του Κώστα Βενιζέλου*
Σφίγγει ο τουρκικός κλοιός γύρω από την Κύπρο. Η Άγκυρα επιλέγει πλέον την επιβολή των σχεδιασμών της διά της ισχύος, περιορίζοντας σημαντικά τις διπλωματικές προσπάθειες. Η κατοχική Τουρκία κινείται σε διάφορα επίπεδα έχοντας ως στόχο την επιβολή νέων τετελεσμένων.
Δυο γεωτρύπανα, ο «Πορθητής» και το «Γιαβούζ» παραμένουν στη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου και συνεχίζουν τις εργασίες τους, παρά τα πολλά τεχνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Σημειώνεται συναφώς ότι το γεωτρύπανο του «Πορθητή» έπαθε ζημιά όταν από λανθασμένους χειρισμούς… κόπηκε στο βυθό. Πληροφορίες φέρουν τους Τούρκους να μετακινούν ένα από τα δυο γεωτρύπανα νοτίως της Κύπρου, κοντά στη Λεμεσό.
Την ίδια ώρα τους τελευταίους μήνες ανενόχλητα έχουν προελάσει στη νεκρή ζώνη, κατά κύριο λόγο στην περιοχή της Λευκωσίας. Μετακίνησαν τις θέσεις τους εντός της νεκρής ζώνης. Περαιτέρω, κάνουν συστηματικές κινήσεις για εποικισμό της περίκλειστης περιοχής της κατεχόμενης Αμμοχώστου. Πρώτο βήμα η καταγραφή των περιουσιών με στόχο, δήθεν, να αποδειχθεί πως ανήκουν στο Θρησκευτικό Ίδρυμα των Μουσουλμάνων, ΕΒΚΑΦ και όχι τους Ελληνοκύπριους νόμιμους ιδιοκτήτες. Δεύτερο, έγιναν επισκέψεις Τούρκων υπουργών με αποκορύφωμα αυτή του υπουργού Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, την περασμένη Κυριακή. Τρίτο, έγινε βολιδοσκόπηση Ελληνοκύπριων ιδιοκτητών να πωλήσουν τις περιουσίες τους, που βρίσκονται στο παραλιακό μέτωπο. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, βρισκόμενος προ ημερών στα κατεχόμενα, ανακοίνωσε σε συγκέντρωση εποίκων, στην κατεχόμενη Καρπασία, την λειτουργία «προξενείου» στην Αμμόχωστο, για εξυπηρέτηση τους.
Περαιτέρω και ενδεχομένως πιο καθοριστικό για τους σχεδιασμούς είναι το… προσωπικό ενδιαφέρον του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Πληροφορίες αναφέρουν πως για την ανάπτυξη της περίκλειστης περιοχής της Αμμοχώστου έχουν εκδηλώσει Τούρκοι μεγαλοεπιχειρηματίες, που συνδέονται φιλικά και επιχειρηματικά με την οικογένεια Ερντογάν. Υπενθυμίζεται συναφώς ότι ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει στήσει ολόκληρο δίκτυο συνεργατών στα κατεχόμενα για οικονομική και επιχειρηματική δραστηριότητα τόσο δικών του εταιρειών όσο και φίλων του.
Στο διπλωματικό πεδίο, με εντολές της Άγκυρας τούμπαραν οι πολυήμερες συζητήσεις που είχε στη Λευκωσία η απεσταλμένη του ΟΗΕ, Τζέιν Χολ Λουτ, με στόχο τη συνομολόγηση κοινού εγγράφου με όρους αναφοράς, που θα είναι η βάση των διαπραγματεύσεων. Με οδηγίες της Άγκυρας, ο κατοχικός ηγέτης, Μουσταφά Ακιντζί, παρά το γεγονός ότι υπήρξε συναντίληψη, έθεσε προσκόμματα, που τερμάτισαν τη διπλωματική προσπάθεια. Η κατοχική Τουρκία προσπαθεί τώρα να οδηγήσει τις εξελίξεις σε μια άτυπη Πενταμερή, σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων, χωρίς την παρουσία της Ε.Ε., με στόχο να αποφασιστεί ποια μορφή λύσης επιδιώκεται.
Είναι σαφές και από τα όσα έχει δημοσίως αναφέρει ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, πως οι οδηγίες που δόθηκαν στην τουρκοκυπριακή ηγεσία στη διάρκεια της παρουσίας του στα κατεχόμενα, πως δεν είναι στόχος η επανάληψη της διαδικασίας των συνομιλιών, εκτός κι εάν η Λευκωσία αποδεχθεί όλους τους όρους. Ο Τσαβούσογλου έκανε λόγο για προαπαιτούμενα όπως η πολιτική ισότητα, η αποτελεσματική συμμετοχή (βέτο στις αποφάσεις) και η εκ περιτροπής προεδρία.
Η Άγκυρα έχει ήδη ζητήσει να τεθούν προς συζήτηση όλες οι μορφές λύσης του Κυπριακού. Η Άγκυρα επιδιώκει μια διαδικασία που θα έχει χαρακτηριστικά του 2004 με το σχέδιο Ανάν και μ’ όλες τις προοπτικές αποτυχίας. Ένα οδικό χάρτη, που θα περιλαμβάνει έναρξη διαδικασίας με καθορισμό χρονοδιαγράμματος, επιδιαιτησία από Ηνωμένα Έθνη σε όσα δεν υπάρχει συμφωνία και χωριστά δημοψηφίσματα. Επιδιώκει, επίσης, όπως καθοριστεί το καθεστώς της τουρκοκυπριακής κοινότητας μετά από μια νέα αποτυχία στο Κυπριακό. Δηλαδή, να διασφαλιστεί πως εάν δεν υπάρξει συμφωνία το κατοχικό καθεστώς να αναγνωριστεί χωριστή οντότητα.
Στόχος της Τουρκίας είναι να έχει λόγο και ρόλο, μέχρι και έλεγχο των ενεργειακών. Μέσα από τους ευρύτερους σχεδιασμούς της επιχειρεί να ελέγξει την Κυπριακή Δημοκρατία και στο επίπεδο των ενεργειακών άλλα και πολιτικά. Διαχρονικά η Τουρκία θεωρεί πως η ανάδειξη της ως περιφερειακής δύναμης περνά μέσα από τον έλεγχο της Κύπρου. Δεν είναι, πάντως, τυχαίο που στις ομιλίες του Τούρκου Προέδρου Ερντογάν και του υπουργού Εξωτερικών Τσαβούσογλου, στην 11η σύνοδο των πρέσβεων (5-9 Αυγούστου 2019), αμφότεροι έχουν κάνει αναφορά σε μια Τουρκία προστάτης των απανταχού μουσουλμάνων. Ούτε τυχαία η αναφορά Τσαβούσογλου πως η Τουρκία δεν πρόκειται να ακολουθεί άλλους (όπως ΗΠΑ), οι άλλοι θα την ακολουθούν. Θέλοντας να παρουσιασθεί η Τουρκία ως υπερδυναμη.
Αθήνα και Λευκωσία «συντονίζονται»
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη εξαρχής έδειξε πως δεν θα ασχοληθεί ιδιαίτερα με το Κυπριακό. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης στο πρώτο του ταξίδι στην Κύπρο προτίμησε να μιλήσει για τον ΕΝΦΙΑ παρά να επικεντρωθεί στο εθνικό θέμα. Την περασμένη Τρίτη πραγματοποιήθηκε στο μέγαρο Μαξίμου, στην Αθήνα, συνάντηση των Μητσοτάκη και Αναστασιάδη. Συμφώνησαν σε κοινούς χειρισμούς προς αντιμετώπιση των παράνομων τουρκικών ενεργειών. Διατύπωσαν, επίσης, την κοινή θέση ότι η Τουρκία πρέπει να τερματίσει αυτές τις ενέργειες και να συμβάλει στη δημιουργία του κατάλληλου κλίματος για συνομιλίες.
Τι εισπράττει από τις αναφορές αυτές η κατοχική Τουρκία; Πως θα πρέπει να τερματίσει τις έκνομες ενέργειες της. Πώς; Εάν και εφόσον αποδεχθεί την έκκληση που τις απευθύνουν Αθήνα και Λευκωσία. Δεν αισθάνθηκε οποιαδήποτε πίεση, οποιαδήποτε προειδοποίηση.
Όσο δεν γίνεται αντιληπτό πως η Τουρκία είναι αποφασισμένη να προχωρήσει στη δημιουργία νέων τετελεσμένων, να προελάσει σε θάλασσα και ξηρά (στην Κύπρο), θα συνεχίζεται η παθητική αντιμετώπιση των τουρκικών προκλήσεων. Εάν συνεχιστεί αυτή η παθητική πολιτική, το επόμενο βήμα της κατοχικής Τουρκίας θα είναι στη θαλάσσια περιοχή της Ελλάδος. Τότε τι θα γίνει; Έχει την πολυτέλεια η Τουρκία να μην αντιδράσει; Δεν αντιδρά –λανθασμένα– η Αθήνα για τα όσα γίνονται σε βάρος της Κύπρου, δεν μπορεί να αφήσει τους Τούρκους να προελάσουν και στην Ελλάδα.
* Ο Κώστας Βενιζέλος είναι δημοσιογράφος στην Κύπρο και διδάκτορας Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης
