Στα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η λαϊκή οικογένεια την τελευταία δεκαπενταετία έχει προστεθεί εδώ και μερικά χρόνια ένα ακόμα. Το πρόβλημα της εξασφάλισης κατοικίας. Το πρόβλημα αυτό προστίθεται στους χαμηλούς μισθούς / συντάξεις, στην υποβάθμιση των συνθηκών και της δημόσιας δαπάνης για υγεία, παιδεία, κοινωνική πρόνοια, στην αυξημένη φορολογία και την τεράστια ακρίβεια που μειώνουν συνεχώς ακόμα περισσότερο τα εισοδήματα.
Το πρόβλημα της κατοικίας δεν είναι μόνο ελληνικό. Είναι διεθνές και συνδέεται σε ένα μεγάλο βαθμό με παγκόσμιες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και τις πληθυσμιακές κινήσεις προς τα αναπτυγμένα κέντρα είτε σε εθνικό είτε σε υπερεθνικό επίπεδο. Όμως στην περίπτωση της Ελλάδας έχει μια σειρά παραμέτρους που το επιδεινώνουν στο έπακρο. Αυτές οι παράμετροι, που επιδεινώνουν την κατάσταση, στην Ελλάδα συνδέονται με τα μνημόνια και τις πολιτικές που εφαρμόστηκαν και συνεχίζουν να εφαρμόζονται αλλά και τις τρέχουσες πολιτικές στη συνέχεια των μνημονίων, που κινούνται στην ίδια λογική. Το κάθε φαινόμενο προβλήματος / κρίσης αποτελεί μια ευκαιρία για την άσκηση πολιτικής που μεταφέρει εισόδημα από τους πολλούς στους λίγους. Κοινώς αυτά, η στέγαση, η κατοικία στη συγκεκριμένη περίπτωση, αποτελούν ευκαιρία για να αυξηθούν τα κέρδη των ολίγων στο όνομα της «ανάπτυξης» για το καλό υποτίθεται όλων. Το γεγονός ότι αυτή η ανάπτυξη για τους πολλούς όχι μόνο δεν είναι βελτίωση αλλά αντίθετα είναι υποβάθμιση των εν γένει συνθηκών ζωής είναι κάτι που δεν ασχολείται σχεδόν κανείς στο δημόσιο βίο. Δεν ασχολείται ούτε η κυβέρνηση ούτε φυσικά υπάρχει διάλογος στο επίπεδο δημόσιας πληροφόρησης για να φανεί το μέγεθος του προβλήματος και να προταθούν λύσεις ουσίας. Έτσι όλα καταλήγουν σε αποσπασματικές λύσεις που λύνουν προβλήματα ενίσχυσης της κερδοφορίας των ολίγων, άντε να ωφεληθούν και κάποιοι ακόμα στις παρυφές, λόγω συγκυρίας.
Ποιους αφορά το πρόβλημα
Το στεγαστικό αφορά: α) Όσους έχουν σπίτι, καθώς αυτό συνδέεται στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων με δάνειο που είτε είναι κόκκινο είτε ακόμα και αν εξυπηρετείται γίνεται με τεράστια προσπάθεια και στερήσεις, εκεί που έχουν φτάσει τα επιτόκια. β) Όσους μένουν στο ενοίκιο, καθώς η αύξηση των τιμών στα ακίνητα έχει συμπαρασύρει τα ενοίκια που βρίσκονται σε ένα επίπεδο ισοδύναμο πρακτικά με ένα μηνιαίο μισθό. γ) Όσους προσπαθούν να αποκτήσουν σπίτι για να αποφύγουν το ενοίκιο, καθώς η εκτόξευση των τιμών σε συνδυασμό με τα υψηλά επιτόκια και την περιορισμένη πιστωτική επέκταση των τραπεζών με ταυτόχρονη απαίτηση για υπερ-εξασφάλιση του δανείου με εγγυήσεις, δημιουργούν ασφυκτικές συνθήκες για τους Έλληνες πολίτες.
Οι επιπτώσεις
Οι επιπτώσεις σε κοινωνικό επίπεδο είναι πολλαπλές, πολλές από τις οποίες επεκτείνονται σε βάθος χρόνου και επηρεάζουν ακόμα και το δημογραφικό πρόβλημα. Η έλλειψη ικανοποιητικής στέγης, σε σχέση με το επίπεδο ζωής που προσδιορίζει το τρέχον επίπεδο ανάπτυξης των κοινωνιών, έχει σαν συνέπεια σε συνδυασμό και με τις υπόλοιπες καταστάσεις (χαμηλά εισοδήματα κ.λπ.) να επηρεάζονται σημαντικά η ποιότητα ζωής και το δημογραφικό. Οι νέοι και για λόγους στέγασης μένουν με τους γονείς τους μέχρι τα μέσα περίπου της ηλικίες των 30, χωρίς δική τους οικογένεια επιβαρύνοντας ποικιλοτρόπως τις μεγαλύτερες ηλικίες. Όσοι προχωρούν στη δημιουργία οικογένειας αντιμετωπίζουν πρόβλημα επάρκειας ικανοποιητικής στέγασης, ώστε να μπορούν να κάνουν παιδιά που θα τους προσφέρουν ένα καλό επίπεδο ζωής σε επίπεδο στέγασης, εκτός των λοιπών προβλημάτων…
Οι αιτίες
α) Συνοπτικά μπορούμε να πούμε οι σύγχρονες τάσεις (τρόπος) ζωής. Απομάκρυνση από την ύπαιθρο-επαρχία και συγκέντρωση στα αστικά κέντρα. Εξελίξεις που συνδέονται άμεσα με τις εφαρμοζόμενες πολιτικές χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό που καταλήγουν στο τρέχον άναρχο μοντέλο «ανάπτυξης» της ελληνικής οικονομίας.
β) Η υποβάθμιση της χώρας, των ανθρώπων της και της περιουσίας της από το πολιτικό σύστημα με το μνημονιακό πλαίσιο που δημιούργησε. Η πτώση των τιμών αρχικά λόγω των οικονομικών συνθηκών (παύση κατασκευών, έλλειψη αγοραστικού ενδιαφέροντος) και το κυνήγι των «στρατηγικών κακοπληρωτών» για τα κόκκινα δάνεια, σύμφωνα με τις θεωρίες που λάνσαρε και εφάρμοσε αρχικά ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση είχαν σαν συνέπεια να αποτελέσει τελικά ο χώρος των ακινήτων στην Ελλάδα πόλο έλξης των ξένων από ένα σημείο και μετά.
γ) Τα ακίνητα και φυσικά η κατοικία αποτέλεσαν και αποτελούν πόλο έλξης για τους ξένους και για τους ακόλουθους επιπλέον λόγους: α) η θέση της Ελλάδας, οι ομορφιές της χώρας, και το κλίμα της. β) Η προβολή στο εξωτερικό των δυνητικών υπεραξιών από αγορές στα ακίνητα, καμπάνια που έκανε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Πρόβαλλε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το «ελάτε να επενδύσετε στην Ελλάδα» για να κερδίσετε από τις υπεραξίες που κρύβονται λόγω προσωρινής υποτίμησης των ελληνικών περιουσιακών στοιχείων. γ) Η ραγδαία ανάπτυξη του «airbnb» που έχει σαν συνέπεια να μετατρέπονται πολλά σπίτια και διαμερίσματα σε χώρους τουριστικής στέγης. Καμία κυβέρνηση δεν έλαβε μέτρα προστασίας της οίκησης του ντόπιου πληθυσμού κάτι που έχουν κάνει πολλές πόλεις στο εξωτερικό. Απλά οι κυβερνήσεις, ειδικά η παρούσα της Ν.Δ. είδαν το «airbnb» ως μία ακόμα ευκαιρία / πηγή για την αύξηση των φορολογικών εσόδων. δ) Η χωρίς όρια τουριστική επέκταση των δύο τελευταίων ετών με αποκλειστικό κριτήριο τον αριθμό των τουριστικών αφίξεων, που έχει δημιουργήσει πρόβλημα στέγασης για τους ντόπιους αλλά και τους εποχιακούς εργαζόμενους στους τουριστικούς προορισμούς. ε) Η χωρίς κριτήρια, εκτός από το ελάχιστο ύψος «επένδυσης», που εφαρμόστηκε στο πλαίσιο εφαρμογής της χρυσής βίζας προς όλες τις χώρες της ΕΕ για ξένους από τρίτες χώρες. στ) Η διαφήμιση της Ελλάδας, από την παρούσα κυβέρνηση, ως ο ιδανικός χώρος για συνταξιούχους ώστε να έχουν εδώ φορολογική έδρα, με τα σχετικά προνόμια, σε συνδυασμό με το κλίμα και τις ομορφιές της χώρας. ζ) Τα πολύ χαμηλά επιτόκια δανεισμού στο εξωτερικό μέχρι το τέλος σχεδόν του 2021 καθώς και τεράστια χρηματιστηριακά κέρδη από την περίοδο της πανδημίας που είχαν σαν συνέπεια τη δυνατότητα αγορών / επενδύσεων σε ακίνητα στην Ελλάδα.
40% του εισοδήματός του και παραπάνω πληρώνει ένας στους τρεις Έλληνες μόνο για την κατοικία του
550 ευρώ και πάνω τον μήνα το κόστος μίσθωσης στα μισά σπίτια στην Αττική (48,2%)
400 ευρώ οι τιμές εκκίνησης για μικρά διαμερίσματα μέχρι 50 τ.μ.
7 στους 10 Έλληνες ηλικίας 18-34 ετών –στην πλειοψηφία τους άνδρες– ζουν με τους γονείς τους
7 ευρώ και πάνω ανά τ.μ οι μέσες ζητούμενες τιμές ενοικίων στις πιο οικονομικές περιοχές της Αττικής
Κυβερνητικά ημίμετρα
Στο θέμα υπάρχουν δύο πλευρές. Η φαινομενική λύση που εφαρμόζει η κυβέρνηση η οποία αποτελεί ημίμετρα όσον αφορά την ουσία του προβλήματος αλλά πηγή κερδοφορίας για τους ολίγους. Η πραγματική λύση που δεν αφορά μόνο το ζήτημα της κατοικίας αλλά και το μοντέλο ανάπτυξης της χώρας και απαιτεί ριζικές λύσεις σε μια διαφορετική λογική με την εφαρμοζόμενη πολιτική.
Η κυβέρνηση συνεχίζει την πολιτική πλήρους ασυδοσίας των τραπεζών και των servicers έναντι των δανειοληπτών. Ο αριθμός των ακινήτων που βγαίνουν και θα βγαίνουν σε πλειστηριασμούς τα επόμενα χρόνια είναι ασύλληπτος. Συνολικά 750.000 ακίνητα έχουν περάσει ουσιαστικά στον άμεσο (μετά από κατασχέσεις) ή έμμεσο έλεγχο (ως εγγυήσεις κόκκινων δανείων) των funds. Καθημερινά για πολλά από αυτά που είναι στον «έμμεσο» έλεγχο βγαίνουν διαταγές πληρωμής και οδεύουν προς πλειστηριασμό. Πολίτες που χάνουν τα σπίτια τους επειδή το κράτος τους πτώχευσε για να σώσει τις τράπεζες, υφίστανται εξώσεις. Και «όπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει ράβδος» όπως έγινε με την έξωση της κας Κολοβού με την αξιοποίηση για πολλοστή φορά των «μονάδων τάξης» του κράτους. Ακόμα και η προβλεπόμενη νομοθετικά ρύθμιση που αφορά τα «ευάλωτα» νοικοκυριά, η οποία προβλέπει αγορά του ακινήτου τους από κάποιο φορέα/fund και στη συνέχεια ενοικίασή του στους ίδιους, δεν έχει προχωρήσει εδώ και 3,5 πλέον χρόνια! Συνεπώς σήμερα κάποιοι χάνουν τα σπίτια τους με ευθύνη της κυβέρνησης η οποία κάνει ότι δεν καταλαβαίνει.
Για να λύσει το πρόβλημα με την απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας για τα νέα ζευγάρια η κυβέρνηση οργάνωσε ένα από τα γνωστά της «προγράμματα» που αποτελούν διαφημιστική ενέργεια και προσφέρουν ελάχιστα στη ουσιαστική λύση του προβλήματος. Θέσπισε την οικονομική βοήθεια με συγκεκριμένα κριτήρια σε νέα ζευγάρια να αγοράσουν σπίτι. Το μέτρο αυτό βοηθά κάποιους που θα τύχουν της αρωγής του (επιδοτείται το 75% του επιτοκίου, για τους τρίτεκνους το 100%). Όμως το πρόγραμμα, για δημοσιονομικούς λόγους, έχει περιορισμένους πόρους και συνεπώς δεν μπορεί να καλύψει το σύνολο των αναγκών. Παράλληλα οι περιοριστικές προϋποθέσεις που έχει στερούν τη δυνατότητα από αρκετούς να ενταχθούν. Αποτελεί όμως «βούτυρο στο ψωμί των τραπεζών» για να ενισχύσουν την κερδοφορία τους, αφού τις αφήνει ελεύθερες με τα ληστρικά επιτόκια που επιβάλλουν και φυσικά η ενίσχυση της ζήτησης ακινήτων αυξάνει τις τιμές.
Προκειμένου να αυξηθεί η προσφορά κατοικιών η κυβέρνηση ετοιμάζεται για νέα μέτρα. Ειδικότερα προετοιμάζεται το έδαφος για να νομοθετηθεί η «κοινωνική αντιπαροχή». Δηλαδή κάποιος δημόσιος φορέας θα δίνει στον εργολάβο το χώρο ανέγερσης κατοικιών με την υποχρέωση να διαθέσει τις μισές με κοινωνικά κριτήρια σε «λογικές» τιμές και τις υπόλοιπες ελεύθερα σύμφωνα με τις συνθήκες της αγοράς. Συνεπώς με τον μανδύα της «κοινωνικής αντιπαροχής» ετοιμάζεται να στηθεί μία νέα κατασκευαστική «μπίζνα» στην Ελλάδα, αντί το κράτος να παρέμβει ουσιαστικά στη διαδικασία της κατασκευής και πώλησης των ακινήτων που θα γίνονται σε δημόσια οικόπεδα.
Επίσης ετοιμάζουν φορολογικά κίνητρα και αντικίνητρα για τα κλειστά διαμερίσματα καθώς και πρόγραμμα επιδότησης ανακαίνισης κατοικιών προκειμένου να δοθούν στη συνέχεια προς ενοικίαση.
Όλα τα παραπάνω βοηθούν οριακά στην επίλυση της ουσίας του προβλήματος. Την ανάγκη στέγασης, στις σύγχρονες συνθήκες, της λαϊκής οικογένειας. Αποτελούν όμως ένα μηχανισμό προβολής του «κυβερνητικού έργου» και παράλληλα γενεσιουργό αιτία υπερσυσσώρευσης κερδών για τους ολίγους. Το στεγαστικό πρόβλημα γίνεται ευκαιρία προβολής για την κυβέρνηση και κερδοφορίας για τους κατασκευαστικούς ομίλους, τους μεγάλους επιχειρηματίες των ακινήτων και τις τράπεζες.
