergou.gr. Ένα πείραμα που ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2013 και είχε ως στόχο να πειστούν οι άνεργοι να σπάσουν τη σιωπή τους, να πάψουν να νιώθουν ενοχές για την κατάστασή τους. Να τολμήσουν να εκφραστούν, να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, να δημοσιοποιήσουν τα προβλήματά τους, να διατυπώσουν εκτός από την πικρία τους συγκεκριμένες προτάσεις. Απώτερος στόχος είναι η αυτοοργάνωση των ανέργων.
Στη δημιουργία του σάιτ συνέβαλε τα μέγιστα ο ενθουσιασμός του Κώστα Εφήμερου και των τεχνικών του ThePressProject. Σημαντικό στοιχείο στην πολύ γρήγορη καθιέρωσή του ήταν το γεγονός ότι για το λανσάρισμά του συνεργάστηκαν από κοινού 8 σημαντικά εναλλακτικά σάιτ και μπλογκ. Καίριο ρόλο έπαιξε και η τεχνική δυνατότητα που δόθηκε σε κάθε ενδιαφερόμενο να ενσωματώσει τον κώδικα της εφαρμογής στο δικό του σάιτ, γεγονός που ενέπνευσε εκατοντάδες ιστότοπους να υιοθετήσουν αυτοβούλως το πρότζεκτ και να το κάνουν γνωστό σε χρόνο μηδέν.
Η ανταπόκριση ήταν τεράστια. Σπαρακτικές ιστορίες άρχισαν να βγαίνουν σε καθημερινή βάση στον αέρα. Άνθρωποι από όλη την Ελλάδα, ακόμα και Έλληνες μετανάστες στο εξωτερικό, αγκάλιασαν το Ημερολόγιο και βρήκαν ένα αποκούμπι σ’ αυτό.
Απ’ το PC σε βιβλίο
Μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου, όταν σταμάτησε η συλλογή του υλικού για το βιβλίο, είχαν μαζευτεί κοντά 2.000 ιστορίες. Η ταξινόμησή τους, η επιλογή των πιο αντιπροσωπευτικών κειμένων και η επιμέλεια αποδείχτηκε έργο δύσκολο. 155 ιστορίες προκρίθηκαν για να μπουν αυτούσιες στο βιβλίο ως οι πιο άρτιες και αντιπροσωπευτικές. Ακόμα πιο δύσκολη αποδείχτηκε η δουλειά της σταχυολόγησης δυνατών σημείων από εκατοντάδες άλλες ιστορίες που δεν επελέγησαν. Οι ατάκες αυτές έχουν ενσωματωθεί στα είκοσι συνδετικά κείμενα που έγραψε, ειδικά για το βιβλίο, ο Χριστόφορος Κάσδαγλης.
Το πέρασμα από το σάιτ στο βιβλίο αποδείχτηκε άκρως επιτυχές. Τα κείμενα που επελέγησαν είναι εξαιρετικά, πολλά απ’ αυτά έχουν και λογοτεχνική αξία. Ο Κάσδαγλης μιλάει για «λογοτεχνία της ανάγκης». Το κυριότερο, όμως, είναι ότι το βιβλίο αποτελεί μια εύστοχη μετάβαση από το ατομικό βίωμα στο συλλογικό, μια σφαιρική εικόνα που τα ΜΜΕ και το πολιτικό σύστημα κρύβουν επιμελώς κάτω απ’ το χαλί, ένα βαθύ αποτύπωμα των καιρών μας.
«Γιατί να λέγομαι άνεργη;», γράφει μια 36χρονη. «Γιατί να αναλάβω την ευθύνη μιας κατάστασης την οποία δεν επέλεξα; Σχεδόν απ’ την αρχή που απολύθηκα γυρίζει στο μυαλό μου αυτή η απορία. Γι’ αυτό και η πρότασή μου είναι να μη λέμε πως είμαστε άνεργοι, αλλά να λέμε την αλήθεια: Είμαστε απολυμένοι! Κάποιοι θεώρησαν πως περισσεύουμε, αυτοί λοιπόν να πάρουν πάνω τους τις ενοχές που μας φόρτωσαν. Είναι όλες δικές τους. Είμαι απολυμένη σχεδόν τρία χρόνια. Ευχαριστώ για τη φιλοξενία».
Το βιβλίο διαθέτει ρυθμό, ένταση και πάθος. Είναι γεμάτο εναλλασσόμενα συναισθήματα: απελπισία, οργή, ελπίδα, αγωνιστικότητα, κριτική διάθεση, αλληλεγγύη. Τα συνδετικά κείμενα του Κάσδαγλη είναι γραμμένα με αμεσότητα και έγνοια. Σε ορισμένα σημεία, πάντως, ο συγγραφέας εκφράζει άκρως αιρετικές απόψεις, κόντρα στην κοινή αντίληψη των πραγμάτων, με τις οποίες ενδέχεται κάποιος να διαφωνεί. Ιδού ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: «Μου κάνει εντύπωση το γεγονός ότι πολλοί απ’ αυτούς που κλαίνε και οδύρονται για την αιμορραγία τής μετανάστευσης είναι οι ίδιοι που υπεραμύνονται των δικαιωμάτων των ξένων μεταναστών στην Ελλάδα. Μα δεν γίνεται να λες και το ένα και το άλλο, πρόκειται για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, ο κόσμος ήταν πάντοτε μια πίστα όπου εκδηλωνόταν η κινητικότητα των λαών, για λόγους οικονομικούς, ασφάλειας, επιβίωσης, ζωτικής περιέργειας, εσχάτως ακόμα και για λόγους περιβαλλοντικούς. Είναι οι άνεμοι της ιστορίας και της ανάγκης που προξενούν όλη αυτή την κίνηση, δεν γίνεται στη μία περίπτωση να τους επικαλείσαι και στην άλλη να τους ξορκίζεις – είδος αντεστραμμένου ρατσισμού είναι και η φοβία της μετανάστευσης».
Κλείνοντας αυτή τη συνοπτική παρουσίαση, παραθέτουμε ένα από τα πιο απρόβλεπτα κείμενα που θα μπορούσε να βρει κανείς σ’ ένα τέτοιο βιβλίο:
Χαρά παιδιού
Σήμερα πήγα σούπερ μάρκετ. Μάζεψα την οικογένεια, την έβαλα στο αμάξι, που είχε να κινηθεί μέρες, και ξεκινήσαμε. Πήρα την επιστροφή από την εφορία -μη φανταστείτε πολλά- και είπα να τα ξοδέψω σε κάτι καλό.
Θυμήθηκα κάτι παλιό που έλεγα: «Δεν τα τρώω καλύτερα σε παστέλια να μου μείνει και η γλύκα;» Κι αυτό ακριβώς έπραξα. Αμόλησα το μεγαλύτερο παιδί μέσα στο κατάστημα και του είπα να βάλει στο καρότσι ό,τι ήθελε. Δεν μπορείς να φανταστείς χαρά. Χαρά παιδιού και χαρά δική μου. Να βλέπω το παιδί μου να παίρνει με λαχτάρα και ν’ ακουμπάει με σεβασμό και προσοχή όλ’ αυτά που του είχαν λείψει καιρό τώρα. Ποτέ δεν μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου σε τέτοια κατάσταση.
Τον τελευταίο καιρό έμπαινα στο σούπερ μάρκετ κι έπαιρνα τα απαραίτητα. Κυρίως για τα παιδιά και πιο πολύ για το μωρό. Τίποτα για τους υπόλοιπους. Σήμερα χάρηκα τη σοκολάτα, το πατατάκι και γενικά τη «λιχουδιά» που μπήκε στο καρότσι μας. Χάρηκα με τη χαρά των παιδιών μου. Κάτι που είχα να ζήσω πολύ καιρό, αφού στην τελευταία μου δουλειά γυρνούσα και τους έβλεπα να κοιμούνται.
Μετά ήρθε η ανεργία, κοπήκαν τα πολλά-πολλά, και μετά το ταμείο, η έλλειψη χρημάτων και μετά… ξέρετε πώς πάνε αυτά. Σήμερα προτίμησα να κάνω αυτή τη χειρονομία, για μένα και την οικογένειά μου. Προτιμώ να τα φάω σε λιχουδιές παρά να τα δώσω συνειδητά σε άλλους.
Καλή δύναμη, αδέρφια. Για όλους έχει ο Θεός.
Δημήτρης, 38 χρ., Αττική
Σελίδες 224, τιμή 10,65 ευρώ
Συλλογικό έργο
Επιμέλεια-σχόλια: Χριστόφορος Κάσδαγλης
Από τις εκδόσεις Καστανιώτη
Την Πέμπτη η παρουσίαση
Η παρουσίαση του βιβλίου Το Ημερολόγιο ενός ανέργου – 155+1 αληθινές ιστορίες, θα γίνει την Πέμπτη, 19 Ιουνίου, στις 7.00 το απόγευμα, στο κτίριο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ερμού 134, Θησείο).
