Πάντα αναρωτιόμουν βλέποντας ανθρώπους στο μετρό, ιδιαίτερα κυρίες ή νεαρά κορίτσια, να διαβάζουν βιβλία, πόσο αυτή η καλή συνήθεια αποτελεί γενικότερο φαινόμενο ή μικρές εξαιρέσεις.
Όλες οι έρευνες και οι στατιστικές καταλήγουν ότι οι πατριώτες μας μάλλον δεν τα πάνε καλά με το διάβασμα και ενώ οι εκδοτικοί οίκοι αυξάνονται και πληθύνονται και ενώ οι νέες εκδόσεις Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών πολλαπλασιάζονται, ο αριθμός των συστηματικών αναγνωστών παραμένει σχεδόν σταθερός.
Τι είναι αυτό, τελικά, που αποτρέπει το διάβασμα και τη μελέτη; Και γιατί στη γενιά μου φυλάγαμε το όποιο χαρτζιλίκι μας για να νοικιάσουμε στην αρχή εικονογραφημένα κλασικά και στη συνέχεια να αγοράσουμε τα πρώτα μας βιβλία, σήμερα υπάρχει αυτή η απαξίωση…
Κατά τη γνώμη μου τρία είναι τα βασικά αίτια: Καταρχήν με τις νέες τεχνολογίες, την είσοδο της εικόνας -TV, Internet, tablet κ.λπ.- κατέστη άνιση η σχέση βιβλίου και ηλεκτρονικού μέσου. Γιατί η ανάγνωση και μελέτη απαιτεί προσπάθεια, κόπο και φαντασία πώς από τα μαύρα γράμματα σε άσπρο φόντο θα δημιουργήσει παραστάσεις, εικόνες και συναισθήματα, ενώ η εικόνα και το μικρό κείμενο που τη συνοδεύει είναι ένα εύπεπτο υλικό, εύκολα αφομοιώσιμο, που όμως πολύ σύντομα ξεχνάς. Είναι σαν να περπατήσεις μια πόλη ή μια εξοχή ή να την περάσεις με το αυτοκίνητο!..
Δεύτερον τα βιβλία και οι εφημερίδες έχουν κόστος, ενώ η ηλεκτρονική ενημέρωση είναι δωρεάν και, τέλος, ο όλος ρυθμός ζωής δίνει χώρο στο εύκολο και γρήγορο, σε σχέση με τη νηφαλιότητα και την ψυχική γαλήνη που απαιτεί η ανάγνωση και μελέτη.
Έτσι βλέπεις εγγράμματους ανθρώπους να διαθέτουν το χρόνο τους πάνω από τους υπολογιστές και tablets, στα Facebook και Twitter όπου ανακατεύονται σκουπίδια και διαμάντια (με κυριαρχία των πρώτων), μύθοι και πραγματικότητα που με δυσκολία κάποιος ξεχωρίζει. Βεβαίως, υπάρχει και η πολύ μεγάλη κοινωνία συνανθρώπων μας που η μοναδική πηγή πληροφόρησης, γνώσης και πολιτισμού είναι η TV.
Αν παρατηρήσετε, πέρα από τα σπίτια των λαϊκών στρωμάτων, όπου η τηλεόραση παίζει πρωί-βράδυ, σ’ όλα τα καφενεία, καφετέριες, εμπορικά μικρά μαγαζιά, η τηλεόραση είναι πάντα ανοιχτή και στο ερώτημά μου στους τελευταίους γιατί δεν ακούτε ραδιόφωνο, η απάντηση είναι «μα από την TV μαθαίνουμε τα νέα»… Αυτό, άλλωστε, δικαιολογεί και τον λυσσασμένο πόλεμο που ‘χει ξεσπάσει με κανάλια και μεγαλοκαναλάρχες. Και έτσι δημιουργείται και η εύπλαστη μάζα των ανθρώπων που υποτίθεται ότι βλέπουν, αλλά ιδεολογικά και πολιτικά αδρανούν.
Ας ξαναγυρίσουμε, όμως, στο χώρο του βιβλίου. Κατά τη γνώμη μου, η μοναδική σωτηρία για να αποκτήσει κάποιος την καλή συνήθεια του διαβάσματος και της μελέτης είναι από πολύ μικρή ηλικία να έρθει σε επαφή με τον γραπτό λόγο. Έτσι, λοιπόν, η πρότασή μου για δημιουργία βιβλιοθηκών στην τάξη κάθε σχολείου αλλά με τη λειτουργία της ενταγμένη στο σχολικό πρόγραμμα, δηλ. μελέτη-παρουσίαση στην τάξη από τους ίδιους τους μαθητές σε προκαθορισμένη μέρα και ώρα, θεωρώ ότι είναι υλοποιήσιμη. Και αυτό, εκτός από την πολιτική απόφαση του υπουργείου Παιδείας, δεν απαιτεί ιδιαίτερο κόστος γιατί μπορούν οι ίδιοι οι γονείς να προσφέρουν από ένα παιδικό βιβλίο για τη δημιουργία της. Υπάρχουν κάποια φωτεινά παραδείγματα πολυετούς λειτουργίας τέτοιων βιβλιοθηκών.
Φυσικά και οι εκδοτικοί οίκοι (προς τους οποίους απευθύνθηκα με επιστολή μου) μπορούν να βοηθήσουν. Όπως ενισχυτικές ή και πολύτιμες είναι και οι βιβλιοθήκες του σχολείου και οι Δημοτικές Βιβλιοθήκες και οι Πανεπιστημιακές αντίστοιχες, καθώς και η Εθνική Βιβλιοθήκη που εγκαινιάστηκε. Αλλά, επαναλαμβάνω, καθοριστική είναι η Βιβλιοθήκη Τάξης.
Αναμφισβήτητα, οι άρχουσες elite, πολιτικές, οικονομικές, ιδεολογικές δεν θέλουν εγγράμματους πολίτες γιατί τότε η διαχείρισή τους θα γίνει πολύ πιο δύσκολη. Επομένως, αυτό το καθήκον (όπως και πολλά άλλα) πέφτει στις πλάτες των ανθρώπων που σκέφτονται και αντιδρούν και πιστεύω ότι σ’ αυτούς ανήκουν εν συνόλω οι αναγνώστες της καλής μας εφημερίδας.
Με εκτίμηση
Α.Μ.
