του Χόρχε Μαρτίν*
Μιλώντας σε μια μαζικότατη πρωτομαγιάτικη μπολιβαριανή συγκέντρωση, ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Νικολά Μαδούρο ανακοίνωσε τη σύγκληση μιας Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης. Η αντιπολίτευση αμέσως την απέρριψε ως τμήμα του «καθεστωτικού πραξικοπήματος», και κάλεσε σε κλιμάκωση των διαμαρτυριών.
Η πρόταση αντιστοιχεί με ένα άλμα στο άγνωστο: οι μισοί αντιπρόσωποι (250) θα εκλεγούν με την «κανονική» διαδικασία στις εκλογικές περιφέρειες, κι οι άλλοι μισοί θα αναδειχθούν από τομεακά εκλογικά σώματα (εργάτες, γυναίκες, νεολαία, ΑΜΕΑ, ιθαγενείς κ.λπ.). Η Συντακτική Εθνοσυνέλευση θα έχει εξουσία ανώτερη κάθε άλλου κρατικού θεσμού και, με την ολοκλήρωση των εργασιών της, θα γίνουν εκλογές για την ανάδειξη νέας βουλής και νέου προέδρου.
Η ανακοίνωση του Μαδούρο ήρθε μετά από 30 μέρες σχεδόν συνεχών βίαιων διαμαρτυριών από τη δεξιά αντιπολίτευση που, με την υποστήριξη της Ουάσιγκτον, αποσκοπεί στην ανατροπή της κυβέρνησης. Μία εκ των ηγετών της πιο ριζοσπαστικής πτέρυγας της αντιπολίτευσης, η Μαρία Κορίνα Ματσάδο, το παραδέχθηκε ανοιχτά: «Αυξάνεται ο κίνδυνος να χάσουμε την ουσία. Στόχος δεν είναι η διεξαγωγή εκλογών στο πλαίσιο του εγκληματικού καθεστώτος του Μαδούρο. Στόχος είναι να θέσουμε τέλος στο καθεστώς».
Ισορροπία αδιεξόδου
Τα διεθνή ΜΜΕ για μια ακόμη φορά διέστρεψαν την πραγματική κατάσταση. Ζωγράφισαν την εικόνα ενός αυταρχικού καθεστώτος που δεν διαθέτει καμιά λαϊκή υποστήριξη και χρησιμοποιεί τη βία ενάντια σε ειρηνικούς διαδηλωτές ώστε να κρατηθεί στην εξουσία. Η αλήθεια είναι πιο περίπλοκη. Καταρχήν οι διαδηλωτές της αντιπολίτευσης αποδείχθηκαν εξαιρετικά βίαιοι, προκαλώντας το θάνατο άνω των 30 ανθρώπων. Έπειτα, αν και η δημοφιλία της κυβέρνησης αγγίζει ιστορικά χαμηλά, υπάρχει πάντα ένας σκληρός πυρήνας της εργατικής τάξης και της φτωχολογιάς που υποστηρίζει τη Μπολιβαριανή επανάσταση και διαδήλωσε μαζικά στις 19 Απριλίου και την Πρωτομαγιά. Και τις δύο μέρες, εκατοντάδες χιλιάδες διαδήλωσαν ενάντια στην απόπειρα της αντιπολίτευσης να ανατρέψει την κυβέρνηση. Τίποτα από αυτά δεν δημοσιεύθηκε στα καπιταλιστικά ΜΜΕ.
Αυτό που έδειξε ο περασμένος μήνας είναι ότι ο τσαβισμός μπορεί ακόμη να στηρίζεται σε έναν πυρήνα που κινητοποιείται, ιδίως όταν βλέπει το μαστίγιο της αντεπανάστασης και την ξένη επέμβαση, όπως δείχνει η εξαιρετικά προβοκατόρικη στάση του Αλμάγκρο, επικεφαλής του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών. Από την άλλη, η αντιπολίτευση κατάφερε να επανασυσπειρώσει τη μαζική βάση της, που είχε χάσει το ηθικό της μετά το ξεφούσκωμα της προηγούμενης αντικυβερνητικής επίθεσης τον περσινό Σεπτέμβριο-Οκτώβριο. Δεν μπόρεσε όμως να διευρύνει την παραδοσιακή περιοχή υποστήριξής της, ούτε να λυγίσει το στρατό, παρά τις δημόσιες εκκλήσεις για πραξικόπημα. Άρα βρισκόμαστε σε μια κατάσταση αδιεξόδου.
Οι λόγοι πτώσης της δημοτικότητας της κυβέρνησης
Όσο οι τιμές του πετρελαίου ήταν υψηλές, η κυβέρνηση μπορούσε να χρησιμοποιεί τα σχετικά έσοδα ώστε να εφαρμόζει σε μαζική κλίμακα κοινωνικά προγράμματα, καθώς και για την εισαγωγή τροφίμων από την παγκόσμια αγορά, τα οποία μεταπωλούσε σε χαμηλές, επιδοτούμενες τιμές. Αυτό δημιούργησε προς στιγμή την ψευδαίσθηση ότι είναι δυνατή η άσκηση κοινωνικών πολιτικών σε ευρεία κλίμακα, χωρίς να θίγεται το ζήτημα της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής. Πράγμα που δεν ισχύει πλέον.
Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι αμιγώς οικονομικοί οι λόγοι της πτώσης της υποστήριξης προς την μπολιβαριανή κυβέρνηση. Ας θυμηθούμε ότι το Δεκέμβριο του 2002, όταν η καπιταλιστική τάξη προχωρούσε σε σαμποτάζ στον πετρελαϊκό τομέα και σε πανεθνικό λοκάουτ, ο επαναστατημένος λαός υπέφερε πολύ – αλλά έμεινε πιστός στην επανάσταση. Τότε μάλιστα δεν είχε αρχίσει καν η μαζική εφαρμογή των κυβερνητικών κοινωνικών προγραμμάτων!
Φυσικά και σήμερα οι μάζες υποφέρουν, από τη γοργή φθορά της αγοραστικής δύναμης των μισθών, από την έλλειψη αγαθών κ.λπ. Αλλά αυτό που κυρίως νιώθουν είναι ότι η κυβέρνηση δεν μοιάζει να έχει κάποια στρατηγική για να επιλύσει τα προβλήματα. Από τη μια καταγγέλλει ότι η ολιγαρχία έχει εξαπολύσει οικονομικό πόλεμο, κι από την άλλη κάνει όλο και μεγαλύτερες παραχωρήσεις στους καπιταλιστές που καταγγέλλει. Η κυβέρνηση μιλά για σοσιαλισμό, αλλά οι γραφειοκράτες της, μέσα από τα πολυτελή γραφεία και τις λιμουζίνες τους, πετσοκόβουν και πνίγουν (όταν δεν μπλοκάρουν ανοιχτά) την επαναστατική πρωτοβουλία των εργατών και των κοινοτήτων.
Γραφειοκρατία, διαφθορά και μπλοκάρισμα της συμμετοχής της βάσης: αυτά προκάλεσαν απογοήτευση, σκεπτικισμό, ακόμα και κυνισμό σε στρώματα που προηγουμένως υποστήριζαν το επαναστατικό κίνημα. Παρόλο που δύσκολα μπορεί να μιλήσει κανείς με ακρίβεια, ο πληθυσμός είναι σήμερα τριχοτομημένος: ένα τρίτο ακόμη υποστηρίζει τη Μπολιβαριανή επανάσταση, ένα τρίτο την αντιπολίτευση, και τέλος ένα τρίτο αντιτίθεται στην κυβέρνηση και την ίδια στιγμή δεν εμπιστεύεται διόλου τους ηγέτες της αντιπολίτευσης.
* Εκτενή αποσπάσματα από άρθρο του Χόρχε Μαρτίν, το οποίο αναρτήθηκε στις 3/5/2017 στην ιστοσελίδα venezuelanalysis.com, που θεωρείται φιλική προς την κυβέρνηση της Βενεζουέλας. Για το πλήρες κείμενο στα αγγλικά, βλ. εδώ: venezuelanalysis.com/analysis/13097
