Το κινεζικό δέλεαρ
Το πέρασμα του Κινέζου πρωθυπουργού Γουεν Ζιαμπάο από την Ελλάδα και την Ευρώπη έχει κάτι από το μήνυμα αυτής της ταινίας. Η Κίνα εμφανίζεται σαν αρωγός, προστάτης, σωτήρας της ημιθανούς ελληνικής οικονομίας και της ασθμαίνουσας ευρωπαϊκής. Την ώρα που οι ΗΠΑ ξεκινούσαν «εχθροπραξίες» στο πεδίο του νομισματικού και εμπορικού πολέμου (με νομοσχέδιο για επιβολή δασμών σε ορισμένα κινεζικά προϊόντα και κραυγές για «απελευθέρωση» του γουάν), η ηγεσία του Πεκίνου εμφανιζόταν πρόθυμη να διαθέσει κάτι από την απίστευτη ρευστότητα των 2,45 τρισ. δολαρίων που έχει στα θησαυροφυλάκιά της για την αγορά ελληνικού και ευρωπαϊκού χρέους. Ταυτόχρονα, ο Κινέζος πρωθυπουργός Ζιαμπάο υποσχόταν στους Ευρωπαίους ομολόγους του ότι, αν και εκείνοι απέφευγαν τις κακοτοπιές του προστατευτισμού στον οποίο τους ωθεί η ισχνή και επισφαλέστατη ανάκαμψη, η Κίνα θα μισάνοιγε την πόρτα της αγοράς της για να δεχθεί ευρωπαϊκές εξαγωγές ύψους μισού τρισ. ευρώ μέχρι το τέλος του χρόνου!
Το δέλεαρ για τις ευρωπαϊκές πολιτικές ηγεσίες είναι ισχυρό. Καθώς εξαντλούν όλα τα αποθέματα πολιτικής ενέργειάς τους στην επιβολή εξουθενωτικής λιτότητας και στην ισοπέδωση της εσωτερικής ζήτησης, μόνη η ελπίδα για μερικούς πόντους ανάπτυξης δίνουν οι εξαγωγές. Και φυσικά, αυτό ισχύει μόνο για τις εξαγωγικές οικονομίες, κυρίως τη γερμανική και λιγότερο τη γαλλική. Για να εξασφαλίσουν τις ανοικτές πύλες της κινεζικής αγοράς θα πρέπει να ανοίξουν και τις δικές τους αγορές στις κινεζικές επενδύσεις (ακόμη και για κρατικές προμήθειες) και να μην είναι τόσο σκληροί και πιεστικοί στο θέμα του «σκληρού» γουάν, όπως ο έτερος εταίρος, οι ΗΠΑ. Στις ευρωπαϊκές πολιτικές ηγεσίες φαίνεται να υπάρχει και η προσδοκία μιας σταθερής σινο-ευρωπαϊκής συμμαχίας, με τις ΗΠΑ περίπου στον αντίποδα.
Αυτόνομο παιχνίδι
Ωστόσο, το Πεκίνο παίζει ένα εξαιρετικά αυτόνομο γεωπολιτικό παιχνίδι. Μια παρτίδα θα διεξαχθεί σήμερα κι αύριο στην Ουάσιγκτον, στην ετήσια σύνοδο του ΔΝΤ, στην οποία – πέρα από τους υποκριτικούς οδυρμούς του Ντομινίκ Στρος Καν για τις κοινωνίες που υποφέρουν από τα λάθη των κυβερνήσεών τους- θα επιχειρηθεί η ανακατανομή της ισχύος των χωρών στα όργανα του διεθνούς οργανισμού. Οι ακμαιότερες αναπτυσσόμενες χώρες διεκδικούν μεγαλύτερη εκπροσώπηση στις 24 μόλις έδρες του Εκτελεστικού Συμβουλίου του ΔΝΤ. Και τη διεκδικούν από την υπερκπροσωπούμενη Ευρώπη (με 9 έδρες). Σ’ αυτό έχουν σύμμαχο και τις ΗΠΑ, αλλά και την Κίνα. Φαίνεται σαν μια γραφειοκρατική διαδικασία, αλλά δεν είναι αν αναλογιστεί κανείς ότι το ΔΝΤ διαθέτει πλέον κονδύλια 900 δισ. δολαρίων σε «ετοιμότητα» για την αναδιάρθρωση της παγκόσμιας οικονομίας. Επομένως, το ποιος και πώς αποφασίζει το πού θα διατεθούν δεν είναι τυπικό.
Εν κατακλείδι, η Κίνα, με τον παρά της και τα φθηνά εργατικά χέρια της, παίζει ένα διπλό γεωπολιτικό παιχνίδι. Κατακτώντας μεθοδικά θέσεις στις ευρωπαϊκές αγορές, γίνεται απαραίτητη στις επιχειρηματικές ελίτ της Γηραιάς Ηπείρου (τόσο με παραγγελίες όσο και με πωλήσεις). Ταυτόχρονα, αγοράζοντας ευρωπαϊκό χρέος κλείνει το μάτι στη χρηματοπιστωτική τοκογλυφία που τώρα γλύφει εκεί που έφτυνε: στο ευρώ, το οποίο εκτινάσσεται στα 1,40 δολάρια αποδυναμώνοντας τις εξαγωγικές ευκαιρίες της Ευρώπης.
Συν τοις άλλοις, η κινεζική ηγεσία, επειδή δεν προσέρχεται πια στις ευρωπαϊκές αγορές σαν ντροπαλός πωλητής αλλά σαν αλαζονικός επενδυτής, φαίνεται να σιγοντάρει τις νεοφιλελεύθερες ηγεσίες της Ε.Ε. στην πολιτική υποτίμησης της εργασίας. Ο Κινέζος σύμβουλος του Στρος Καν στο ΔΝΤ, Μιν Ζου (πρώην στέλεχος της κεντρικής τράπεζας της Κίνας), το λέει κομψά αλλά χαρακτηριστικά: «Όλος ο κόσμος μπορεί να μάθει κάτι από τις αναπτυσσόμενες αγορές της Ασίας. Και η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις. Με το κόστος εργασίας να κυμαίνεται στα 30 δολάρια την ώρα, οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να κυριαρχήσουν στις αγορές απέναντι σε άλλους που πληρώνουν 3 δολάρια την ώρα. Εμείς είμαστε πρόθυμοι να τους βοηθήσουμε». Για την Ελλάδα ο δρόμος που έχει μείνει μέχρι τα 3 δολάρια την ώρα δεν είναι και πολύ μακρύς…
Τι αφήνουν οι κινεζικές επενδύσεις στην Ελλάδα
Η «ψήφος εμπιστοσύνης στην Ελλάδα και το ευρώ» που διατυμπάνισε ο Γ. Παπανδρέου σε όλο τον κόσμο με αφορμή την επίσκεψη του Κινέζου πρωθυπουργού στην Αθήνα έχει πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο, με άρωμα νεοαποικιοκρατίας. Από τις 13 συμφωνίες που υπογράφηκαν και τη μία υπόσχεση που δόθηκε (για την αγορά ομολόγων όταν και αν… η Ελλάδα επιστρέψει στις αγορές) διαφαίνεται η πρόθεση της Κίνας να μετατρέψει την Ελλάδα σε εμπορικό ορμητήριο προς την Ευρώπη. Οι προωθούμενες κινεζικές επενδύσεις είναι αναμφισβήτητα στρατηγικές, αλλά κατά βάση για την ίδια την Κίνα. Η εκχώρηση στρατηγικών υποδομών στο λιμάνι του Πειραιά, στο Θριάσιο, στο δίκτυο του ΟΣΕ, στη Θεσσαλονίκη, ενδεχομένως και αεροδρομίων (Κρήτη) αφενός προωθείται με όρους πανικόβλητης εκποίησης δημόσιας περιουσίας, αφετέρου είναι αμφίβολο αν αποφέρει αξιόλογη προστιθέμενη αξία στην οικονομία, πέρα από την αφαιρούμενη (π.χ., στις εργασιακές σχέσεις). Άλλωστε, ακόμη και οι συνέργειες που δημιουργούν οι κινεζικές επενδύσεις π.χ. στα logistics γίνονται με όρους μονοπώλησης του ανερχόμενου κλάδου και μάλιστα αποκλειστικά σε ιδιώτες συνεταίρους των κινεζικών επιχειρήσεων.
Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση αφαιρούμενης (αντί προστιθέμενης) αξίας είναι η μόνη συγκεκριμένη συμφωνία που υπεγράφη κατά την επίσκεψη Ζιαμπάο στην Αθήνα. Αυτή αφορά τη χρηματοδότηση με 5 δισ. ευρώ Ελλήνων εφοπλιστών για τη ναυπήγηση φορτηγών πλοίων στην Κίνα. Τη στιγμή αυτή ήδη σε κινεζικά ναυπηγεία κατασκευάζονται 325 πλοία Ελλήνων εφοπλιστών, προορισμένα στην πλειονότητά τους να μεταφέρουν κινεζικά προϊόντα ή πετρέλαιο προς την ακόρεστη αγορά. Η συνολική αξία των ναυπηγούμενων πλοίων είναι 15 δισ. ευρώ, πολλά χρηματοδοτούνται ήδη από κινεζικές τράπεζες και το ερώτημα είναι ποιος ακριβώς ωφελείται από την πολυδιαφημισμένη συμφωνία εκτός από τα κινεζικά ναυπηγεία, τις κινεζικές τράπεζες, το κινεζικό εμπόριο και βιομηχανία και, φυσικά, τους Έλληνες εφοπλιστές, κατά κανόνα «αλλοδαπούς» ως προς τη σημαία των πλοίων και φορολογικά αδιάφορους για την Ελλάδα…
