Κείμενα-επιμέλεια: Δημήτρης Γκάζης, Γιώργος Κυριακού
Μετά τη ραγδαία επιδείνωση του μεταναστευτικού και την τυχοδιωκτική άνεση να μετατραπεί η Ελλάδα σε χώρο τράνζιτ, το 2015, οι χώρες που βρίσκονται στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας σφράγισαν η μία μετά την άλλη τη διαδρομή προς την Κεντρική Ευρώπη. Την αρχή έκανε η Ουγγαρία, με τις υπόλοιπες χώρες να ακολουθούν, φτάνοντας στα τραγικά γεγονότα της Ειδομένης στα σύνορα Ελλάδας-«Βόρειας Μακεδονίας» που σφράγισαν την προσφυγική κρίση στη χώρα μας. Η Ελλάδα μετατράπηκε για τα επόμενα χρόνια σε αποθήκη και χώρο διαλογής των μετακινούμενων πληθυσμών.
Η τακτοποίηση της νέας μόνιμης αυτής συνθήκης πέρασε στις ΜΚΟ με το αδιαφανές επικάλυμμα του ανθρωπισμού, να κρύβει τον πακτωλό χρημάτων που διαχειριζόντουσαν και τις μαφίες των εμπόρων που διαπερνούν τα σύνορα για τις χώρες τελικού προορισμού. Ο βαλκανικός διάδρομος συνέχισε να υφίσταται κάτω από τα επίσημα ραντάρ. Οι πρώτες διαδρομές πιστώνονται στα σύνορα με τα Σκόπια στη Γευγελή, στη συνέχεια μέσω Κουμάνοβο στη Σερβία κι από τη Σουμπότιτσα στην Ουγγαρία. Μια άλλη διαδρομή ξεκινάει από την Κακκαβιά ή την Καπστίτσα για την Αλβανία με την αντίστοιχη συνέχεια διαδρομής για τη Σερβία ή τα Σκόπια. Μια άλλη εναλλακτική περιλαμβάνει τη διαδρομή προς τη Βοσνία για τα σύνορα με την Κροατία και τη Σλοβενία ή από την Αλβανία για το Μαυροβούνιο. Ενώ τέλος μια άλλη διαδρομή είναι από το Κούκες της Αλβανίας προς το Κόσοβο κι από εκεί στη Σερβία και την Ουγγαρία.
Ταυτοχρόνως, τα βαλκανικά κράτη στο όνομα της μεταναστευτικής κρίσης οχύρωσαν την καταστολή στις κοινωνίες τους και το εμπόριο συνεχίζεται. Η επιχείρηση λαθρεμπορίας μεταναστών στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχει τζίρο 50.000.000 ευρώ ετησίως, ανέφερε η Παγκόσμια Πρωτοβουλία κατά του Διακρατικού Οργανωμένου Εγκλήματος σε έκθεση που δημοσιεύθηκε το 2021. Τζίρος που βαίνει αυξανόμενος όσο τα κράτη του ευρωπαϊκού κέντρου αντί να ελέγξουν πραγματικά τα κυκλώματα αυτά, επιλέγουν να προβάλουν επικοινωνιακά τα «σιδηρόφρακτα» σύνορα για να ικανοποιήσουν προς ώρας το αίσθημα ασφάλειας των Ευρωπαίων πολιτών και να απαντήσουν στις αντιμεταναστευτικές πιέσεις της ακροδεξιάς.
Φράκτης της Ε.Ε.
Για την Ε.Ε. τα Βαλκάνια συνεχίζουν να αποτελούν χώρο διαχείρισης του μεταναστευτικού προβλήματος. Ενός προβλήματος που και η Ε.Ε. δημιούργησε και συντηρεί, εφόσον ο κεντρικός της πυρήνας Γερμανία-Γαλλία αλλά και χώρες όπως η Αυστρία ή η Ιταλία αρνούνται να αποκαταστήσουν τις ζημιές που προκάλεσε η ιστορική και η σύγχρονη αποικιοκρατία στις χώρες προέλευσης. Ενός προβλήματος που επιδιώκει να μετακυλήσει στις χώρες του Νότου αλλά και τις χώρες υπό ένταξη όπως αυτές των Δυτικών Βαλκανίων, καθιστώντας τις αποθήκες ψυχών και φράχτες των ροών προς το ευρωπαϊκό κέντρο.
Για να καταστεί αυτό εφικτό ενθαρρύνει τη δράση νόμιμων κυκλωμάτων μέσω ΜΚΟ, ενισχύοντας τα, τόσο με επίσημες χρηματοδοτήσεις όσο και με έμμεσους τρόπους και υπόγειες διαδρομές. Παράλληλα στηρίζει οργανώσεις υπεράσπισης των δικαιωμάτων οι οποίες αντί να καταγγέλλουν την εκμετάλλευση των μεταναστών και προσφύγων από τα κυκλώματα διακίνησης και τις κυβερνήσεις, ρίχνουν τα κυρίως πυρά στο ντόπιο στοιχείο –που συλλήβδην χαρακτηρίζεται ρατσιστικό ή ακροδεξιό– που αγωνιά και αντιστέκεται στο παρόν μοντέλο διαχείρισης.
Για την Ε.Ε. τα Βαλκάνια συνεχίζουν να αποτελούν χώρο διαχείρισης του μεταναστευτικού προβλήματος. Ενός προβλήματος που και η Ε.Ε. δημιούργησε και συντηρεί, εφόσον ο κεντρικός της πυρήνας Γερμανία-Γαλλία αλλά και χώρες όπως η Αυστρία ή η Ιταλία αρνούνται να αποκαταστήσουν τις ζημιές που προκάλεσε η ιστορική και η σύγχρονη αποικιοκρατία στις χώρες προέλευσης
Νέο σύμφωνο μετανάστευσης στην Ε.Ε.
Το νέο, υπό διαμόρφωση, σύμφωνο για τη μεταναστευτική πολιτική της Ε.Ε. εγκαινιάζει όπως όλα δείχνουν μια νέα εποχή, κυρίως με την πρόβλεψη για κατασκευή δομών της Ε.Ε., σε ασφαλείς τρίτες χώρες εκτός της επικράτειάς της. Η Ε.Ε. –υπό την πίεση του συνεχιζόμενου κύματος αφίξεων που παγιώνουν μια συνθήκη διαρκούς κρίσης, την εντεινόμενη δυσφορία και ανασφάλεια των πολιτών τουςαλλά και τις πολιτικές πιέσεις από την ενίσχυση ακροδεξιών κομμάτων– επιδιώκει να μεταφέρει το πρόβλημα μακριά από το έδαφός της. Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων –ως ασφαλείς τρίτες χώρες, σε διαδικασία μάλιστα ένταξης στην Ε.Ε. οι περισσότερες– φαίνεται να έχουν πρώτη θέση στους εν λόγω σχεδιασμούς. Με χρήματα της Ε.Ε. το Αυστριακό Διεθνές Κέντρο Ανάπτυξης Μεταναστευτικής Πολιτικής (ICMPD) κατασκευάζει νέο κέντρο κράτησης μέσα στον προσφυγικό καταυλισμό Λίπα στη Βορειοδυτική Βοσνία. Με χρήματα και την ανοχή της Ε.Ε., η Ιταλία κλείνει συμφωνία με την Αλβανία, για τη δημιουργία δύο νέων δομών στις οποίες θα καταλήγουν μετανάστες που επιδιώκουν να φθάσουν στην Ιταλία μέσω του κεντρικού μεσογειακού διαδρόμου. Κάπως έτσι, μαζί με τις νέες μπίζνες που διαμοιράζουν το χρήμα από τα ίδια ταμεία –άλλες φορές σε οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα άλλες φορές για την κατασκευή στρατοπέδων συγκέντρωσης–, συνεχίζεται η γεωπολιτική διαμοιρασμού ρόλων στους υποτελείς των Βαλκανίων που καλούνται να κάνουν τη βρώμικη δουλειά για λογαριασμό του ευρωπαϊκού κέντρου.
Αλβανία: Πίσω αυλή της Μελόνι
Αν μέχρι σήμερα η Αλβανία είχε πρωταγωνιστήσει στα κυκλώματα που μετέφεραν τους Αλβανούς στην Αγγλία μέσω του Στενού της Μάγχης με φουσκωτά πλεούμενα, σήμερα η συμφωνία Ράμα-Μελόνι που ανακοινώθηκε πριν μερικές εβδομάδες τοποθετεί τα Τίρανα στην πρώτη γραμμή της νέας μεταναστευτικής πολιτικής της Ε.Ε. που συνεχίζει να θεωρεί τα Βαλκάνια ως χώρο αναχαίτισης του μεταναστευτικού κύματος αλλά και πολιτικής και οικονομικής τους εκμετάλλευσης. Η συμφωνία Ράμα-Μελόνι, που έχει προκαλέσει πολλές αντιδράσεις τόσο από την αλβανική αντιπολίτευση όσο και από οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, προβλέπει την κατασκευή με έξοδα του ιταλικού κράτους δύο κέντρων υποδοχής, χωρητικότητας 3.000 ανθρώπων στην Αλβανία. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, στα κέντρα αυτά θα μπορούν να εξετάζονται ετησίως έως και 36.000 αιτήσεις ασύλου μεταναστών που διασώζονται στη Μεσόγειο από τις ιταλικές αρχές και που θα αποβιβάζονται στην αλβανική πόλη Σένγκιν. Η συμφωνία αυτή πέρα από το γεγονός ότι καθιστά την Αλβανία ξανά ένα είδος επαρχίας της Ιταλίας, με τη ρητορική του Ράμα να εκθειάζει τη φιλόξενη Ιταλία για τους Αλβανούς ξεχνώντας ίσως το καράβι Vlora που βύθισαν πριν από τρεις δεκαετίες ενώ εγκαινιάζει μια κατάσταση που θα λειτουργήσει σαν οδηγός και για άλλες βαλκανικές χώρες που με ευρωπαϊκά κονδύλια θα μετατραπούν σε αποθήκες ψυχών, στο όνομα μάλιστα της επίλυσης της μεταναστευτικής κρίσης.
Σερβία: Στο έλεος των συμμοριών
Στα σύνορα Ουγγαρίας-Σερβίας ο πόλεμος συμμοριών βρίσκεται στο ζενίθ. Τον τελευταίο χρόνο οι ένοπλες συγκρούσεις, πολλές φορές θανατηφόρες, μεταξύ διακινητών ανθρώπων είναι καθημερινές στη Σουμπότιτσα, έναν από τους κύριους κόμβους στη Σερβία. Αντίπαλες συμμορίες από το Αφγανιστάν, το Μαρόκο και τη Συρία εξοπλίζονται στη βόρεια Σερβία – συχνά με όπλα που προμηθεύονται από αλβανικές εγκληματικές συμμορίες από την Αλβανία, το Κόσοβο και τη νότια Σερβία. Η Σερβία ενίσχυσε την αστυνομική παρουσία στην περιοχή, αναπτύσσοντας ελικόπτερα και αντιτρομοκρατικές μονάδες. Ο πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς απείλησε να στείλει στρατό εάν ο υπουργός Εσωτερικών, Μπράτισλαβ Γκάσιτς, δεν αποκαταστήσει την τάξη. Μάλιστα με τη φιλική Ουγγαρία κατέληξαν σε συμφωνία για την παράτυπη μετανάστευση. Τα κυκλώματα ελέγχονται κυρίως από ντόπιους και πεπειραμένους μετανάστες που ειδικεύτηκαν, ενώ βρίσκονται σε σύνδεση με τις αστυνομίες ένθεν κι ένθεν των συνόρων. Η αλήθεια είναι ότι με το ξέσπασμα της μεταναστευτικής κρίσης, κυκλώματα από την περιοχή που έσπευσαν να εργαστούν στην Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες με κατάλληλες διασυνδέσεις στην αστυνομία, έκλεβαν από τους πρόσφυγες χρήματα προκειμένου να τους περάσουν από ασφαλείς διόδους ή τους απασχολούσαν σε επιχειρήσεις με απάνθρωπες συνθήκες. Αυτό δημιούργησε ένα καθεστώς μέσα από το οποίο μπορούσαν να ευνοούνται τόσο η στρατιωτικού τύπου αναβάθμιση της αστυνομίας όσο και να βολεύονται τα κυκλώματα, στρατολογώντας μετανάστες που από βοηθητικό ρόλο αποκτούν ρόλους επιτελικούς.
Βοσνία – Κροατία – Σλοβενία
Αν σήμερα η συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας για στρατόπεδο συγκέντρωση στη Λέζα δέχεται σφοδρή κριτική από ανθρωπιστικούς οργανισμού, η πολιτική «εξαγωγής» της διαχείρισης του μεταναστευτικού σε βαλκανικές χώρες, είχε ήδη εδώ και χρόνια ξεκινήσει από το Αυστριακό Διεθνές Κέντρο Ανάπτυξης Μεταναστευτικής Πολιτικής (ICMPD). Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε δώσει στον οργανισμό με έδρα τη Βιέννη την εντολή να κατασκευάσει μονάδα κράτησης στον προσφυγικό καταυλισμό Λίπα στη βορειοδυτική Βοσνία, η οποία ανακοινώθηκε δημόσια τον Μάρτιο του 2022, πολύ μετά την έναρξη της κατασκευής, με κόστος ύψους 1.100.000 ευρώ και με συμμετοχή του ενταξιακού ταμείου της Ε.Ε. 500.000 ευρώ. Μάλιστα πρόσφατα αθωώθηκε ο επικεφαλής οργάνωσης ο οποίος είχε δηλώσει για το «αυστριακό Γκουαντάναμο» και του ασκήθηκε ποινική δίωξη.
Από την είσοδο της Κροατίας στη Ζώνη Σένγκεν, μια αφορολόγητη περιοχή της Ε.Ε. χωρίς σύνορα, την 1η Ιανουαρίου 2023, ο αριθμός των μεταναστών για τη Σλοβενία μέσω της οδού των Δυτικών Βαλκανίων έχει αυξηθεί σημαντικά, μέχρι και 140% από πέρσι, αναφέρουν οι αρχές. Συνολικά ο διάδρομος των Δυτικών Βαλκανίων –με πύλες εισόδου την Ελλάδα και την Βουλγαρία, ενδιάμεσους σταθμούς την Αλβανία, την Βοσνία κ.ο.κ και κατάληξη τη Σλοβενία– αποτέλεσε το 2023 τη δεύτερη, σε πλήθος, ροή μετά από αυτή της Κεντρικής Μεσογείου, με την Frontex να καταγράφει πάνω από 97 χιλιάδες παράνομες συνοριακές διελεύσεις στην μόνο στη συγκεκριμένη διαδρομή (βλέπε χάρτη).
Ελλάδα: Πειραματόζωο και εξωτερικό σύνορο
Η Ελλάδα αποτελεί μια ιδιάζουσα περίπτωση, καθώς από τη μία πλευρά, ως μέλος της Ε.Ε. λαμβάνει μέρος στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που διαμορφώνουν τη νέα στρατηγική της για τη Μετανάστευση, από την άλλη συνεχίζει να αποτελεί για την Ευρώπη ένα είδος εξαίρεσης, έχοντας φορτωθεί δυσανάλογα βάρη από τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. Η Ελλάδα αποτέλεσε για χρόνια το πειραματόζωο της Ε.Ε. για τη διαχείριση των μετακινούμενων πληθυσμών. Κάπως έτσι οι γκρίζες περιοχές, στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, όπου η κυριαρχία της χώρας ρευστοποιούνταν διαμοιραζόμενη μεταξύ Frontex, ΜΚΟ και κυκλωμάτων διακινητών, μετατρέπεται σήμερα σε οδηγό για την Ε.Ε στην προσπάθεια να δημιουργήσει δομές προσφύγων / μεταναστών σε τρίτες χώρες.
Η Ελλάδα, στην πράξη, αντιμετωπίστηκε για χρόνια ως μια «τρίτη χώρα», με την Ε.Ε. να χρηματοδοτεί τις δομές στα νησιά για να φυλακίζουν τους αιτούντες άσυλο και να φιλτράρουν τις ροές προς το ευρωπαϊκό κέντρο. Και σήμερα, η Ελλάδα λογίζεται από το ευρωπαϊκό κέντρο σαν ένα εξωτερικό σύνορο της Ε.Ε. Η μετατροπή, μάλιστα, και της ευρύτερης γειτονιάς μας σε τόπο εγκλωβισμού μεταναστευτικών πληθυσμών είναι βέβαιο πως θα αυξήσει τις πιέσεις και προς τη χώρα μας, αντί να δώσει ουσιαστικές λύσεις. Οι ελληνικές κυβερνήσεις, παρά τις κατά καιρούς διαμαρτυρίες εσωτερικής κατανάλωσης, δίνουν τη συγκατάθεσή τους στους εν λόγω σχεδιασμούς, θυσιάζοντας την ασφάλεια, την κοινωνική συνοχή και την κυριαρχία της χώρας στο όνομα της ευρωπαϊκής πολιτικής μετανάστευσης, αφήνοντας τη χώρα στην πράξη ανοχύρωτη απέναντι σε μελλοντικά νέα επεισόδια μεταναστευτικών / προσφυγικών κρίσεων.
Καιρίδης – Τσούνης – Γεραπετρίτης
Το μεταναστευτικό ζήτημα, βρίσκεται επαναλαμβανόμενα στην επικαιρότητα στη χώρα μας, δικαιολογώντας τον χαρακτηρισμό μιας διαρκούς κρίσης προς αντιμετώπιση. Η θέση της χώρας στη γειτονιά μεγάλων γεωπολιτικών αναφλέξεων, η γειτνίαση με την Τουρκία που χρησιμοποιεί τις μεταναστευτικές ροές ως υβριδικό όπλο αλλά και η εγκληματική αποδοχή μετατροπής της Ελλάδας σε φράχτη και χώρο διαλογής των μεταναστευτικών πληθυσμών για την Ε.Ε. συνιστούν τους παράγοντες που δεν επιτρέπουν κανέναν εφησυχασμό.
Ο Έλληνας υπουργός Μετανάστευσης, Δ. Καιρίδης, μπορεί να πανηγυρίζει για τις μειωμένες ροές στα νησιά, αποδίδοντας αυτό το γεγονός στο κλίμα «συνεργασίας» που αναπτύσσεται το τελευταίο διάστημα με την Τουρκία, όμως οι καραβιές από τα παράλια και οι αφίξεις στον Έβρο που συνεχίζονται παρά τις πρόσκαιρες αυξομειώσεις, τον διαψεύδουν. Αντί να καταγγελθεί η Άγκυρα γι’ αυτό, ως οργανωτής των δουλεμπορικών δικτύων, της δίνεται από τα πλέον επίσημα χείλη συγχωροχάρτι. Η ελληνική κυβέρνηση κινείται στην τροχιά της «θετικής ατζέντας» με την Άγκυρα. Το μεταναστευτικό είναι ένα από τα ζητήματα για τα οποία μαγειρεύονται συμφωνίες προς υπογραφή στο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδα-Τουρκίας στις 7 Δεκεμβρίου. Τρέχει ο κ. Καιρίδης να ολοκληρώσει τις λεπτομέρειες της συμφωνίας, δίνοντας τα πάντα στην Άγκυρα. Σύμφωνα με όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας, η συμφωνία προβλέπει την επιχειρησιακή συνεργασία σε επίπεδο λιμενικού σώματος για την ανάσχεση των ροών από τα παράλια της Τουρκίας, με την παρουσία Τούρκου αξιωματούχου στα ελληνικά νησιά (να ελέγχει και να καταγγέλλει προφανώς τις ελληνικές αρχές, όταν αποφασίζουν να φυλάξουν τα θαλάσσια σύνορα, όπως επανειλημμένα πράττει η Άγκυρα) και Έλληνα στα απέναντι παράλια στη Σμύρνη (να κάνει πως δεν βλέπει τη συνεργασία αστυνομίας και δουλεμπόρων), τη διευκόλυνση στη χορήγηση ετήσιας τουριστικής βίζας σε Τούρκους πολίτες για τα νησιά του Αιγαίου και την αποφυγή εμπρηστικών δηλώσεων και από τις δύο πλευρές ενώ κανένας λόγος δεν γίνεται για την προβλεπόμενη, από προηγούμενες συμφωνίες, επιστροφή μεταναστών προς την Τουρκία που ουδέποτε υλοποιήθηκε.
Άλλωστε σύμφωνα με το κυβερνητικό αφήγημα, που υιοθετήθηκε ήδη από το περασμένο καλοκαίρι, η Ελλάδα έχει ανάγκη από εργατικά χέρια (σκληρά εκμεταλλευόμενα και υποαμοιβόμενα, θα πρόσθετε κάποιος) για να εργαστούν στους τομείς της αγροτικής παραγωγής, του τουρισμού και των κατασκευών. Οι εγκλωβισμένοι, στη χώρα μας, μεταναστευτικοί πληθυσμοί, οι αιτήσεις ασύλου των οποίων απορρίπτονται, από προσωρινά διαμένοντες μετατρέπονται σε μόνιμα διαμένοντες για να εργαστούν στις «νόμιμες Μανωλάδες». Συμφωνεί και ο πρέσβης Τζ. Τσούνης με αυτή την ιδέα. Σε πρόσφατη ομιλία του στον Κύκλο Ιδεών του Ε. Βενιζέλου, ανέφερε πως «δεν μετρά το πού έχεις γεννηθεί ή το χρώμα του δέρματός σου. Αν πάρουμε κάποιον που έχει φύγει από την καταπίεση και αν βάλουμε ένα παιδί στο σχολείο και αν τους δώσουμε μία δουλειά σε 5, 10 έτη θα είναι Έλληνες», για να συμπληρώσει χαρακτηριστικά, Γιατί ποιος ξέρεις άραγε ποιο από αυτά τα παιδιά που θα βοηθήσουμε μπορεί να γίνει Γεραπετρίτης ή Βενιζέλος στο μέλλον;».
Και μιας και έγινε λόγος για τον ΥΠΕΞ Γ. Γεραπετρίτη, ο άνθρωπος ειδικών αποστολών του Μαξίμου, έσπευσε σε ανύποπτο χρόνο να δηλώσει πως «δεν υφίσταται κανένα απολύτως σχέδιο, ούτε σκέψη, έτσι ώστε η Ελλάδα να υποδεχθεί Παλαιστίνιους» προερχόμενους από την εμπόλεμη Γάζα. Θέλησε έτσι να διασκεδάσει τις εντυπώσεις που προκάλεσε η διαρροή εγγράφου του υπουργείου Πληροφοριών του Ισραήλ που όριζε μεταξύ των πιθανών προορισμών των εκτοπισμένων, από τη Γάζα, Παλαιστινίων και τη χώρα μας. Στην πράξη η χώρα μας θα βρεθεί αντιμέτωπη με πιθανό κύμα προσφύγων, από τη νέα ανάφλεξη στη Μ. Ανατολή είτε γίνουν πράξη είτε όχι τα γενοκτόνα σχέδια του σιωνιστικού κράτους. Η γενικότερη προθυμία της ελληνικής κυβέρνησης να στηρίξει τα σχέδια ΗΠΑ και Ισραήλ για την επόμενη μέρα στη Μέση Ανατολή, σε μια σειρά επιμέρους πλευρές τους, διαψεύδουν τον τόσο κατηγορηματικό τόνο του υπουργού.
