Το αποτέλεσμα του β΄ γύρου των αυτοδιοικητικών εκλογών εμπεριέχει πολιτικά μηνύματα, τροφοδοτεί διεργασίες –ιδιαίτερα στον χώρο της κεντροαριστεράς– και θα προστεθεί και αυτό με τη σειρά του στις υπάρχουσες πολιτικές εξελίξεις. Έτσι έχουμε ένα αποτέλεσμα που καταγράφει ένα υψηλό σκορ αποχής, την εμφάνιση ψήφου αποδοκιμασίας προς την κυβερνητική πολιτική και τον Κυριάκο Μητσοτάκη, μια μεγάλη ρωγμή στο κυβερνητικό στρατόπεδο και το παράδοξο η κυβέρνηση να χάνει αλλά καμία δύναμη της αντιπολίτευσης να μην κερδίζει. Υπάρχουν και άλλα αξιοπρόσεκτα πολιτικά ζητήματα που ανακύπτουν όπως ότι μια σειρά δήμοι σχεδιασμένα έχουν μετατραπεί με καθεστωτικές καταστάσεις γιατί «κινούν» χρήμα και επιρροή όπως το Περιστέρι, ο Βόλος, το Ελληνικό-Αργυρούπολη, το Μαρούσι κ.ά., ότι στον β΄ γύρο –στην πλειοψηφία των περιπτώσεων– οι πρώην δήμαρχοι δεν επανεξελέγησαν, ότι σε μεγάλους δήμους –και όχι μόνο– εμφανίστηκαν αντικρουόμενες καταστάσεις στο εσωτερικό της Ν.Δ. όπως στην Αθήνα και στην Θεσσαλονίκη και ότι εξελέγησαν μόλις 22 γυναίκες στο αξίωμα του δημάρχου – ποσοστό 9% στο σύνολο των νεοεκλεγμένων δημάρχων. Παρακάτω θα μιλήσουμε για ορισμένα από αυτά.
Πρώτη μεγάλης κλίμακας αποδοκιμασία της Ν.Δ.
Ο β΄ γύρος των αυτοδιοικητικών εκλογών κατέγραψε μια μεγάλη ρωγμή στο κυβερνητικό στρατόπεδο. Η Ν.Δ. πολιτικά ηττήθηκε στον β΄ γύρο αφού έχασε πέντε περιφέρειες από τις έξι που διεκδικούσε –έχασε Θεσσαλία, Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, Βόρειο Αιγαίο, Ιόνιο, Δυτική Μακεδονία, κέρδισε μόνο την Πελοπόννησο– και έχασε και τους τρεις μεγάλους δήμους της χώρας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα). Είναι σαφές ότι το αποτέλεσμα αποτελεί ένα ξεκάθαρο πολιτικό μήνυμα αποδοκιμασίας προς την κυβέρνηση και τον Κ. Μητσοτάκη προσωπικά, ειδικά στις περιφέρειες που ο ίδιος ο πρωθυπουργός έκανε περιοδείες για να στηρίξει τους κομματικούς υποψήφιους. Ό,τι και να λέει η Ν.Δ. και το Μαξίμου δεν μπορεί να καλύψει το γεγονός ότι από εκεί που κατείχε όλες τις περιφέρειες και τις δύο μεγάλους δήμους της χώρας με στόχο να πάρει και την Πάτρα, έχασε όλους τους μεγάλους δήμους αλλά και πέντε περιφέρειες. Είναι καθαρό ότι η κοινωνική δυσαρέσκεια –εν κενώ μάλιστα ουσιαστικής αντιπολίτευσης από τα κόμματα που βρίσκονται στη Βουλή– που αναπτύχθηκε πανελλαδικά λόγω της κυβερνητικής πολιτικής το τελευταίο τετράμηνο αλλά και ειδικότερα σε διάφορες περιοχές της χώρας έπαιξε σημαντικό ρόλο – Θεσσαλία για τις πλημμύρες, Έβρος για τις φωτιές και το μεταναστευτικό, Βόρειο Αιγαίο επίσης για το μεταναστευτικό, Δυτική Μακεδονία για την απολιγνιτοποίηση και την ανεργία, Αθήνα για τις παλινωδίες Μπακογιάννη και τα εργολαβικά συμφέροντα κ.ο.κ. Ρόλο έπαιξε και η αλαζονεία που επέδειξαν τόσο ο πρωθυπουργός αλλά και όλοι οι υποψήφιοι της Ν.Δ. που θεωρούσαν ότι έχουν τη νίκη στο τσεπάκι στον β΄ γύρο. Εντύπωση μάλιστα προκαλεί ότι όλα αυτά τα αρνητικά αποτελέσματα ήρθαν παρά τις απειλές του στυλ ότι αν δεν βγουν οι εκλεκτοί της Ν.Δ. θα κοπούν τα κονδύλια. Φαίνεται ότι έχει δημιουργηθεί μια μεγάλη ρωγμή στο κυβερνητικό στρατόπεδο και ότι παρόλο που απέχουμε μόλις τέσσερις μήνες από τις εθνικές εκλογές και το 41%, το Μαξίμου δεν έχει εδραιωμένη την πολιτική κυριαρχία του ενώ η εκλογική ρευστότητα συνεχίζει να είναι μεγάλη.
Παράλληλα φαίνεται ότι υπάρχει κάποιου είδους αντιπαράθεση στο εσωτερικό της Ν.Δ., γεγονός που φάνηκε από τις κινήσεις της Ντόρας Μπακογιάννη και του Αντώνη Σαμαρά κατά τη διάρκεια των αυτοδιοικητικών εκλογών αλλά και από το γεγονός ότι πολλά πρωτοκλασάτα στελέχη δεν στήριξαν τον Κ. Μπακογιάννη στην προεκλογική του εκστρατεία. Επίσης φαίνεται να υπάρχει δυσαρέσκεια για το πόσα πολλά πρώην στελέχη του ΠΑΣΟΚ έχουν βρει πολιτικό καταφύγιο μέσα στη Ν.Δ. και αυτό σε συνδυασμό με την πολιτική του ακραίου κέντρου που ακολουθεί ο Κ. Μητσοτάκης έχει μετατρέψει τη βάση της Ν.Δ. σε ένα μείγμα που οι μισοί είναι νεοδημοκράτες και οι άλλοι μισοί πασόκοι, ποταμίσιοι και πρώην κεντροαριστεροί συριζαίοι – κάτι που αυξάνει την εκλογική ρευστότητα της βάσης της Ν.Δ. (βλέπε σχετική αρθρογραφία του Μανώλη Κοττάκη στην Εστία).
Κανένα κόμμα δεν κέρδισε
Στον β΄ γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών κανένα κόμμα δεν κέρδισε. Μπορεί να έχουμε αποδοκιμασία της κυβέρνησης αλλά δεν έχουμε κέρδη για κάποιο κόμμα της αντιπολίτευσης. Είναι φανερό ότι έχουμε έκφραση κοινωνικής δυσαρέσκειας στις εκλογές αλλά αυτή γίνεται εν κενώ αντιπολίτευσης. Μπορεί κάποιος να υποστηρίξει κάτι διαφορετικό για το ΚΚΕ αλλά και σε αυτή τη περίπτωση πρέπει να επισημάνουμε ότι ο Περισσός κατέγραψε αποτελέσματα ανάλογα με τα ποσοστά που πήρε στις εθνικές εκλογές και ότι με τη γραμμή άκυρο-λευκό στον δεύτερο γύρο περισσότερο βοήθησε τη κυβέρνηση παρά συνέβαλε στην πολιτική ήττα της. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί σε επίπεδο ποσοστών και για τα υπόλοιπα κόμματα, ότι δηλαδή κινήθηκαν σε επίπεδο εθνικών εκλογών, παρόλο που το ΠΑΣΟΚ μπορεί να κερδίζει τις εντυπώσεις και να πανηγυρίζει αλαζονικά με τις σχετικές επιτυχίες του σε Θεσσαλία, Αθήνα και Θεσσαλονίκη αλλά γνωρίζει καλά ότι οι κοινωνίες εκεί έριξαν ψήφο αποδοκιμασίας που έχει και αντιμητσοτακικό πρόσημο. Αυτό απέχει από μια καθαρή πολιτική στήριξη προς το ΠΑΣΟΚ.
Η αποχή
Η αποχή ήταν μεγάλη –περισσότερη από κάθε άλλη φορά– στον α΄ γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών και πήρε ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις στο β΄ γύρο. Η αποχή είναι μακροχρόνια και τα τελευταία χρόνια –ειδικά μετά το δημοψήφισμα του 2015– παρατηρείται μια επιταχυνόμενη απομάκρυνση των πολιτών από τις εκλογές αλλά και από την πολιτική διαδικασία γενικότερα. Μπορεί τα επίσημα κόμματα να μην λένε πολλά για το θέμα –γιατί μπορεί και να βολεύει η μειωμένη συμμετοχή ώστε να ελέγχεται σε ένα μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα– αλλά είναι σοβαρό ζήτημα και προκαλεί σοβαρά ερωτήματα για τη νομιμοποίηση –κοινωνική, πολιτική και όχι τυπική– που μπορεί να έχει η εκλογική διαδικασία. Σε κάθε περίπτωση η αποχή δείχνει ότι ένα μεγάλο ποσοστό των πολιτών νιώθουν κοινωνικά αποξενωμένοι ή πολιτικά περιθωριοποιημένοι μέσα σε θεσμούς που δεν νοιάζονται για τους συνθήκες διαβίωσής τους και την ποιότητα ζωής τους – ειδικότερα για την αποχή στους μεγάλους δήμους της χώρας δείχνει ότι η όποια τοπικότητα υπήρχε, έχει καταρρεύσει πια.
Μήνυμα αποδοκιμασίας και χαμόγελο
Ο κόσμος, όσος πήγε να ψήφισε, ήθελε να στείλει μήνυμα αποδοκιμασίας προς την κυβερνητική πολιτική και μάλιστα ευχαριστήθηκε πολύς κόσμος –ακόμα και αυτοί που απείχαν– που η Ν.Δ. έχασε τις πέντε περιφέρειες και τους τρεις μεγάλους δήμους. Και έτσι στον β΄ γύρο των αυτοδιοικητικών, σε εκλογές μειωμένης συμμετοχής, σε εκλογές που δεν παίζονται και πολλά πράγματα, όπου πολλά είναι ρευστά, όπου η κυβέρνηση αντιμετωπίζει αλαζονικά την κοινωνία, ένας κόσμος επιλέγει να στείλει ένα μήνυμα αποδοκιμασίας. Επομένως εδώ υπάρχει ένα ζήτημα: Οι πολίτες αδιαφόρησαν για τις κομματικές γραμμές –ακόμα και για την πολύ σκληρή γραμμή του ΚΚΕ–, δεν ψηφίσαν μόνο παραταξιακά ή κομματικά αλλά έχουμε διασταυρώσεις διαφορετικών, ίσως και αντίθετων, συμπεριφορών, γίνονται εκλογικές μετακινήσεις και έχουμε μια στάση που δεν μπορεί να ερμηνευτεί μοναχά από το γεγονός ότι το κομματικό φαινόμενο είναι σε αποδρομή ή ότι υπάρχει μεγάλη διάσταση της κοινωνίας από την πολιτική και την πολιτική διαδικασία. Υπάρχουν όλα αυτά αλλά φαίνεται ότι οι πολίτες έχουν και ένα δικό τους κριτήριο για το πως αντιμετωπίζουν τις εκλογές, τα πολιτικά διλλήματα που τίθενται και θέλησαν να στείλουν ένα μήνυμα αποδοκιμασίας. Και έτσι καταγράφεται μια μεγάλη ρωγμή στην κυβερνητική παράταξη αφού φαίνεται ότι συσσωρευόταν από κάποιο καιρό μια κοινωνική δυσαρέσκεια που έψαχνε χώρο και χρόνο για να εκφραστεί.
ΚΚΕ: Εκνευρισμός και αυτοαναφορικότητα
Το ΚΚΕ κινείται ως φαίνεται με στόχο να «μαζέψει» κάποιους από όλους όσους πήγαν προς ΣΥΡΙΖΑ από το 2010 και μετά και έχουν αριστερές αναφορές αφού η συνεχιζόμενη φθορά της Κουμουνδούρου και ο τσακωμός ανάμεσα σε ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να δίνει αυτή τη δυνατότητα. Αυτή την κίνηση την συνδέει με μια απίστευτη αυτοαναφορικότητα (και πανηγυρισμούς ενώ η γενική κατάσταση δεν είναι καλή) και αδιαφορεί πλήρως για την ανάγκη της κοινωνίας να δει μια προοπτική. Όλα αυτά βέβαια συνοδεύονται και από τη διευκόλυνση της κυβέρνησης της Ν.Δ. σε διάφορες στιγμές –χαμηλών τόνων αντιπαράθεση για το συστημικό έγκλημα των Τεμπών, τις φωτιές και τις πλημμύρες, πραξικόπημα στην ΑΔΑΕ, λευκό-άκυρο στον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών– αφού σε καμία στιγμή δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι το ΚΚΕ είναι ένα κόμμα που λειτουργεί εντός του συστημικού πολιτικού συστήματος, δεν θέλει η καθεστηκυία πολιτική τάξη να ταράζεται αφού έτσι «ήρεμα» έχει επιλέξει να αναπαράγεται.
Όμως αυτή η κίνηση δεν αποδίδει και τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Μπορεί το ΚΚΕ να «τσιμπάει» κάτι σε ποσοστά και ψήφους και να βγάζει έξι δημάρχους όμως ο κόσμος που το στήριξε στον α΄ γύρο δεν ακολούθησε τη γραμμή για λευκό-άκυρο στον β΄ γύρο – όσοι τελικά πήγαν να ψηφίσουν. Και από ό,τι φαίνεται ένα μεγάλο μέρος της πλατιάς βάσης του ΚΚΕ, όχι ο στενός κομματικός πυρήνας, ευχαριστήθηκε για το «ξύλο» που έφαγε η Ν.Δ. στον β΄ γύρο – ίσως και περισσότερο από τους έξι δημάρχους που έβγαλε το κόμμα. Αυτό έχει προκαλέσει εκνευρισμό στην ηγεσία του ΚΚΕ που από τις στήλες του Ριζοσπάστη περνάει γενιές δεκατέσσερις τους νεοεκλεγέντες κεντροαριστερούς δημάρχους ώστε με αυτό τον τρόπο να πατσίσει το γεγονός ότι η γραμμή του δεν επηρέασε καθόλου τον β΄ γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών και δεν συνέβαλε καθόλου στις ήττες της Ν.Δ. σε πέντε περιφέρειες και στους δήμους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
