Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στην ΠΓΔΜ προσφέρεται για πολλές αναγνώσεις, συμπεράσματα και πιθανά επανεκτιμήσεις για τη δυνατότητα, το βάθος, το εύρος, τις αντιφάσεις και τους ανταγωνισμούς στη «ρευστή» Βαλκανική, στον νέο Βαλκανικό γύρο.
Ας δούμε καταρχήν τα «ορατά» συμπεράσματα: Παρόλο το βάρος που έριξε ο δυτικός παράγοντας με όλους τους τρόπους για να βγει ένα ηχηρό και πλειοψηφικό «ναι» στη Συμφωνία των Πρεσπών, η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της ΠΓΔΜ αδιαφόρησε για το δημοψήφισμα, καθιστώντας το άκυρο, αφού δεν συγκέντρωσε το 50% των ψηφοφόρων. Η δυτική ανάγνωση της δημοκρατίας έχει ξεκόψει οριστικά από τα δημοψηφίσματα, θεωρώντας τα σκέτα συμβουλευτικά. Για τούτο σκαρφίζονται διάφορους τρόπους να συνεχιστεί η διαδικασία έγκρισης και κύρωσης της συμφωνίας – σαν να μην έγινε ποτέ το δημοψήφισμα. Αυτό όμως δεν σημαίνει διόλου ότι δεν καταγράφηκαν διαθέσεις και δεδομένα, τα οποία πρέπει να λάβουν υπόψη τους όλα τα επιτελεία και να αναπροσαρμόσουν την τακτική τους.
Δεύτερον, το δημοψήφισμα παράγει ήδη αποτελέσματα: Τόσο στην ΠΓΔΜ, όπου αντιμετωπίζεται ζήτημα προσφυγής σε εκλογές, διαδικασίες συνταγματικής αναθεώρησης και εμπλοκή της πολιτικής διαδικασίας κύρωσης, όσο και στην Ελλάδα, όπου μετατίθενται οι χρόνοι κύρωσης της συμφωνίας και επιλογής του χρόνου διεξαγωγής των εθνικών εκλογών. Η κούρσα χρόνου για να γίνει εκμεταλλεύσιμο το δίδυμο Τσίπρας-Ζάεφ που τα υπογράφει όλα και γρήγορα, μπορεί να χαθεί – και ταυτόχρονα να έχουμε μεγαλύτερες εμπλοκές. Το Μακεδονικό ήδη παράγει αναταράξεις στον πολιτικό κόσμο και στις δύο χώρες, και στην πορεία θα συναντηθεί με εξελίξεις και σε άλλες γειτονικές χώρες που εμπλέκονται. Δηλαδή, την Αλβανία (με έντονη παρουσία σε Κόσσοβο και ΠΓΔΜ), τη Σερβία (που βλέπει να σφίγγει ο κλοιός γύρω της και έχει δεσμούς με το σλαβικό στοιχείο της ΠΓΔΜ), τη Βουλγαρία (που θεωρούσε «δικό της» το μακεδονικό ζήτημα). Και, τέλος, την Τουρκία, η οποία είναι στενός σύμμαχος της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ και ερωτοτροπεί με ΗΠΑ και Ρωσία – δηλαδή με τις ισχυρές χώρες που (μαζί με τη Γερμανία) βρίσκονται πίσω από τις εξελίξεις στη γύρω περιοχή.
Το δημοψήφισμα παράγει ήδη αποτελέσματα: Τόσο στην ΠΓΔΜ, όπου αντιμετωπίζεται ζήτημα προσφυγής σε εκλογές, διαδικασίες συνταγματικής αναθεώρησης και εμπλοκή της πολιτικής διαδικασίας κύρωσης, όσο και στην Ελλάδα, όπου μετατίθενται οι χρόνοι κύρωσης της συμφωνίας και επιλογής του χρόνου διεξαγωγής των εθνικών εκλογών
Ενίσχυση και όχι εξασθένιση των αλυτρωτισμών
Υπάρχουν άλλα δύο «ορατά» και εξόφθαλμα αποτελέσματα: Πρώτο, δυναμώνει ποιοτικά και ποσοτικά ο αλυτρωτισμός των Σκοπίων με όσα έχουν γίνει μέχρι σήμερα, από την ημέρα της υπογραφής της Συμφωνίας των Πρεσπών και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Ο Ζάεφ πανηγύριζε ως εθνική επιτυχία το ότι η ελληνική πλευρά παρέδωσε όνομα και εθνικότητα, και διαλαλούσε σε όλους τους τόνους τη «μακεδονικότητά» του, σε βαθμό προκλητικό – η δε αντίθεση προς το δημοψήφισμα με την αποχή καταγράφει την παρουσία ενός πιο σκληρού και απόλυτου αλυτρωτισμού στη γειτονική χώρα. Δεν τους φτάνει μια «σλαβομακεδονική» ταυτότητα, θέλουν μια ακέραια και αποκλειστική «μακεδονική» ταυτότητα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πάσα χρήση στο μέλλον, εγείροντας διάφορες αξιώσεις σε βάρος της Ελλάδας. Ο σκληρός αλυτρωτισμός που τράφηκε και κορυφώνεται το τελευταίο διάστημα δεν προϋπήρχε σε τέτοιο βαθμό.
Δεύτερο, δυναμώνει ο αλβανικός εθνικισμός στα Βαλκάνια. Ο ρυθμιστικός του ρόλος στο εσωτερικό της ΠΓΔΜ (στηρίζοντας το «ναι») εντάσσεται περισσότερο στη στρατηγική της «Μεγάλης Αλβανίας» και λιγότερο στη σταθεροποίηση της ΠΓΔΜ… Ο αλβανικός εθνικισμός μέλλει να διαδραματίσει έντονα αρνητικό ρόλο στην περιοχή, και η υποτίμησή του δεν βοηθά.
Αποσταθεροποιητικός παράγοντας οι ΗΠΑ
Οι λιγότερο ορατές πλευρές της αμερικάνικης σπουδής να κλείσει το Μακεδονικό με τη Συμφωνία των Πρεσπών, και κυρίως ο τρόπος που αυτό μεθοδεύεται και προωθείται, θέτει ερωτηματικά για το ποια είναι η ιδιαίτερη πολιτική των ΗΠΑ στα Βαλκάνια κι αν έχουν την ικανότητα και τα φόντα (πέρα από τον τσαμπουκά) να φθάσουν στα επιθυμητά γι’ αυτές αποτελέσματα. Θέλουν όντως μια σταθεροποίηση της ΠΓΔΜ; Ή αδιαφορούν για αυτό και νοιάζονται μόνο για τις βάσεις τους και τίποτα άλλο; Ποιο είναι το «άλογο» στο οποίο ποντάρουν στην περιοχή; Ποιος ο ρόλος που επιφυλάσσουν για την Αλβανία; Τι πραγματικά σκέφτονται οι Αμερικανοί για το κρατίδιο; Η δράση τους μοιάζει να παράγει περισσότερη αποσταθεροποίηση απ’ ό,τι σταθερότητα και συγκράτηση κεντρόφυγων διαδικασιών.
Η αμερικανική εξωτερική πολιτική, στη βαλκανική της διάσταση, μοιάζει κοντόθωρη, αλαζονική, θέλοντας τα πάντα και με πάσα ευκολία. Μοιάζει με ταύρο σε υαλοπωλείο που προσπαθεί να μαζέψει τα πράγματα αλλά τα κάνει γης μαδιάμ. Δεν διαθέτει ηγεμονικές πολιτικές. Πολιτικές που να συσπειρώνουν δυνάμεις, να δημιουργούν κλίμα. Δείγμα και αυτό της ποιότητας των ηγετικών κλιμακίων της αμερικανικής πολιτικής, που μοιάζει να μη διαβάζει σωστά όλα τα δεδομένα. Κι ο τσαμπουκάς δεν οδηγεί σε επιθυμητά αποτελέσματα…
Ίσως η ρωσική πολιτική μοιάζει λιγότερο ορατή, αλλά είναι υπαρκτοί οι δεσμοί του σλαβικού στοιχείου με αυτήν. Ενόσω ο σχεδιασμός της Δύσης σκοπεύει στην περικύκλωση και στο κόντεμα της Ρωσίας, εντούτοις υπάρχουν πάντα χαραμάδες και δεσμοί στα Βαλκάνια που αξιοποιούν οι Ρώσοι. Ο πρόεδρος της ΠΓΔΜ Ιβάνοφ κάλεσε σε αποχή έχοντας κάποιες πλάτες, και φυσικά όχι ενεργώντας από μόνος του. Η επιτυχία της αποχής δίνει πόντους στη ρωσική πολιτική και ενισχύει διάφορες δυνάμεις (ειδικά σλαβικές) να προσανατολιστούν ή να επιδιώξουν την υποστήριξή της.
Η Συμφωνία των Πρεσπών, όπως έχουμε τονίσει πολλές φορές, δεν ήρθε για να λύσει το Μακεδονικό με ένα λογικό και ρεαλιστικό τρόπο. Στην ουσία άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου, και αυτό βιώνουμε τούτες τις μέρες…
* Η φωτογραφία της κορυφής είναι σκίτσο του Στάθη
