Από το Κίεβο ως τη Γιάλτα και από τη Μαριούπολη ως την Οδησσό, εκατοντάδες αγάλματα του Λένιν παραμένουν στα βάθρα τους, στα καλύτερα σημεία των πόλεων, των κωμοπόλεων και των χωριών και των σιδηροδρομικών σταθμών, σε κεντρικές λεωφόρους, σε πλατείες και πάρκα. Μπορεί να περιορίζεται ο χώρος γύρω τους, η άπλα, από άσχετα κτίσματα, αλλά η περίοπτη θέση των αγαλμάτων δεν αλλάζει. Πολλά απ’ αυτά είναι πελώρια και χοντροκομμένα, αλλά και πολλά άλλα είναι αξιόλογα σαν έργα τέχνης, φτιαγμένα από σημαντικούς γλύπτες που είχαν πολύ δουλειά στα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης, αφού μαζί με τους ζωγράφους και τους μαστόρους των ψηφιδωτών, διαμόρφωναν και διακοσμούσαν με γλυπτά, τοιχογραφίες και ψηφιδωτά δημόσια κτήρια, εργοστάσια, σχολεία, πολιτιστικά κέντρα και μνημεία πεσόντων, από την πιο μεγάλη πόλη μέχρι το πιο μικρό χωριό.
Χαρακτηριστικές είναι οι στάσεις των λεωφορείων στους αυτοκινητόδρομους. Κάθε μία, από τις χιλιάδες που είναι σκορπισμένες κατά μήκος των ατελείωτων δρόμων στις αχανείς εκτάσεις της στέπας, είναι φτιαγμένη από ντόπιους καλλιτέχνες, ζωγράφους, γλύπτες, αρχιτέκτονες και κτίστες. Ούτε δύο όμοιες δεν υπάρχουν. Άλλες όμορφες, λειτουργικές και καλαίσθητες και άλλες φτηνές και κακόγουστες. Δυστυχώς, όλα αυτά τα στέγαστρα, πολύτιμα ειδικά το χειμώνα που βρέχει και χιονίζει ασταμάτητα, δεν αξιολογήθηκαν και εγκαταλείφθηκαν χωρίς συντήρηση από το 1990 και μετά. Τώρα, τα μωσαϊκά και τα ψηφιδωτά τους ξεκολλάνε και πέφτουν, οι ζωγραφιές έχουν ξεθωριάσει από την υγρασία, τα αρχιτεκτονικά τους μέλη έχουν φθαρεί και τα μεταλλικά τους εξαρτήματα σκούριασαν ή αφαιρέθηκαν για να πουληθούν σαν παλιοσίδερα.
Παρόλα αυτά, ό,τι έχει απομείνει φανερώνει ότι υπήρξε μια ενδιαφέρουσα κουλτούρα γύρω από τα μέσα καθημερινής χρήσης, από τα πιο μεγάλα, όπως οι εντυπωσιακοί κεντρικοί σταθμοί των τρένων, ως τα πιο μικρά, όπως τα «οικόσημα» στις εισόδους των χωριών και στα όρια των κολχόζ. Στην εποχή που η συλλογικότητα αντικαταστάθηκε από το «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», η λεπτομέρεια, ακόμα και η χρηστική λεπτομέρεια, έχει απαξιωθεί εντελώς. Κανένας πια δεν χτίζει στα χωριά πολιτιστικά κέντρα ούτε υπάρχουν κονδύλια για την ανακαίνιση και συντήρηση των υπαρχόντων. Όλη η προσπάθεια, με τα περιορισμένα μέσα, έχει επικεντρωθεί στη συντήρηση των σχολείων, με πολλή προσωπική εργασία των δασκάλων και των κοινοτήτων, που φροντίζουν να κρατούν σε λειτουργία και τα πολιτιστικά κέντρα με τις αίθουσες παραστάσεων, τα λαογραφικά μουσεία, τις σάλες χορού και τις βιβλιοθήκες.
Στα ελληνικά χωριά γύρω από τη Μαριούπολη, χάρη στους συλλόγους και τις τοπικές αρχές, τα πολιτιστικά κέντρα βρίσκονται σε πολύ καλύτερη κατάσταση από άλλες περιοχές της χώρας. Μπορεί ακόμα να θαυμάσει κανείς τα εικαστικά στοιχεία που τα κοσμούν, όπως είναι τα ανάγλυφα των προσόψεων και οι προτομές, αλλά και τις συνθέσεις των προσκείμενων μνημείων που υπενθυμίζουν στους νεότερους, αλλά και στους επισκέπτες, το βαρύ φόρο που πλήρωσαν οι κάτοικοι των χωριών στον αντιφασιστικό πόλεμο. Σπουδαίοι Έλληνες γλύπτες και ζωγράφοι έχουν αφήσει σπουδαία έργα στην ευρύτερη περιοχή της Αζοφικής Θάλασσας. Αυθεντικοί απόγονοι του Αρχίππου Κουίντζη, του μεγάλου Έλληνα Μαριουπολίτη ζωγράφου διεθνούς εμβέλειας, του οποίου η προτομή είναι τοποθετημένη σε ένα πολύ υψηλό βάθρο στο πιο κεντρικό σταυροδρόμι της πόλης, σήμα κατατεθέν της Μαριούπολης.
Παρ’ όλες τις φθορές, τους βανδαλισμούς και την εγκατάλειψη πάμπολλων έργων τέχνης σε δημόσιους χώρους, τα απομεινάρια τους, σε καλή ή κακή κατάσταση, μαρτυρούν ότι οι τέχνες αποτελούσαν μέρος της ιστορίας, αλλά και της καθημερινής ζωής στη Σοβιετική Ένωση, από τον πελώριο σιδερένιο μεταλλωρύχο που σε υποδέχεται στην είσοδο της πόλης ως το δεσπόζον άγαλμα του Λένιν στη λεωφόρο Λένιν που διασχίζει τη Μαριούπολη από το ένα ως το άλλο της άκρο.
Ολιγάρχες και «φίλοι»
Η κατακρήμνιση και ο βανδαλισμός ενός από τα καλλιτεχνικώς πιο ενδιαφέροντα αγάλματα του Λένιν στο Κίεβο, με αλυσίδες και βαριοπούλες, αποκαλύπτει όλη την αγριότητα και βαρβαρότητα που υπέβοσκε στη Σοβιετική Ένωση ειδικά της τελευταίας περιόδου, όταν πια η απόσταση ανάμεσα στη νομενκλατούρα και την κοινωνία είχε γίνει χάσμα αγεφύρωτο. Αυτή η βαρβαρότητα εκδηλώθηκε με μεγάλη ένταση, τόσο από την πρώην κομματική κάστα που υφάρπαξε με πρωτοφανή αυθάδεια σημαντική μερίδα του πλούτου που μέχρι τότε μόνο διαχειριζόταν, όσο και από τις δυνάμεις του προσοβιετικού παρελθόντος που επανήλθαν στο προσκήνιο και διεκδικούν αυτόν τον πλούτο για λογαριασμό τους, συν τους υποστηριζόμενους από το εξωτερικό ολιγάρχες. Βία εναντίον της αιφνιδιασμένης, μουδιασμένης και ανοργάνωτης κοινωνίας από όλους τους διεκδικητές του δημόσιου πλούτου, οι οποίοι ταυτοχρόνως διαπλέκονται και συγκρούονται, σε ένα πόλεμο στον οποίο κανένα μέσον δεν αποκλείεται. Έναν εξοντωτικό πόλεμο που υποθάλπεται και από τους ισχυρούς ξένους που αφενός ενδιαφέρονται για τη λεία μιας μεγάλης και πλούσιας χώρας και αφετέρου προσπαθούν να περιορίσουν την επέκταση της σφαίρας επιρροής των ανταγωνιστών τους.
Καμία από τις ισχυρές ομάδες εξουσίας, σε επίπεδο κορυφής, δεν έχει την παραμικρή σχέση με τη δημοκρατία, τον πολιτισμό, την ηθική και τον πατριωτισμό. Πίσω από την επίκληση της δημοκρατίας και του πατριωτισμού από τα κόμματα, κρύβεται μια πολύ άγρια πάλη συμφερόντων μεταξύ των ολιγαρχών, με την ενεργητική συνδρομή της Ρωσίας, της Αμερικής και των ευρωπαϊκών μητροπόλεων, ιδίως της Γερμανίας.
Οι χιλιάδες άνθρωποι που συμμετέχουν στις διαδηλώσεις δεν παγώνουν μέσα στο χιόνι για να υπερασπιστούν τους ολιγάρχες. Θέλουν δημοκρατία, εργασία, δικαιοσύνη και ευκαιρίες, αλλά δεν μένουν ανεπηρέαστοι από το πλαίσιο που καθορίζουν τα οργανωμένα συμφέροντα πατώντας πάνω σε εθνικιστικά στερεότυπα που έχουν ρίζες αιώνων αντιπαράθεσης. Γι’ αυτό, είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς τον φιλοευρωπαϊσμό από τον αντιρωσισμό, τον αντιρωσισμό από τον αντικομμουνισμό και τον αντιεβραϊσμό από το νεοφασισμό και το ρατσισμό. Ούτε μπορείς να ξεχωρίσεις εύκολα τους πατριώτες από τους καθοδηγούμενους από τις εκατοντάδες χρηματοδοτούμενες από την αμερικάνικη και τη γερμανική κυβέρνηση Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και τις προτεσταντικές θρησκευτικές οργανώσεις με έδρα τη Γιούτα ή το Τέξας που έχουν ανοίξει παραρτήματα ακόμα και στο τελευταίο χωριό της Ουκρανίας με ανεξάντλητους οικονομικούς πόρους. Τάχα μου για να κάνουν χριστιανούς τους ήδη χριστιανούς!
Σε ποια άλλη χώρα, θα πήγαινε να μιλήσει στους διαδηλωτές η Ευρωπαία επίτροπος Catherine Ashton, μαζί με τον επικεφαλής του κόμματος της «αθώας» Γιούλια Τιμοσένκο, που είναι στη φυλακή; Γιατί Αμερικάνοι γερουσιαστές και υπουργοί, όπως η Victoria Nuland, συναντιούνται στο Κίεβο με τους εκπροσώπους της αντιπολίτευσης εκφράζοντας τη συμπαράστασή τους; Τι δουλειά έχουν οι πρέσβεις των ΗΠΑ και ευρωπαϊκών χωρών να δίνουν συνεντεύξεις παίρνοντας θέση υπέρ της μίας πλευράς; Από πού κι ως πού, οι υπουργοί Εξωτερικών της Πολωνίας και της Λιθουανίας, Radoslaw Sikorski και Linas Linkevicius, κάνουν δηλώσεις επιδοκιμασίας για την καταστροφή του αγάλματος του Λένιν στο Κίεβο; Και πώς μπορούν οι δημοκράτες διαδηλωτές να καπελώνονται από τους ακροδεξιούς του «Κόμματος της Ελευθερίας», να ενημερώνονται από τα κανάλια διεφθαρμένων ολιγαρχών, αλλά και από το ραδιοφωνικό δίκτυο της CIA Radio Free Europe/Radio Liberty, και να μαζεύουν υπογραφές για να ζητήσουν από τον Ομπάμα να επιβάλλει κυρώσεις στην Ουκρανία; Πόσο πατριωτικά μπορεί να είναι όλα αυτά;
Εθνικισμός και αντιρωσισμός
Δεν είναι τυχαίο ότι οι διαμαρτυρίες στο Κίεβο δεν έχουν επεκταθεί στο ανατολικό και νότιο μέρος της χώρας, που οι κάτοικοι είναι στην πλειοψηφία τους ρωσόφωνοι Ουκρανοί και Ρώσοι. Όχι γιατί στα ανατολικά λειτουργεί καλύτερα η δημοκρατία ή δεν υπάρχει φτώχεια, αλλά γιατί υπάρχουν περισσότερες δουλειές, αφού διαθέτουν το 80% της βιομηχανίας, και επειδή ο εθνικισμός έχει μικρότερα ερείσματα καθώς οι δεκάδες εθνικές ομάδες συμβιώνουν ειρηνικά.
Διαδηλώσεις και συγκρούσεις είχαν γίνει στο Κίεβο και το καλοκαίρι του 2012, όταν η Βουλή ψήφισε και ο πρόεδρος υπέγραψε το νόμο που επιτρέπει στη Βουλή, την κυβέρνηση και όλα τα κεντρικά και τοπικά σώματα εξουσίας να χρησιμοποιούν εκτός από την ουκρανική, που είναι η επίσημη γλώσσα του κράτους, κάθε γλώσσα που χρησιμοποιείται κατά περιφέρεια. Επίσης, επιτρέπει στα τηλεοπτικά κανάλια να εκπέμπουν στην ίδια γλώσσα. Οι διαμαρτυρόμενοι, πάλι από τη δυτική Ουκρανία, θεώρησαν ότι αυτός ο νόμος εμποδίζει την απάλειψη των ρωσικών που αυτοί επιθυμούν. Έκτοτε, και παρά τις αντιδράσεις ο νόμος ισχύει και εφαρμόζεται. Σε πολλές περιφέρειες, όπως το Λουγάνσκ, το Ντνιπροπετρόφσκ, το Νικολάγιεφ κ.ά., οι τοπικές αρχές χρησιμοποιούν τη ρωσική γλώσσα, ενώ σε μία περιφέρεια στα Καρπάθια Όρη χρησιμοποιούν τη ρουμανική.
Οι εθνικιστές βλέπουν παντού εχθρούς και κάποιοι δεν διστάζουν να υποστηρίξουν ότι καλύτερα θα ήταν να διαμελιστεί η χώρα, με φυσικό όριο τον ποταμό Δνείπερο που τη χωρίζει στα δύο.
Η Ουκρανία είναι μια υπέροχη χώρα που ταλαιπωρείται πανταχόθεν. Με μεγάλη μου θλίψη κοιτάω την εικόνα του νεοβάρβαρου που αναψοκοκκινισμένος καταστρέφει με τη βαριοπούλα το πεσμένο άγαλμα του Λένιν. Αυτός, για όσους τον επευφημούν γύρω-γύρω, σίγουρα είναι ο αντιπροσωπευτικός τύπος του χριστιανού φιλοευρωπαίου δημοκράτη που κομίζει πολιτισμό στην Ουκρανία, η οποία κατοικείται από 140 εθνικές ομάδες, δέκα εκατομμύρια Ρώσους και δεκάδες εκατομμύρια ρωσόφωνους Ουκρανούς πολίτες. Ανατολικά και νότια, από το Χάρκοβο ως τη Γιάλτα και από τη Μαριούπολη ως την Οδησσό, τα αγάλματα του Λένιν παραμένουν απείραχτα στα βάθρα τους, συχνά με πολλά φρέσκα λουλούδια στη βάση τους. Στα δυτικά, ο μόνος «ξένος» που είναι ασφαλής στο βάθρο του είναι ο Μισκιέβιτς, ο Πολωνός ποιητής που το άγαλμά του κοσμεί το κέντρο του Λβιβ. Εκεί όπου οι εκδηλώσεις μνήμης για τους πεσόντες στον «Πατριωτικό Πόλεμο» εμποδίζονται και αμαυρώνονται από τους θαυμαστές του Χίτλερ και των SS.
Οι νεοβάρβαροι προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν και να καπελώσουν κάθε γνήσια φωνή για δημοκρατία, ήθος και δικαιοσύνη, όπως έκαναν οι βάρβαροι της κομματικής νομενκλατούρας που το 1990 χρησιμοποίησαν και τελικά περιθωριοποίησαν τους δημοκράτες της εποχής που δεν πάλευαν για ένα άγριο καπιταλισμό, αλλά για ένα εκσυγχρονισμό και εκδημοκρατισμό του σοσιαλιστικού καθεστώτος.
Δυστυχώς, μαζί με τη δημοκρατία χάνεται μέσα στον κυκεώνα και ο πολιτισμός. Γι’ αυτό, βάσιμα ανησυχούν πολλοί άνθρωποι ότι μετά τον Λένιν, μπορεί να έχει σειρά ο Πούσκιν, επειδή είναι κι αυτός Ρώσος!
Στέλιος Ελληνιάδης
