Ήταν στα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν ο Χάρι Πότερ άρχισε να σαρώνει τη Μεγάλη Βρετανία και να χτίζει το μύθο του στην Ευρώπη και την Αμερική.
Λίγο το καλό μάρκετινγκ, λίγο το μιλένιουμ, το απαστράπτον προϊόν της ποπ κουλτούρας του νέου αιώνα έφερε εκατομμύρια δολάρια στα χέρια όσων κατάφεραν να χωρέσουν το μικρό μάγο με τα στρογγυλά γυαλιά σε συσκευασίες παιχνιδιών, σε μπλούζες κι αυτοκόλλητα, σε ένα κουτί με «μαγικές» καραμέλες σε σχήμα φασολιού. Και φυσικά στις σκοτεινές αίθουσες των κινηματογράφων όλου του κόσμου, έξω από τις οποίες συνωστίζονταν οι περίεργοι αλλά κυρίως οι φανατικοί, οι τελευταίοι πολλές φορές μασκαρεμένοι αναλόγως, σε ένδειξη αφοσίωσης στους μαγικούς ήρωες, όλοι αποτελώντας θέλοντας και μη αυτό που από πολύ νωρίς ονομάστηκε «χαριποτερομανία».
Πολλοί μπερδευτήκαν και έμειναν να χαζεύουν το μπλοκμπάστερ μασουλώντας νάτσος, ξεχνώντας πως ο μικρός μάγος δεν ήταν μονάχα ένας ήρωας φτιαγμένος από σελιλόιντ. Ο Χάρι Πότερ, καμωμένος από τις λέξεις κι από μάγια..λογοτεχνικά, είναι πρωτίστως και πιο σημαντικά, ένα βιβλίο (ή μάλλον εφτά!). Να βλέπεις το βιβλίο σου να γίνεται ταινία –είχε πει ο Τζον Λε Καρέ- είναι σαν να βλέπεις το βόδι σου να γίνεται κύβος ζωμού. Οι ιστορίες του Χάρι Πότερ παραείναι σύνθετες για να λιώσουν σαν κυβάκι στο τσουκάλι της μαζικής κουλτούρας και τόσο ογκώδεις που πιάνουν σχεδόν ένα ολόκληρο ράφι βιβλιοθήκης-αποκλείεται να καταφέρουν να παραπλανήσουν πως είναι μονάχα ένα ακόμα διαφημιστικό τρικ.
Κρατώντας τις βασικές αρχές του κλασικού παραμυθιού, η ιστορία του ανήλικου μάγου που μάχεται με το αιώνιο Κακό είναι σε πρώτη ανάγνωση ένα παιχνίδι με τον Φόβο, τον ίδιο αυτόν που ενυπάρχει σε κάθε ανθρώπινη μυθοπλασία και είναι απαραίτητος προκειμένου να νικηθεί. Είναι όμως και πολλά περισσότερα. Ένα καλογραμμένο αστυνομικό μυθιστόρημα μιας εφευρετικής συγγραφέως που απαιτεί την οξυμένη παρατηρητικότητα του αναγνώστη, αλλά και μια ελεγεία για το θάνατο (το αιώνιο Κακό;) και ένα πολιτικό-όσο η μορφή το επιτρέπει- κείμενο για το ρατσισμό, την καταστολή και τον αγώνα εναντίον τους.
Δημιουργώντας έναν φανταστικό κόσμο ισότιμο με τον πραγματικό, η συγγραφέας καταφέρνει να συμπεριλάβει όλα τα συνήθη στερεότυπα ώστε να αποδομήσει πολλά από αυτά. Στο τέλος του 4ου βιβλίου, ο Χάρι Πότερ και το κύπελλο της φωτιάς, ο διευθυντής του σχολείου που φοιτούν οι ήρωες της ιστορίας, με αφορμή την αναγέννηση του «άρχοντα του σκότους», θα μιλήσει στους μαθητές για τους αμφίβολους καιρούς που έρχονται. Ο Ντάμπλντορ θα πει: «ήρθε η ώρα που θα πρέπει να διαλέξετε ανάμεσα στο Καλό και στο Εύκολο».
Κι αυτή, αν μη τι άλλο, δεν είναι μια διάκριση που οι μέχρι τώρα ιστορίες για «παιδιά» μας είχαν συνηθίσει.
Δεν χρειάστηκε να ψάξω πολύ για να βρω μια πολύ προσωπική άποψη κάποιου για τον Χάρι Πότερ και για αυτό θα μιλήσω σε πρώτο πρόσωπο αλλά όχι μόνο εξ ονόματός μου. Διάβασα την πρώτη ιστορία την ώρα κάποιου μαθήματος της πρώτης γυμνασίου, έχοντας το βιβλίο κάτω απ’το θρανίο και γυρνώντας τις σελίδες του στα κλεφτά όταν κοιτούσε η καθηγήτρια.
Διάβαζα στο δικό μου σχολείο για ένα παιδί που πήγαινε στο πιο ωραίο σχολείο του κόσμου, που μπορούσε να χωρέσει –και όχι γιατί ήταν μεγάλο- τη ζωή του σε όλες τις εκφάνσεις της, ή τουλάχιστον την πορεία του προς την ενηλικίωση, και τότε κατάλαβα για πρώτη φορά πως τα δικά μας τα σχολειά δεν είναι καθόλου έτσι, ενώ θα έπρεπε. Η ανάγκη της γενιάς μου να αποκτήσει έναν δικό της κώδικα επικοινωνίας, βρήκε ανταπόκριση στα βιβλία του Χάρι Πότερ.
Η γενιά που μεγάλωνε με ηλεκτρονικά γκατζετάκια-η πρώτη που μεγάλωνε έτσι- βρήκε την αφορμή να ανοίξει τα βιβλία και μάλιστα με λαχτάρα. Μεγαλώσαμε και χάρη σ’αυτόν. Ο Χάρι Πότερ μπόρεσε να γίνει σύμβολο μιας γενιάς γιατί κατάφερε να συνομιλήσει με την εποχή της. Διότι η δικιά μου γενιά, δεν πείθεται πια απ’ τον κακό λύκο που τρέφεται με κοκκινοσκουφίτσες όσο σπλάτερ κι αν γίνει η περιγραφή. Και επιτέλους κάποιος πρέπει να βρεθεί να τον καταλάβει κι αυτόν.
Πολλοί μπερδευτήκαν και έμειναν να χαζεύουν το μπλοκμπάστερ μασουλώντας νάτσος, ξεχνώντας πως ο μικρός μάγος δεν ήταν μονάχα ένας ήρωας φτιαγμένος από σελιλόιντ. Ο Χάρι Πότερ, καμωμένος από τις λέξεις κι από μάγια..λογοτεχνικά, είναι πρωτίστως και πιο σημαντικά, ένα βιβλίο (ή μάλλον εφτά!). Να βλέπεις το βιβλίο σου να γίνεται ταινία –είχε πει ο Τζον Λε Καρέ- είναι σαν να βλέπεις το βόδι σου να γίνεται κύβος ζωμού. Οι ιστορίες του Χάρι Πότερ παραείναι σύνθετες για να λιώσουν σαν κυβάκι στο τσουκάλι της μαζικής κουλτούρας και τόσο ογκώδεις που πιάνουν σχεδόν ένα ολόκληρο ράφι βιβλιοθήκης-αποκλείεται να καταφέρουν να παραπλανήσουν πως είναι μονάχα ένα ακόμα διαφημιστικό τρικ.
Κρατώντας τις βασικές αρχές του κλασικού παραμυθιού, η ιστορία του ανήλικου μάγου που μάχεται με το αιώνιο Κακό είναι σε πρώτη ανάγνωση ένα παιχνίδι με τον Φόβο, τον ίδιο αυτόν που ενυπάρχει σε κάθε ανθρώπινη μυθοπλασία και είναι απαραίτητος προκειμένου να νικηθεί. Είναι όμως και πολλά περισσότερα. Ένα καλογραμμένο αστυνομικό μυθιστόρημα μιας εφευρετικής συγγραφέως που απαιτεί την οξυμένη παρατηρητικότητα του αναγνώστη, αλλά και μια ελεγεία για το θάνατο (το αιώνιο Κακό;) και ένα πολιτικό-όσο η μορφή το επιτρέπει- κείμενο για το ρατσισμό, την καταστολή και τον αγώνα εναντίον τους.
Δημιουργώντας έναν φανταστικό κόσμο ισότιμο με τον πραγματικό, η συγγραφέας καταφέρνει να συμπεριλάβει όλα τα συνήθη στερεότυπα ώστε να αποδομήσει πολλά από αυτά. Στο τέλος του 4ου βιβλίου, ο Χάρι Πότερ και το κύπελλο της φωτιάς, ο διευθυντής του σχολείου που φοιτούν οι ήρωες της ιστορίας, με αφορμή την αναγέννηση του «άρχοντα του σκότους», θα μιλήσει στους μαθητές για τους αμφίβολους καιρούς που έρχονται. Ο Ντάμπλντορ θα πει: «ήρθε η ώρα που θα πρέπει να διαλέξετε ανάμεσα στο Καλό και στο Εύκολο».
Κι αυτή, αν μη τι άλλο, δεν είναι μια διάκριση που οι μέχρι τώρα ιστορίες για «παιδιά» μας είχαν συνηθίσει.
Δεν χρειάστηκε να ψάξω πολύ για να βρω μια πολύ προσωπική άποψη κάποιου για τον Χάρι Πότερ και για αυτό θα μιλήσω σε πρώτο πρόσωπο αλλά όχι μόνο εξ ονόματός μου. Διάβασα την πρώτη ιστορία την ώρα κάποιου μαθήματος της πρώτης γυμνασίου, έχοντας το βιβλίο κάτω απ’το θρανίο και γυρνώντας τις σελίδες του στα κλεφτά όταν κοιτούσε η καθηγήτρια.
Διάβαζα στο δικό μου σχολείο για ένα παιδί που πήγαινε στο πιο ωραίο σχολείο του κόσμου, που μπορούσε να χωρέσει –και όχι γιατί ήταν μεγάλο- τη ζωή του σε όλες τις εκφάνσεις της, ή τουλάχιστον την πορεία του προς την ενηλικίωση, και τότε κατάλαβα για πρώτη φορά πως τα δικά μας τα σχολειά δεν είναι καθόλου έτσι, ενώ θα έπρεπε. Η ανάγκη της γενιάς μου να αποκτήσει έναν δικό της κώδικα επικοινωνίας, βρήκε ανταπόκριση στα βιβλία του Χάρι Πότερ.
Η γενιά που μεγάλωνε με ηλεκτρονικά γκατζετάκια-η πρώτη που μεγάλωνε έτσι- βρήκε την αφορμή να ανοίξει τα βιβλία και μάλιστα με λαχτάρα. Μεγαλώσαμε και χάρη σ’αυτόν. Ο Χάρι Πότερ μπόρεσε να γίνει σύμβολο μιας γενιάς γιατί κατάφερε να συνομιλήσει με την εποχή της. Διότι η δικιά μου γενιά, δεν πείθεται πια απ’ τον κακό λύκο που τρέφεται με κοκκινοσκουφίτσες όσο σπλάτερ κι αν γίνει η περιγραφή. Και επιτέλους κάποιος πρέπει να βρεθεί να τον καταλάβει κι αυτόν.
Ελβίρα Κρίθαρη
Σχόλια
