του Βαγγέλη Σπαθά
Στο μαύρο τοπίο της μνημονιακής περιόδου, ο μαζικός τουρισμός προσφέρει σε κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας τη δυνατότητα επιβίωσης ή κάποιες μικρές ανάσες. Τουλάχιστον όπου δεν έχει υπάρξει ακόμη η επέλαση του all inclusive και των μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων. Αυτό συχνά οδηγεί αρκετές τοπικές κοινωνίες στο να αλλάζουν τελείως τα χαρακτηριστικά τους προς χάριν της υποδοχής των τουριστικών ρευμάτων. Βίαιες αλλαγές στη φύση που ελλείψει κάποιου σχεδιασμού θα «πληρωθούν» τα επόμενα χρόνια και μια ανάπτυξη δίχως έλεγχο, διαμορφωμένη απλά κι «αυθορμήτως» από την τουριστική αγορά και τις διακυμάνσεις της.
Σε κάποιες χώρες μάλιστα, που έχουν παραδώσει πλήρως την οικονομία τους σε πολυεθνικές, η αλλαγή είναι τεράστια. Η Γκάμπια, μια χώρα στην Δυτική Αφρική με πληθυσμό περίπου δυο εκατομμυρίων, αποτελεί πια βασικό τουριστικό προορισμό από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Η εγκατάλειψη της παραδοσιακής γεωργίας και άλλων συναφών επαγγελμάτων καθώς και η σταδιακή αποσύνδεση του τουρισμού από την εγχώρια αγορά υποχρέωσε τη χώρα να εισάγει ακόμη και πολύ βασικά είδη διατροφής για να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων της.
Στη χώρα μας τα τελευταία δυο-τρία χρόνια είναι σύνηθες φαινόμενο, νησιά να μένουν χωρίς νερό ή οι κάτοικοι να έχουν παροχή μόνο για κάποιες ώρες την ημέρα. Ακόμη και νησιά με πολλές πηγές νερού, όπως η Θάσος, οδηγούνται σε λειψυδρία τους καλοκαιρινούς μήνες. Τα κύματα των τουριστών σε συνδυασμό με τις διαλυμένες από τη μνημονιακή περίοδο υποδομές του κράτους οδηγούν σε πρωτοφανείς ελλείψεις.
Σίγουρα μια διάσταση είναι η αδιαφορία και η αναλγησία των εκάστοτε υπευθύνων. Αν έχουν καθαριστεί τα φράγματα και τα ποτάμια από τα μπάζα, αν έχουν υλοποιηθεί οι βιολογικοί καθαρισμοί που παραμένουν σε εκκρεμότητα υπό το καθεστώς τοπικής διαπλοκής, εργολάβων και πολιτικών υπευθύνων κ.ά. Το ερώτημα όμως παραμένει: Μπορεί -και πώς- ένας τόπος μερικών χιλιάδων μόνιμων κατοίκων να υποδεχθεί μαζικά τουριστικά ρεύματα εκατοντάδων χιλιάδων ή και εκατομμυρίων χωρίς να χάσει τα βασικά χαρακτηριστικά που τον ορίζουν ως τοπική κοινωνία;
Άλλη σημαντική διάσταση είναι η εγκατάλειψη παραδοσιακών επαγγελμάτων και ο προσανατολισμός στο τουριστικό κύμα. Παλιά ψαροχώρια μετασχηματίζονται σε τουριστικά θέρετρα και κτίσματα μέσα σε αγροτικές καλλιέργειες γίνονται δωμάτια για AirBnB. Σβήνουν επαγγέλματα αγροτών, ψαράδων και μαστόρων. Ξανά διλήμματα: Θα διατηρήσουμε και θα αναπτύξουμε το λαϊκό, παραδοσιακό πολιτισμό των νησιών ή θα ισοπεδώσουμε κάθε μορφή τοπικότητας προκειμένου να υποδεχθούμε τα κύματα των τουριστών; Θα συνδέσουμε επαγγελματικές δραστηριότητες, όπως η αγροτική οικονομία, με τον τουρισμό προκειμένου να αναπτυχθούν ή θα αποδεχτούμε τη λογική του χαμηλότερου κόστους που οδηγεί τα τουριστικά συγκροτήματα και τα ξενοδοχεία μέχρι και τις μικρές τουριστικές επιχειρήσεις να αγοράζουν αγροτικά προϊόντα από άλλες χώρες; Θα μπουν εμπόδια στο all inclusive και τη συγκέντρωση του τουριστικού προϊόντος σε ελάχιστες χούφτες που δεν αφήνουν τίποτα στις τοπικές κοινωνίες και ληστεύουν το τόπο μας;
Αφορμή για αυτές τις σκέψεις, οι καλοκαιρινές μου διακοπές στον τόπο καταγωγής μου, τη Θάσο. Εκεί, όπου ξενοδοχειακό συγκρότημα εκατοντάδων δωματίων εισάγει σχεδόν τα πάντα. Από το μπουκαλάκι για το νερό μέχρι…τους εργαζόμενους από γειτονική βαλκανική χώρα.
