του Διονύση Π. Σιμόπουλου
Πριν από μερικές ημέρες διάβασα δύο παλιές συνεντεύξεις (του 2013) δύο κυριών που τιμούν (με διαφορετικούς τρόπους η κάθε μία) τα ελληνικά γράμματα, γι’ αυτό δεν ξαφνιάστηκα που και οι δύο είχαν σχεδόν ταυτόσημες απόψεις σχετικά με την δοκιμασία που υφίσταται τα τελευταία χρόνια η χώρα μας. Επιτρέψτε μου να παραθέσω δύο μικρά αποσπάσματα.
Το πρώτο από την κυρία Άλκη Ζέη (21 Νοεμβρίου 2013): «Θυμώνω όταν ακούω διάφορους να λένε ότι έχουμε κατοχή, πείνα, χούντα. Βιώνουμε δύσκολες καταστάσεις, αλλά δεν έχουμε ούτε κατοχή, ούτε πείνα, ούτε χούντα. Όμως εμείς, παρόλη την πείνα και την κατοχή, είχαμε κάτι που δεν υπάρχει τώρα, είχαμε όραμα και, άσχετα με το πώς μας βγήκε, πιστεύαμε σ’ αυτό με όλη μας την ψυχή.»
Το δεύτερο από την κυρία Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ (29 Ιουλίου 2013): «Εγώ γνώρισα την κατοχή. Για να πάω στο σχολείο περνούσα πάνω από πτώματα πεινασμένων ανθρώπων, τα οποία μάζευε ένα καροτσάκι του δήμου. Λοιπόν, όταν μου λένε ότι σήμερα υπάρχει κρίση, γελώ… Λοιπόν, αυτό με φοβίζει πολύ περισσότερο απ’ όλα. Ότι έχασαν οι Έλληνες τη δυνατότητα –όχι της ελπίδας, την οποία έχουν εναποθέσει στους ξένους– αλλά του οράματος. Δεν υπάρχει όραμα…».
Διαβάζοντας τις απόψεις αυτές μου ήρθε στο νου ένα από τα αγαπημένα μου διηγήματα επιστημονικής φαντασίας που είχε γράψει το 1941 ο Isaac Asimov (1920 – 1992). Το υπέροχο αυτό διήγημα έχει τίτλο «Nightfall» και θεωρείται ως το καλύτερο διήγημα επιστημονικής φαντασίας όλων των εποχών.
Ο Asimov προλογίζει το διήγημά του με ένα μικρό απόσπασμα του Ralph Waldo Emerson από ένα δοκίμιο με τίτλο «Nature» (Φύση): «Εάν τα άστρα εμφανίζονταν μία νύχτα κάθε χίλια χρόνια, με ποιον τρόπο οι άνθρωποι θα πίστευαν, θα λάτρευαν και θα διατηρούσαν για πολλές γενεές την ανάμνηση της πόλης του Θεού που τους είχε αποκαλυφτεί! Κι όμως, αυτοί οι εκπρόσωποι της ομορφιάς εμφανίζονται κάθε βράδυ και φωτίζουν το σύμπαν με το απαράμιλλο χαμόγελό τους.» (If the stars should appear one night in a thousand years, how would men believe and adore; and preserve for many generations the remembrance of the city of God which had been shown! But every night come out these envoys of beauty, and light the universe with their admonishing smile).
Εάν τα άστρα εμφανίζονταν μία νύχτα στα χίλια χρόνια, πως νομίζετε ότι θα αντιδρούσαν οι κάτοικοι του μικρού μας πλανήτη; Ποιες θα ήταν άραγε οι δικές μας, σημερινές αντιδράσεις; Τι θα κάναμε; Τι αισθήματα θα μας κυρίευαν άραγε εκείνη την νύχτα; Τι σκέψεις θα περνούσαν από το μυαλό μας; Πως θα αντιδρούσαμε;
Το απόσπασμα αυτό αλλά και το περιεχόμενο του διηγήματος μ’ έβαλε, μέρες που είναι, σε διάφορες σκέψεις. Γιατί πράγματι, εάν τα άστρα εμφανίζονταν μία νύχτα στα χίλια χρόνια, πως νομίζετε ότι θα αντιδρούσαν οι κάτοικοι του μικρού μας πλανήτη; Ποιες θα ήταν άραγε οι δικές μας, σημερινές αντιδράσεις; Τι θα κάναμε; Τι αισθήματα θα μας κυρίευαν άραγε εκείνη την νύχτα; Τι σκέψεις θα περνούσαν από το μυαλό μας; Πως θα αντιδρούσαμε;
Τι θα σήμαινε άραγε στον καθένα από μάς ένα τέτοιο γεγονός; Ποια θα ήταν η επίδραση που θα ‘χε στα φιλοσοφικά μας πιστεύω, στις μεταφυσικές μας αντιλήψεις, στις θρησκευτικές μας δοξασίες; Ποια θα ήταν η σημασία ενός τέτοιου γεγονότος στη στενή οικογενειακή μας ζωή, στο κοινωνικό σύνολο, στις διεθνείς σχέσεις; Ποια θα ήταν η επίδρασή της στο ανθρώπινο πνεύμα, στις ανθρώπινες συναλλαγές, στο ανθρώπινο γένος;
Για σκεφτείτε το για λίγο! Εάν τα άστρα εμφανίζονταν όντως μία νύχτα στα χίλια χρόνια, πως νομίζετε ότι θα αντιδρούσατε εσείς οι ίδιοι; Και τι σχέση έχουν όλα αυτά με αυτό που ονομάζουν μερικοί «κρίση», και τις δυσκολίες που περνάει τα τελευταία μερικά χρόνια η χώρα μας και πολλοί από τους συμπολίτες μας; Για σκεφτείτε το για λίγο, και για αναλογιστείτε επίσης εάν σε σύγκριση με άλλες εποχές είναι η σημερινή «κρίση» χειρότερη απ’ όσες άλλες ήρθαν και παρήλθαν;
Για σκεφτείτε το: μήπως άραγε να έχει δίκιο εκείνος ο γραφίστας της γειτονιάς μου που έγραφε στον τοίχο της απέναντι μάντρας ότι «οι πιο σκοτεινές νύχτες κάνουν τα άστρα να φαίνονται λαμπρότερα»; Ή ακόμη και τα λόγια του ίδιου του Emerson, που έλεγε ότι «όταν πέφτει το σκοτάδι… μπορεί να δείτε τα άστρα.» Και ίσως, μάλιστα, για πρώτη φορά!
Τελειώνω με κάτι που είχε πει ο πρόεδρος των ΗΠΑ John F. Kennedy, ο άνθρωπος του οποίου τα λόγια έχουν καθοδηγήσει πολλές φορές την πορεία της ζωής μου: «Στα Κινέζικα η λέξη κρίση αποτελείται από δύο χαρακτήρες. Ο ένας εκπροσωπεί την έννοια του κινδύνου και ο άλλος την έννοια της ευκαιρίας.»
Καλή Χρονιά σε όλες και όλους!
* Ο Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι αστροφυσικός και επίτιμος διευθυντής του Ευγενίδειου Πλανητάριου
