Το δεύτερο κύμα της πανδημίας έχει αρχίσει να δείχνει τα δόντια του παγκοσμίως. Και ενώ στην Ελλάδα φαίνεται πως τώρα θα το καβαλήσουμε, η κατάσταση πνευμάτων δεν εναρμονίζεται με τη σοβαρότητα που απαιτείται και τον κίνδυνο που ενέχει η περίοδος. Τόσο η κυβερνητική πολιτική –στην οποία αναφερθήκαμε στο προηγούμενο φύλλο– όσο και οι διάφορες αντιπολιτεύσεις κινούνται με τρόπο αναντίστοιχο, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη κρίσιμες πτυχές που θα έπρεπε να προσανατολίσουν και να καθορίσουν το ύφος, τη μέθοδο και την πράξη των διαφόρων δρώντων. Πράγμα που όχι μόνο δεν είναι αποτελεσματικό, αλλά είναι και επιζήμιο, αφού δίνει την αίσθηση ότι τα πράγματα θα προχωρήσουν με ένα σταθερό τρόπο. Και χαλαρώνει έτσι την κοινωνική εγρήγορση που απαιτείται.
Κρίσιμες πλευρές
Όλα και όλοι κινούνται σε κλίμα «τον χειμώνα ετούτο άμα τον πηδήσαμε…», παραβλέποντας ότι η υπόθεση της πανδημίας αποτελεί έναν μεγάλο μαραθώνιο που δεν προχωρά με κανονικότητες. Δεν έχει καθορισμένη διάρκεια ή έκβαση, αφού αφενός ο εμβολιασμός είναι μακριά και αφετέρου η διασπορά της νόσου δεν προϊδεάζει για ελεγχόμενες εξελίξεις. Η κυβερνητική πολιτική επικεντρώνεται σε μια φόρμουλα που ισορροπεί ανάμεσα στις οικονομικές απώλειες και το πολιτικό κόστος που παράγουν οι απώλειες ανθρώπινων ζωών. Αλλά ακόμα και αν τα πράγματα επιβάλουν να πάμε σε ένα lockdown, πράγμα διόλου απίθανο, δεν θα μπούμε σε αυτό με μερικές εκατοντάδες κρούσματα και τον κόσμο να χειροκροτά στα μπαλκόνια τους ήρωες της δημόσιας υγείας. Και αυτό όχι μόνο επειδή ήδη είμαστε σε μια διαφορετική κατάσταση, με μεγαλύτερη διασπορά του ιού και κομβικά σημεία να διατρέχουν ήδη υψηλό κίνδυνο (χώροι εργασίας, ΜΜΜ, γηροκομεία, νοσοκομεία, ΚΥΤ), αλλά και γιατί όσα ζήσαμε μέχρι σήμερα έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους.
Η προηγούμενη περίοδος έχει παράξει φθορά τόσο στην αποδοχή της κυβερνητικής πολιτικής όσο και στο φρόνημα της κοινωνίας. Δεν αναφερόμαστε μόνο σε περιστατικά «άρνησης» των μέτρων και του ιού, αλλά και στην κούραση (πνευματική και οικονομική) που έχει συσσωρευθεί. Από κάθε άποψη, η κοινωνία έχει πιεστεί σημαντικά από τον τριπλό κίνδυνο (ελληνοτουρκικά – πανδημία – οικονομική κρίση) που απειλεί τη χώρα, και έχει αφεθεί να πορευτεί με όσα ξέρει και όσα μπορεί. Επιπλέον, δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ότι η πανδημία αποτελεί ένα σημείο ασυνέχειας: όταν βγούμε από αυτή, τα πράγματα δεν θα πιαστούν από εκεί που τα αφήσαμε. Πράγμα που σε ένα βαθμό φαίνεται να είναι αντιληπτό στον πολύ κόσμο, που δεν θέλει να πάμε σε νέο lockdown, γιατί αφενός δεν το αντέχει και αφετέρου διαισθάνεται την οικονομική κρίση που έρχεται.
Όμως η περίοδος Covid θα φέρει και άλλες σημαντικές αλλαγές, που ήδη προωθούνται και ξεφεύγουν από το σχήμα «η δεξιά κυβέρνηση προωθεί αντικοινωνικές πολιτικές τώρα που βρίσκει την ευκαιρία». Με μία έννοια, η πανδημία έχει αποτελέσει θρυαλλίδα για εξελίξεις, το αποτέλεσμα των οποίων θα φανεί στην οικονομία, τις διεθνείς σχέσεις και τους οργανισμούς, την αντίληψη και τη σχέση της κοινωνίας με διάφορους τομείς του κράτους, την αναδιάρθρωση της εργασίας κ.λπ.
Απαραίτητη η αναδιάταξη και η αντίσταση
Θα πρέπει να τεθεί ένας στόχος: να μείνουμε όρθιοι σε αυτήν την ομολογουμένως πολύ δύσκολη συγκυρία. Με βάση αυτό θα πρέπει να κρίνονται οι διάφορες στάσεις, πράξεις και απόψεις, αλλά και να παραχθούν ορισμένες ιεραρχήσεις. Καταρχήν, δεν γίνεται να υπάρξει θετική έκβαση αν το κοινωνικό συμφέρον και η προστασία της κοινωνίας δεν αποτελούν βασικό προσανατολισμό. Αλλά για να γίνει κάτι τέτοιο απαιτείται σοβαρή στάση απέναντι στα προβλήματα, που να λαμβάνει υπόψη τον τριπλό κίνδυνο που διατρέχουμε, χωρίς να υποτιμά κάποια πλευρά του σύμφωνα με το τι βολεύει. Σε αντίθεση με τις διάφορες αντιπολιτεύσεις που είτε γίνονται για τα μάτια του κόσμου εξαγγέλλοντας μάχες που δεν δίνονται, είτε κάνουν τα κλασικά (που έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικά σε τρομερά ευνοϊκότερες συνθήκες) και καταλήγουν στον πολιτικαντισμό.
Θα πρέπει να τεθεί ένας στόχος: να μείνουμε όρθιοι σε αυτήν την ομολογουμένως πολύ δύσκολη συγκυρία. Με βάση αυτό θα πρέπει να κρίνονται οι διάφορες στάσεις, πράξεις και απόψεις, αλλά και να παραχθούν ορισμένες ιεραρχήσεις.
Στόχος θα έπρεπε να είναι να βρίσκεται η κοινωνία συγκροτημένη απέναντι σε όσα κάθε φορά συμβαίνουν. Αλλά και να γίνει προσπάθεια για να διασφαλιστούν βασικές πτυχές της κοινωνικής ζωής και των αναγκών που υπάρχουν, απέναντι στη διαλυτική ατομική ευθύνη που προωθεί η κυβέρνηση. Έτσι, για παράδειγμα σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση, ό,τι προτείνεται ή γίνεται θα πρέπει να προσπαθεί να διασφαλίσει ότι δεν θα περάσουμε σχεδόν 2 χρονιές χωρίς τα παιδιά στο σχολείο, και ταυτόχρονα να αντιδρά στην απαξίωση της δημόσιας εκπαίδευσης. Με έναν τρόπο που θα συνδυάζει την αύξηση της κοινωνικής προσφοράς με τη διεκδίκηση των δίκαιων αιτημάτων για πόρους που διασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία. Αυτά λέγονται με την έννοια ότι λύσεις πρέπει να υπάρξουν στη δεδομένη συγκυρία, και δεν πρέπει η όποια δυναμική να αναλωθεί αποκλειστικά σε ένα κλασικό αγώνα διεκδικήσεων, εντείνοντας την ήδη υπαρκτή φθορά.
Κανείς στο απυρόβλητο
Είναι σημαντικό να στηλιτευθούν αντικοινωνικές συμπεριφορές. Όχι όμως όπως γίνεται από την κυβέρνηση, που είτε αναδεικνύει και στοχοποιεί μειοψηφικές στάσεις είτε τσουβαλιάζει με τις παραπάνω κάθε κριτική. Αντίθετα, χρειάζεται να σταθούμε απέναντι στον ανορθολογισμό και την αντικοινωνική συμπεριφορά που προωθείται από «σημαντικούς» παίκτες, από την εκκλησία μέχρι την κυβέρνηση, και δίνει το τέμπο. Δεν γίνεται, για παράδειγμα, η στάση της εκκλησίας να μένει στο απυρόβλητο και να «ξεχνιέται», ενώ υπερπροβάλλεται η όποια ατομική ή μειοψηφική στάση. Εδώ μιλάμε για μεγάλο οργανισμό με σχέσεις με το κράτος, όχι για μια παρέα νέων!
Ούτε μπορούμε να προχωρήσουμε με την κυβερνητική ρεμούλα και ανικανότητα σε κάθε κρίσιμη καμπή – είτε πρόκειται για τις χρηματοδοτήσεις των ΜΜΕ, είτε για τις μάσκες που είναι «συμβολικές», είτε για τα γηροκομεία, όπου υποτίθεται ότι έχουν παρθεί μέτρα καιρό τώρα, αλλά το προσωπικό δουλεύει ενώ νοσεί. Για όλα τα παραπάνω (και άλλα πολλά) φέρει σοβαρή ευθύνη η κυβέρνηση. Γιατί είναι άλλο να μην υπάρχει καμία προετοιμασία, και άλλο, ακόμα χειρότερο, να προωθούνται χάριν διαφόρων σκοπιμοτήτων και συμφερόντων συμπεριφορές που βάζουν σε κίνδυνο την κοινωνία.
Όλα τα παραπάνω στοχεύουν στο να θέσουμε κάποια κριτήρια για τον προσανατολισμό μας σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία. Αυτό θα κάνει εφικτή μια σημαντική αναδιάταξη, τόσο της πράξης όσο και της σκέψης, σε ατομικό, συλλογικό και κοινωνικό επίπεδο. Τα περιθώρια επίτευξης αυτού του στόχου στενεύουν: δεν θα υπάρχει πάντα μια επόμενη μέρα που να δίνει την ευκαιρία να κάνουμε όσα δεν έγιναν στην ώρα τους.
