Του Ζίγκμουντ Μπάουμαν
Έπειτα από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, κάποιοι στοχαστές υπέθεσαν ότι είχε έρθει το τέλος της ιστορίας, η λήξη της πολιτικής σύγκρουσης μέσα σε ένα ειρηνικό και οριστικό φιλελεύθερο- καπιταλιστικό σύστημα. Έκαναν λάθος. Ο πλανήτης είναι πολύ περισσότερο διαιρεμένος και συγκρουσιακός από πριν, γεμάτος με τοπικές συγκρούσεις πιο δυσνόητες σε σχέση μ’ αυτές που υπήρχαν ανάμεσα στα δύο αντίθετα μπλοκ: σκεφτείτε μόνο αυτό που συμβαίνει στην κεντρική Ασία, όπου άραβες μουσουλμάνοι σκοτώνουν άλλους άραβες μουσουλμάνους. Να λοιπόν, αυτός ο πολύπλοκος πολυκεντρισμός υπάρχει και στην πολιτική, όπου συνυφαίνονται αιτήματα ασύνδετα μεταξύ τους, που συχνά είναι δύσκολο να τα προσδιορίσεις ως «δεξιά» ή «αριστερά». Παλαιότερα η αντιπαράθεση ήταν ανάμεσα σε συντηρητικούς και προοδευτικούς, ανάμεσα σ’ αυτούς που ήθελαν μια κοινωνία βασισμένη στο κέρδος και σ’ αυτούς που ήθελαν μια κοινωνία βασισμένη στη συνεργασία: σήμερα οι συγκρούσεις είναι μεγαλύτερες, αλλά λιγότερο απλές και λιγότερο καθαρές.
[Ερώτηση: Άρα και τα διαφαινόμενα σημεία «επιστροφής στην αριστερά», όπως ο Τζέρεμι Κόρμπιν στο Ενωμένο Βασίλειο ή ο Μπέρνι Σάντερς στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι μόνο οφθαλμαπάτες;]
Ο Σάντερς αποτελεί ένα νέο και ενδιαφέρον φαινόμενο, αλλά υπάρχουν χώρες στις οποίες η αριστερά δεν υπάρχει πια, όπως στην ανατολική Ευρώπη. Γενικά, το σημερινό πρόβλημα της αριστεράς είναι η δική της “constituency”, το εκλογικό της μπλοκ. Κάποτε ήταν η εργατική τάξη, που η αριστερά την υπερασπιζόταν. Σήμερα όμως, με τα κεφάλαια που κινούνται ταχύτατα από τη μια χώρα στην άλλη, τα εργαλεία με τα οποία παλαιότερα προστατεύονταν τα συμφέροντα των κατώτερων τάξεων είναι επίσης ανάμεσα σε αυτά που δεν λειτουργούν πλέον, αρχίζοντας από τις απεργίες: αν οι εργαζόμενοι σταυρώσουν τα χέρια, ένα δευτερόλεπτο αργότερα ο ιδιοκτήτης μεταφέρει την παραγωγή σε μια αναπτυσσόμενη χώρα όπου βρίσκει άτομα ικανοποιημένα με το να κερδίζουν δύο δολάρια την ημέρα. Υπό αυτή την έννοια, πολλοί πολιτικοί κληρονόμοι της αριστεράς τρομάζουν με την ιδέα να εκνευρίσουν τα χρηματιστήρια, τις αγορές, τον χρηματοπιστωτικό τομέα, δηλαδή τις εξουσίες που μπορούν να τινάξουν στον αέρα μια χώρα μέσα σε μια μέρα. Άρα μιλάνε για άλλα πράγματα: για παράδειγμα, αυτοαποκαλείται αριστερά εκείνο το πολιτικό κομμάτι που είναι υπέρ των γάμων των ομοφυλοφίλων. Ωραία, σωστά, σύμφωνοι, αλλά τι σχέση έχει με το νόημα της αριστεράς; Τι σχέση έχει με την κοινωνική δικαιοσύνη, που ήταν ο λόγος ύπαρξης της αριστεράς; Βέβαια, υπάρχουν άλλοι, όπως ο Σάντερς, που αντίθετα θέλουν να εκπροσωπήσουν τη διαμαρτυρία ενάντια στους παγκόσμιους νόμους των αγορών και βάζουν υποψηφιότητα για να τους πολεμήσουν. Τους σέβομαι πάρα πολύ, αλλά δεν θα ήθελα να δημιουργηθούν πολλές προσδοκίες γι’ αυτό που πραγματικά μπορεί να γίνει με τα εργαλεία της εποχής του μεσοβασιλείου που δεν λειτουργούν πλέον. Διαφορετικά κινδυνεύουμε να απογοητευθούμε σύντομα, όπως συνέβη με τον Τσίπρα στην Ελλάδα.
Απόσπασμα συνέντευξης του Πολωνού κοινωνιολόγου στο ιταλικό περιοδικό l’ Espresso (μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς)
