του Νίκου Σεργκενλίδη*
Τον Θανάση Μουσόπουλο τον γνωρίζω από τα χρόνια της εφηβείας μου. Είχα την τιμή να είμαι μαθητής του. Αλλά έχω από τότε και την τιμή να είμαι και μαθητής του και φίλος του. Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες πνευματικές φωνές της Ξάνθης και Θράκης κατά τα τελευταία 50 χρόνια που με συνέπεια, υπομονή και επιμονή έχει ήδη υπερβεί εδώ και πολύ καιρό όλα τα μετρήσιμα, τα αντικειμενικά και αυστηρά «κριτήρια» με αποτέλεσμα να βρίσκεται στο επίπεδο του «παντελώς αποδεκτού» για την πνευματική και πολιτιστική του παρουσία. Εκτιμώ μάλιστα ότι το έργο του είναι τόσο μεγάλο σε έκταση, πολυδιάστατο και πολυποίκιλο που θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για τους ερευνητές του μέλλοντος.
Ο ίδιος γεννήθηκε στην Ξάνθη το 1949, στην οποία και περάτωσε τις βασικές του σπουδές, ενώ το 1972 ολοκληρώνει τις σπουδές του στην Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από τότε αρχίζει να ασχολείται με σχεδόν όλα τα είδη του γραπτού λόγου, το δοκίμιο, την ποίηση, την ιστορία της Θράκης και τα πολιτιστικά δρώμενα.
Θεωρώ όμως ότι ο τομέας στον οποίο ο Θανάσης Μουσόπουλος καταφέρνει και βγάζει τα εσώψυχά του είναι η ποίηση. Από το 1978 ως σήμερα ο Θανάσης Μουσόπουλος έχει εκδώσει εννέα ποιητικές συλλογές:
– «Ο ήλιος σκιάδιο, ποιήματα 1967 – 1977», 1978
– «Διοίκηση αλλοτρίων, ποιήματα 1970 – 1981», 1982
– «Οιακισμοί, ποιήματα 1980 – 1983», 1990
– «Άδηλες σχέσεις, ποιήματα 1986 – 1996», 2000
– «Δρόμοι Ελλήνων, περιέχει τέσσερις ποιητικές συνθέσεις στο πρώτο μέρος και 23 μεταφράσεις αρχαιοελληνικών ποιημάτων στο δεύτερο», 2005
– «Μετεφηβικές Γεωγραφίες», 2005
– «Περίπατος με στίχους σε κήπους μυστικούς (νεανική ποίηση, 2007)», 2014
– «Ανακουφιστικό τρίγωνο, ποιήματα 2004 – 2010», 2014
– «Υψιπετείν – της Ζωής και της Ποίησης», 2017
– «Δοκιμές Χαρακτικής», ανέκδοτη
Με αφορμή την τελευταία δημοσιευμένη ποιητική του δουλειά «Υψιπετείν», κάποιες σκέψεις ίσως να βοηθήσουν στην κατανόηση της ποίησής του γενικότερα.
***
Καταρχήν, εκτιμώ πως η ποίηση του Θανάση είναι προσωπική, βιωματική, εντός της οποίας διοχετεύει τις αναμνήσεις του, τις επιθυμίες του, τις χαρές του, τις λύπες του, την απελπισία του, αλλά και την ελπίδα του.
«Ένα μικρό Θεό έχω στο στήθος μου. Ένα θεό θρακιώτη ως το κόκαλο. Αν μεγαλώσει, μπορεί να μοιάσει του Διόνυσου. Μπορεί και του Δημόκριτου να μοιάσει».
«Περάσανε τα χρόνια και ένα πρωινό ο υπηρέτης σηκώθηκε και εχάθη. Δεν τον ματάδαμε ποτέ. Η μητέρα πάντως έλεγε στις φιλενάδες τις με στόμφο: «Απελύθη ο υπηρέτης. Καταργήσαμε την δουλεία στο σπιτικό μας».
«Σε βλέπω στο απέναντι παράθυρο να κλαις, αδελφέ, αδελφέ μου…Θυμάσαι, Αμέτ που παίζαμε στη μεγάλη σας αυλή και η αδελφή σου – εκείνη με την κούκλα της, εμείς τον Ταρζάν… Θυμάσαι, Αμέτ, είχα στην αριθμητική δυσκολίες και με βοήθαγες, εγώ σου έλεγα ορθογραφία στα ελληνικά. Όταν πέθανε ο πατέρας σου, Αμέτ, η καρδιά σου γίνηκε μια μαύρη σβούρα στον πόνο. Νομίζω κι εγώ λυπήθηκα».
***
Επίσης η ποίηση του Θανάση είναι ανθρωποκεντρική. Με αυτόν τον τρόπο δείχνει την αγάπη του στις δυνατότητες του ανθρώπου. Ο άνθρωπος δεν είναι μάλιστα μια αφηρημένη έννοια, αλλά προσωποποιείται σε κάθε του ποίημα. Είναι η γυναίκα του, η κόρη του, ο υιός του, η εγγονή του, οι γονείς του, οι φίλοι που αγαπά, οι φίλοι που τον πρόδωσαν, οι φίλοι που χάθηκαν:
«Την τελευταία φορά που τη θυμάμαι. Με ρώτησε: πως λέει το τραγούδι σας για τις βρυσούλες, για τον αποχαιρετισμό; Έκανα πως δεν κατάλαβα, «Έχετε γεια βρυσούλες» της απάντησα».
«Σε γνώριζαν άγγελε στη γη. Τα γνώριζαν όλα – εκτός από ένα. Το ένα που σ’ έκανε άγγελο».
«Σε λίγους μήνες θα κατακτούσε το χαρτί της αποφοίτησης της περίφημου Σχολής της Βαβυλώνος. Τότε θα έκρινε ποιου βλέμμα είναι το ακριβέστερον δια το είδωλόν του».
***
Παράλληλα, η ποίηση του Θανάση είναι διαλεκτική. Συνηθίζει να μιλά στο β΄ πρόσωπο δημιουργώντας την εντύπωση ότι απευθύνεται συχνά σε έναν πραγματικό ή φανταστικό συνομιλητή ή ακόμα και στον ίδιο του τον εαυτό:
«Περάσαμε τους ίδιους δρόμους, αλλά δεν είδαμε τα ίδια πράγματα».
«Είναι κρίμα να περνά ο καιρός και εσύ να τον αφήνεις να φεύγει».
«Σ’ έδωσα πόδια γερά, μπορείς να περπατείς χωρίς βοήθεια».
«Τώρα ποιητή, Μπορείς να φύγεις ήσυχος. Μπορεί στις Πανελλήνιες Να βάλουν ποίημά σου».
«Μια απλή κίνηση ήταν. Έτσι. Να καθαρίσεις το τζάμι απ’ τα χνότα. Να δεις τον κόσμο έξω καθαρό».
«Για την ημέρα της ποίησης είπες να γράψεις ποίημα μετά από καιρό».
«Κυρ Αλέξανδρε, Θα πέσω πάνω στο κύμα Να καταπλακώσω το όνειρό σου».
***
Επιπρόσθετα, η ποίηση του Θανάση εκφράζει και την ιδιότητά του ως δασκάλου, καθώς προσπαθεί να διδάξει τα ηθικά διδάγματα που απέκτησε από την πολύχρονη εμπειρία του.
«Μπορούν το χέρι σου και το χέρι μου, όταν πάνε μαζί, να γράψουν νέα σελίδα στο βιβλίο της ιστορίας».
«Η ζωή είναι όπως η γραμματική:
Μαθαίνουμε παραδείγματα και κανόνες.
Μία η μεγάλη διαφορά:
Η ζωή προχωρά με τις εξαιρέσεις-
Οδυνηρές και χρήσιμες».
***
Τέλος, η ποίηση του Θανάση είναι και πολιτική και κοινωνική, καθώς ενδιαφέρεται για την πόλη, την κοινωνία, την πολιτική.
«Τον εαυτό μας σε ποιήματα ρίχνουμε σε ποιήματα ευκαιρίας και χαϊδεύουμε το υπογένειό μας με την ιδέα της επιτυχίας, να γίνουμε σύμβουλοι, Γραμματείς, να γίνουμε Πρόεδροι, Αντιπρόεδροι, να προδώσουμε τον κόσμο καλύτερα σε ποιήματα ευκαιρίας».
«Έχουμε και μεις τον Καβάφη μας
Έχουμε τον Τσαρούχη μας
Έχουμε την Πασιονάρια
Έχουμε όλα τα υποκαταστήματα
Των Τραπεζών και των Κομμάτων.
Δεν μπορείς να πεις, από το κέντρο μας φροντίζουν»
«Εδώ στα παρυφές του κόσμου ζω. Άσε τους άλλους την πρωτεύουσα να κουρεύονται (στο Κολωνάκι) συζητώντας την ‘’πολιτιστική αποκέντρωση’’ ή τα καινούργια σήριαλ του όχλου».
«Μέχρι το μεσημέρι θα πρέπει να μάθεις τους χρόνους του ρήματος «ειμί»!
το απόγευμα θα μάθεις, συνηρημένο βέβαια, «ερώ»
Και το βράδυ, προτού να πέσεις στο κρεβάτι, κοίτα μια στιγμή τα ρήματα:
«αρπάζω, κλέπτω και μισώ»,
Είναι απλά, γνωστά και χρήσιμα.
Το ξέρεις άλλωστε ότι βγαίνοντας από την πόρτα σου αυτά θα σου χρειάζονται.
Στην εκκλησία να θυμάσαι μόνο το ερώ και το ειμί.
Οι ιερείς κάθε διάθεση έχουν να σου συγχωρέσουν την άγνοια!»
***
Όταν ποίηση γίνεται η ίδια σου η ζωή, τότε το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να γράφεις για αυτήν. Και για την ποίηση και για την ζωή. Χαίρομαι που έχω τέτοιο φίλο και τέτοιο δάσκαλο.
* Ο Νίκος Σεργκενλίδης είναι δικηγόρος
