Μια ευκαιρία αναστήλωσης του κλυδωνιζόμενου πολιτικού συστήματος
του Βασίλη Ξυδιά
Μια μερίδα της ελίτ αναγνώρισε εξ αρχής την ανάγκη συνταγματικής αναθεώρησης, βλέποντάς τη σαν τρόπο αναστήλωσης του κλυδωνιζόμενου πολιτικού συστήματος επανάκτησης της ηγεμονίας επί του λαού. Σ’ αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να δούμε και την Πρόταση των Έξι για «Ένα Καινοτόμο Σύνταγμα για την Ελλάδα», που δημοσιεύθηκε την περασμένη Κυριακή στην Καθημερινή.
Η πιο βασική, ίσως, από τις αλλαγές που προτείνουν είναι η ρητή μεταφορά αρμοδιοτήτων της νομοθετικής εξουσίας στην εκτελεστική. Συνταγματοποιείται η θετική, όπως την αποτιμούν, μνημονιακή εμπειρία των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου, και «προς αποτροπή της ακυβερνησίας» εισηγούνται η νομοθέτηση να γίνεται «με κανονιστικές πράξεις της διοίκησης, βάσει νόμων-πλαισίων» (σελ. 6). Η προκλητική αυτή καταστρατήγηση της διάκρισης των λειτουργιών υποστηρίζεται από τους Έξι και θεωρητικά. «Η πρότασή μας –λένε– σεβάστηκε τον συμβολισμό (sic!) της λαϊκής κυριαρχίας ως βάσης της δημοκρατίας μας. Κατήργησε όμως το λεγόμενο “τεκμήριο της αρμοδιότητας” κατά της εκτελεστικής εξουσίας και υπέρ της Βουλής, ως περιττό και από μία άποψη εσφαλμένο» (σελ. 6). Και διστάζουν να το πουν καθαρά: Η προτεινόμενη ρύθμιση «αποτυπώνει στο Σύνταγμα την τάση για “κανονικοποίηση” των πράξεων νομοθετικού περιεχομένου, που σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια. Και τούτο διότι το φαινόμενο δεν θεωρήθηκε συγκυριακό –δηλαδή απότοκο της “εποχής των Μνημονίων”– αλλά στενά συνδεδεμένο με τη μετεξέλιξη της τέχνης της νομοθέτησης στον σύγχρονο κοινοβουλευτισμό, πεμπτουσία της οποίας είναι ο καταλυτικός ρόλος της Κυβέρνησης» (σελ. 32).
Μια άλλη ομάδα αλλαγών αποσκοπεί στο να προκύπτει άνετα κυβέρνηση, ακόμα και από τη μειοψηφία των δύο πέμπτων της Βουλής (άρθρο 70, σελ. 44), και μετά να μη μπορεί η Βουλή να τη “ρίξει” αν δεν φροντίσει να την αντικαταστήσει με άλλη. Πρόκειται, λένε, «για τη γνωστή “εποικοδομητική ψήφο δυσπιστίας”, η οποία μπορεί μεν να οδηγεί σε Κυβερνήσεις ανοχής ή μειοψηφίας, αλλά συμβάλλει στην άμβλυνση του συγκρουσιακού χαρακτήρα της πολιτικής μας ζωής και παροτρύνει, ή μάλλον εξαναγκάζει, σε συναινέσεις μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων» (σελ. 6). Μπορεί παρ’ όλα αυτά να υπάρξει διάλυση της Βουλής «μόνο κατ’ εξαίρεση, από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή, αν αποφασισθεί από την ίδια τη Βουλή (αυτοδιάλυση) με αυξημένη πλειοψηφία». Σ’ αυτή την περίπτωση η νέα Βουλή θα έχει διάρκεια θητείας «ίση με τον υπολειπόμενο χρόνο της θητείας της προηγούμενης» (σελ. 6).
Μια τρίτη σειρά μέτρων έχει να κάνει με τους βουλευτές. Καταργείται ο σταυρός προτίμησης («προς τον σκοπό της άμβλυνσης του πελατειακού χαρακτήρα της πολιτικής ζωής μας», σελ. 7). Καθιερώνεται «το ασυμβίβαστο Υπουργού και Βουλευτή και εισάγεται ο θεσμός του υπηρεσιακού μόνον Υφυπουργού» (σελ. 43). Μόνον ο πρωθυπουργός μπορεί να είναι βουλευτής (άρθρο 68, σελ. 43). Υπουργοί και Υφυπουργοί «δεν μπορούν να ανακηρυχθούν υποψήφιοι στις επόμενες της θητείας τους βουλευτικές εκλογές ούτε να εκλεγούν βουλευτές στην επόμενη Βουλή» (άρθρο 50, σελ. 37).
Επίσης υποτίθεται πως καταργείται η βουλευτική ασυλία, την επαναφέρουν όμως από την πίσω πόρτα, κατά το βρετανικό μοντέλο, όπως λένε: «οι βουλευτές θα μπορούν να διωχθούν για τις αξιόποινες πράξεις που διαπράττουν, όπως όλοι οι πολίτες. Μόνον οι ίδιοι, αν φρονούν ότι διώκονται για πολιτικούς λόγους, θα μπορούν να ζητήσουν από τη Βουλή χορήγηση βουλευτικής ασυλίας» (σελ. 39).
Για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας προτείνουν να ορίζεται για έξι χρόνια χωρίς δυνατότητα δεύτερης θητείας. Και να μην εκλέγεται μόνον από τη Βουλή, ούτε όμως και απευθείας από τον λαό, αλλά από ένα ευρύτερο εκλεκτορικό σώμα στο οποίο εκτός από τους Βουλευτές περιλαμβάνονται οι Δήμαρχοι και οι Περιφερειάρχες, καθώς και πρώην Πρόεδροι Δημοκρατίας, Πρωθυπουργοί και Πρόεδροι της Βουλής (περίπου 650-660 άτομα). Προβλέπονται διάφορες ενισχυμένες αρμοδιότητες, μία από τις οποίες είναι, όπως είπαμε παραπάνω, η κατ’ εξαίρεση διάλυση της Βουλής.
Δημοψήφισμα προκηρύσσεται είτε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (ένα το πολύ κατά τη θητεία του). Επίσης προκηρύσσονται δημοψηφίσματα από την Κυβέρνηση και από τους πολίτες!… Ναι, ναι, προβλέπεται η προκήρυξη δημοψηφίσματος με πρωτοβουλία 50.000 πολιτών, χωρίς όμως να γίνεται λόγος για άλλους θεσμούς λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας.
Κλείνουμε με δυο-τρεις ενδεικτικές αναφορές σε άλλα θέματα, που καθένα απ’ αυτά θα μπορούσε να είναι «αιτία πολέμου» από διάφορες ομάδες και από διάφορες σκοπιές: Π.χ. επιτρέπεται η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Η δε υποχρέωση δωρεάν παιδείας περιορίζεται αποκλειστικά στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Παράλληλα με το δικαίωμα της απεργίας εισάγεται το δικαίωμα της “ανταπεργίας”. Καθιερώνεται απόλυτη θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους και καταργείται η έννοια της επικρατούσας θρησκείας. Αφαιρείται η ειδική αναφορά στην προστασία της οικογένειας, της μητρότητας, του γήρατος, της παιδικής ηλικίας, των πολυτέκνων, των αστέγων κλπ., και όλα αυτά υπάγονται στην ευρεία έννοια των αδύναμων και ευπαθών ομάδων που καλύπτονται από το κοινωνικό κράτος.
Αυτά για την ώρα, σαν μια πρώτη πρόχειρη ματιά. Θα τα ξαναπούμε στα επόμενα φύλλα.
