Σε πρωινή ραδιοφωνική εκπομπή του Νίκου Χατζηνικολάου (σταθμός Real FM, 13/10/21), το μήνυμα ενός ακροατή έκανε αναφορά σε «συστημική δημοσιογραφία». Ο κ. Νίκος δεν το προσπέρασε, αλλά θέλησε να ξιφουλκήσει ενάντια στον «αντισυστημισμό». Είπε πάνω-κάτω (και δεν παραφράζουμε το νόημα) ότι δεν καταλαβαίνει τι είναι ο συστημικός και κυρίως τι είναι ο αντισυστημικός, ότι ο ίδιος βεβαίως και είναι συστημικός, με την έννοια ότι υποστηρίζει το σύστημα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, κι άρα το αντίθετό του (ο αντισυστημικός) είναι υποστηρικτής δικτατορίας και φασισμού!
Το περίεργο δεν ήταν στην άποψη όσο στον τόνο που είχε ο κ. Χατζηνικολάου, και στην ανάγκη που ένιωσε να κατακεραυνώσει τον ακροατή που τόλμησε να μιλήσει για «συστημική δημοσιογραφία» – λες και δεν μπορούσε να καταλάβει ο κ. Νίκος τι λέει ο ακροατής στο μήνυμά του. Προφανώς δεν έχει πάρει χαμπάρι για την ευθυγράμμιση με παντοίους τρόπους όλων των ΜΜΕ ως ανοικτών υποστηρικτών ενός συστήματος διαπλοκής, ρεμούλας, καταπάτησης στοιχειωδών δικαιωμάτων, πλήρους αντιδημοκρατίας κ.λπ., και κυρίως ΜΜΕ προσανατολισμένων στην καταπολέμηση της «υπερβολής», των αντιδράσεων, των κινημάτων – που πότε χαρακτηρίζουν «αγανακτισμένους», πότε «εθνολαϊκιστές», πότε «ακροδεξιούς και φασίστες», πότε «αρνητές» και συχνά «αντιορθολογιστές-αντιεμβολιαστές» χωρίς πολλά-πολλά, και συνήθως χωρίς να τους δίνουν το λόγο ώστε να αναπτύξουν τα ίδια τα κινήματα τον χαρακτήρα τους και το τι ζητάνε.
Αυτήν την «αντικειμενική» κάργα συστημική δημοσιογραφία ο κ. Νίκος δεν την έχει αντιληφθεί. Και νομίζει ότι εκείνος, ως δημοσιογράφος που μπορεί να χειρίζεται διάφορα θέματα και να θεωρείται καταξιωμένος, μπορεί να πετά τον χαρακτηρισμό πως κάθε αντισυστημικός (δηλαδή όσοι πιστεύουν και σε ένα διαφορετικό σύστημα κοινωνικών σχέσεων) αναγκαστικά είναι υπέρ της δικτατορίας και του φασισμού. Βολικότατη ερμηνεία, που στηρίζεται στην κατάχρηση του μικροφώνου, και μάλιστα χωρίς αντίλογο. Στην προκειμένη περίπτωση ο συμπαθής κατά τα άλλα κ. Χατζηνικολάου, ή έχασε την ψυχραιμία του, ή συμβαίνει κάτι άλλο. Και επειδή θεωρούμε ότι κάτι άλλο συμβαίνει, θα συνεχίσουμε το σχόλιο μας.
Πολλαπλή κρίση, κρίση των θεσμών και της αξιοπιστίας
Δεν έχουμε απλά μια οικονομική κρίση, αλλά μια πολυ-οργανική κρίση (με πιο κλασικούς όρους, μια δομική κρίση) ολόκληρου του συστήματος. Κρίση οικονομική, πολιτική, οικολογική, πολιτιστική, κρίση αξιοπιστίας και αντιπροσώπευσης, κρίση των θεσμών και της εγκυρότητάς τους στο κοινωνικό σώμα, κρίση του συστήματος των κομμάτων, κατάπτωση της κοινοβουλευτικής διαδικασίας, ανοικτής και δηλωμένης μεταφοράς όλων των εξουσιών σε σώματα μη εκλεγμένα (αγορές, χρηματοπιστωτικό σύστημα, Κομισιόν, εταιρείες). Παράλληλα, έχουμε μια ολομέτωπη επίθεση στο βιοτικό επίπεδο, ξήλωμα όλων των μορφών κοινωνικού κράτους και πρόνοιας, περιθωριοποίηση ευρύτατων τμημάτων της κοινωνίας, γενική αλλοτρίωση, νέες μορφές εμπορευματοποίησης της ζωής, και πολλά άλλα – που ένας καλός ρεπόρτερ και δημοσιογράφος θα μπορούσε κάλλιστα να αναδείξει, και να προτείνει έναν καλύτερο και πιο ανθρώπινο καπιταλισμό.
Αλλά αυτό που συμβαίνει είναι πιο βαθύ και ανησυχητικό – τόσο ώστε δεν υπάρχει πλέον χώρος για «ανθρώπινες» αποχρώσεις σε ένα τόσο γερασμένο και σάπιο σύστημα. Αυτό λοιπόν το σύστημα παίρνει ολοένα και πιο επιθετικά χαρακτηριστικά απέναντι στην κοινωνία, και επιβάλλει με πολλές αφορμές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και έκτακτων εξουσιών. Αυτό κάνει με την πανδημία (υγειονομική κρίση), αυτό κάνει με την «οικολογική κρίση», κι αυτό θα κάνει με όλες τις «κρίσεις» και τα έκτακτα γεγονότα, που θα γίνουν πλέον κανονικότητα. Η νέα κανονικότητα θα χαρακτηρίζεται από τον έκτακτο χαρακτήρα μέτρων και νορμών, από το άδειασμα εντελώς των όποιων στοιχείων δημοκρατίας και συνταγματικών κατοχυρώσεων. Αυτά θα ανήκουν σε ένα παρελθόν που καλό είναι να ξεχάσουμε…
Όλα τα think tanks του συστήματος (κι από κοντά η συστημική δημοσιογραφία) προχωρούν σε ένα επιπλέον τέχνασμα για την αντιμετώπιση της λαϊκής δυσφορίας και της κρίσης εμπιστοσύνης: βαφτίζουν όλους όσοι αμφισβητούν το σύστημα ως οπαδούς της δικτατορίας, της ανελευθερίας, του φασισμού
Αυτά λοιπόν τα επιθετικά χαρακτηριστικά, μαζί με την πείρα που έχουν αποκομίσει οι βασικές μάζες σε ολόκληρο τον πλανήτη από τη διαχείριση που έχει γίνει υπό τον μανδύα του νεοφιλελευθερισμού για 3-4 δεκαετίες, οδηγούν σήμερα ένα καθόλου μικρό τμήμα της κοινωνίας να θεωρεί το σύστημα και τους θεσμούς του εντελώς διάτρητα και διαβρωμένα από το ατομικό ιδιωτικό συμφέρον εντελώς μειοψηφικών ελίτ. Και αυτό είναι που δημιουργεί την κρίση αξιοπιστίας και εμπιστοσύνης του κόσμου προς τους θεσμούς που αντιπροσωπεύουν αυτό το σύστημα. Ο λόγος λοιπόν για συστημικές πολιτικές, για συστημική δημοσιογραφία, αφορά όλες τις πρακτικές διαιώνισης της σημερινής υπαρκτής κατάστασης σε βάρος της συντριπτικής πλειοψηφίας των κατοίκων του πλανήτη. Κι αυτό, κ. Νίκο, δεν είναι καθόλου δημοκρατικό. Η επίκληση μιας κοινοβουλευτικής δημοκρατίας που δεν λειτουργεί ή λειτουργεί εντελώς ελλειμματικά κάθε φορά που τίθενται κεντρικά, βασικά ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης και λαϊκής δυσφορίας, είναι εντελώς unfair (όπως θα λέγατε) αντιμετώπιση.
Τα τεχνάσματα και οι παραλλαγές των συστημικών απόψεων
Άρα ένας συστημικός δημοσιογράφος, όσο κι αν κάνει αναφορές προσήλωσης προς την αστική δημοκρατία και ενάντια (κι ας το θεωρήσουμε εντελώς ειλικρινές) στον φασισμό, στην ουσία γίνεται υποστηρικτικός απέναντι στο υπάρχον σύστημα και την εξέλιξή του, τις νεοπλασίες που έχει καλλιεργήσει. Νοιώθει λοιπόν την πίεση της λαϊκής οργής και διαισθάνεται ότι αυτή έχει κάτι επικίνδυνο, και αυτό τον οδηγεί να ταυτιστεί ολοένα και περισσότερο με το βαθύ σύστημα και την ουσία του – που δεν είναι ο κοινοβουλευτικός καθωσπρεπισμός, αλλά κάτι άλλο, πιο επιθετικό, πιο κυνικό, πιο πολύμορφο και εν τέλει ολοκληρωτικό. Ολοκληρωτικό, επειδή υποστηρίζει το μονοπώλιο και την εξουσία αυτού του 1% που ελέγχει σήμερα ασφυκτικά τον σύγχρονο κόσμο. Γι’ αυτό προχωρούν όλα τα think tanks του συστήματος (κι από κοντά η συστημική δημοσιογραφία) σε ένα δεύτερο τέχνασμα για την αντιμετώπιση της λαϊκής δυσφορίας και της κρίσης εμπιστοσύνης: βαφτίζουν όλους όσοι αμφισβητούν το σύστημα ως οπαδούς της δικτατορίας, της ανελευθερίας, του φασισμού. Βολικό κι αυτό.
Κι εδώ αρχίζουν οι παραλλαγές (οι συνιστώσες) των συστημικών απόψεων ενάντια στην αμφισβήτησή τους:
Εκδοχή πρώτη: Από την μια –λένε– υπάρχει το «τείχος της Δημοκρατίας», από την άλλη είναι ο φασισμός και ο ναζισμός. Όσοι κινούνται αντισυστημικά είναι βαλτοί ή καθοδηγούνται από φασιστικές και ακροδεξιές δυνάμεις (αυτή η εκδοχή φορέθηκε πολύ σε όλη την περίοδο από το 2010 έως σήμερα).
Εκδοχή δεύτερη: Από τη μια υπάρχουν όσοι συμβαδίζουν με την πρόοδο και ειδικά με τις επιστημονικές ανακαλύψεις, από εκεί υπάρχουν οι συνωμοσιολόγοι, οι ανορθολογιστές, οι σκοταδιστές, οι ψεκασμένοι. Κι αυτό το σχήμα δοκιμάζεται έντονα στις μέρες μας εντός της πανδημικής κατάστασης.
Με αυτές τις δύο χοντρικές παραλλαγές και τον συνδυασμό τους κτίζεται ένα νέο ειδικό καθεστώς που θα επιτρέψει την Μεγάλη Επανεκκίνηση, την Πράσινη Οικονομία, την Ψηφιακή Κοινωνία. Κοινώς, τη μεγάλη αναδιάρθρωση που έχει ανάγκη το κεφάλαιο στην παρούσα φάση της εξέλιξης και των αντιφάσεων που το μαστίζουν (δομική κρίση και οξύτατοι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί). Για να προχωρήσει λοιπόν αυτό το «Σχέδιο» πρέπει οι βασικές μάζες (οι καθημερινοί άνθρωποι, που εργάζονται, περιφέρονται, ή στοιβάζονται) να είναι «πειθαρχημένοι» και υπάκουοι. Το σύστημα έχει ανάγκη όχι από ανθρώπους, αλλά από ανδράποδα, κατάλληλα ως καύσιμη ύλη στα μεγάλα σχέδια του 1%.
Αλήθεια έχει κανείς αμφιβολία για το αν υπάρχει ή όχι «συστημική δημοσιογραφία»;
Κώστας Καρυδιάς
