Συνέντευξη στη Βασιλική Λάζου.
Ο Γιώργης Κλάδος εξελέγη και υπηρέτησε δήμαρχος Ανωγείων για πέντε θητείες από το 1965 ως το 1990, με εξαίρεση τα χρόνια της δικτατορίας, η οποία τον απέλυσε το 1967 και τον οδήγησε στην παρανομία.
Ποιο ήταν το όραμά σας σχετικά με την τοπική αυτοδιοίκηση, όταν εκλεχτήκατε για πρώτη φορά δήμαρχος στα Ανώγεια στη δεκαετία του 1960;
Στο δήμο των Ανωγείων, στις δημοτικές εκλογές του 1964, μετά από μία σειρά συμπτώσεων (στην κυριολεξία) βρέθηκα δήμαρχος Ανωγείων. Ανέλαβα τα καθήκοντα του δημάρχου το Φλεβάρη του 1965. Η θητεία μου διακόπηκε με παύση και δίωξη από τη χούντα τον Απρίλη του 1967. Τα χρόνια εκείνα, τα Ανώγεια βρίσκονταν σε μία μακρόχρονη και δύσκολη προσπάθεια αποκατάστασης από την ολική καταστροφή -πραγματικό ολοκαύτωμα- που είχαν υποστεί τον Αύγουστο του 1944 από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Ο δήμος, παρά τα προβλήματα, είχε να επιδείξει για κείνη την εποχή σοβαρό έργο. Με ελάχιστο προσωπικό είχε αποκτήσει δημοτικό ηλεκτρικό εργοστάσιο, οργανωμένη υπηρεσία καθαριότητας, σχέδιο πόλεως, δίκτυο μερικής αποχέτευσης και άλλα έργα. Οι πρώτοι μήνες ήταν ένα είδος μαθητείας και ενημέρωσης. Με τη βοήθεια του δημοτικού συμβουλίου και του έμπειρου προσωπικού απόκτησα ένα σταθερό βηματισμό και διαμόρφωνα μία καινούργια για τα τοπικά δεδομένα άποψη για την αναπτυξιακή πορεία όχι μόνο των Ανωγείων αλλά και της ευρύτερης περιοχής.
Συναντήσατε δυσκολίες στην εφαρμογή του προγράμματός σας; Αν ναι, ποιες;
Η αυτοδιοίκηση εκείνη την εποχή ήταν στην ουσία απολύτως εξαρτημένη από την εκάστοτε κυβέρνηση και την αθηνοκεντρική γραφειοκρατία. Δεν είχε οικονομικά σταθερά έσοδα και τελούσε κάτω από ασφυκτικό έλεγχο. Συνάντησα μικρές τοπικές αντιδράσεις. Δημιούργησα, όμως, πολύ καλές σχέσεις με το προσωπικό των τοπικών και των κεντρικών κυβερνητικών υπηρεσιών, γεγονός που είχε θετική επίδραση στο έργο μας.
Ποιες ήταν οι πηγές έμπνευσής σας;
Ανέφερα ήδη το αυτοδιοικητικό πρόγραμμα της ΕΔΑ. Μετά τη μεταπολίτευση το αυτοδιοικητικό πρόγραμμα του ΚΚΕ εσωτερικού έγινε βασική πηγή έμπνευσης. Η ΕΤΑΑ στάθηκε σταθερός συνεργάτης και συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση του αναπτυξιακού -με την ευρύτερη σημασία του όρου- πλαισίου για ολόκληρη την περιοχή του ορεινού όγκου του Ψηλορείτη. Θέλω επίσης να επισημάνω πόσο βαθιά επηρεάστηκα από την εμπειρία που αποκόμιζα από κάθε συνεργασία που είχαμε με διάφορους μη κυβερνητικούς οργανισμούς ευρωπαϊκής διάστασης για την τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση. Με την έννοια αυτή ο ρόλος της Αριστεράς στάθηκε καθοριστικός στη μακρά διαδρομή μου στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Ποια θεωρείτε ότι ήταν η σημασία του πολιτισμού ως φορέα ανάπτυξης και ως παράγοντα συνέχειας; Πώς εφαρμόστηκε στην πράξη στο δήμο σας;
Ο ρόλος και η σημασία του πολιτισμού στην αντίληψή μου ήταν αναπόσπαστο τμήμα του αναπτυξιακού οράματος που διαμόρφωσα την περίοδο αυτή. Θέλω να αναφέρω σ’ αυτό το θέμα ότι υπήρξε καθοριστική η διαδρομή μου για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στην ΕΠΟΝ στο Ρέθυμνο, τα Χανιά και το Ηράκλειο και ως γραμματέας της ΕΠΟΝ Κρήτης. Μιλούμε για τον πολιτισμό σε όλο το εύρος του και όχι απλώς κάποιες πολιτιστικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις. Το πρώτο βήμα έγινε το 1966 με ένα σύνολο εκδηλώσεων αφιερωμένες στην επέτειο του τρίτου ολοκαυτώματος των Ανωγείων. Με τη μεταπολίτευση αρχίζει ένας ευρύτερος κύκλος δραστηριοτήτων με αποκορύφωμα τις εκδηλώσεις «Μουσικές γιορτές Ανωγείων με το Μάνο Χατζιδάκι».
Ποιο από τα έργα σας ξεχωρίζετε και γιατί;
Θεωρώ ότι για μένα ξεχωρίζει η προσπάθεια που έγινε παρά τις προεκλογικές εντάσεις. Ήμουνα δήμαρχος όλων των δημοτών. Κι ένα ακόμα: τέσσερις τετραετίες (1975-1990) υπήρξε συνεργασία με ανοιχτούς όρους, χωρίς δεσμεύσεις για κομματικές παρεμβάσεις. Ξεχωριστή πιστεύω θέση κατέχει η δημιουργία του ΑΚΟΜ-Μ-Ψηλορείτης (Αναπτυξιακό Κέντρο Ορεινού Μυλοποτάμου-Μαλεβιζίου-Ψηλορείτης) που έχει ήδη συμπληρώσει 22 χρόνια ζωής με πολύπλευρη δράση και έχει ως μέλη του όλους τους δήμους γύρω από τον Ψηλορείτη.
Πώς εφαρμόστηκε η διακοινοτική συνεργασία στην ευρύτερη περιοχή του δήμου σας;
Η διακοινοτική συνεργασία ξεκίνησε, ύστερα από κοπιώδη προσπάθεια με τη δημιουργία του Αναπτυξιακού Συνδέσμου του Ορεινού Μυλοποτάμου. Ακολούθησε το συμβούλιο της περιοχής, με κατάληξη το ΑΚΟΜ-Μ, που ήταν μία καταξιωμένη αναπτυξιακή εταιρία δημοτικού χαρακτήρα.
Μπορείτε να μας εξηγήσετε την έννοια των αναπτυξιακών συνδέσμων;
Οι αναπτυξιακοί σύνδεσμοι ήταν μία μεταφορά της γαλλικής πλούσιας εμπειρίας προσαρμοσμένη στην ελληνική πραγματικότητα. Η πρόταση έγινε από το δήμο Ανωγείων, την ΤΕΔΚ Ρεθύμνου και το σύνδεσμο των τοπικών ενώσεων δήμων και κοινοτήτων Κρήτης. Υιοθετήθηκε από τον τότε υπουργό εσωτερικών Γ. Γεννηματά. Είχε σαν κύριο σκοπό την αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων γειτονικών κοινοτήτων και δήμων. Συγκροτήθηκαν συνολικά σε όλη την Ελλάδα περίπου 500 σύνδεσμοι. Αλλά όπως γίνεται στην Ελλάδα δεν ενισχύθηκαν όσο χρειαζόταν για να ανταποκριθούν όσο έπρεπε στο έργο τους.
Πώς εκλαμβάνετε το ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης σήμερα;
Στις σημερινές κρίσιμες -από πολλές πλευρές και όχι μόνο από οικονομικής πλευράς- συνθήκες η πρωτοβάθμια διοίκηση μπορεί να παίξει αποφασιστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κρίσης σε τοπικό επίπεδο. Μπορεί να γίνει ο εμψυχωτής, η ατμομηχανή που θα κινητοποιήσει όλο το ανθρώπινο και παραγωγικό δυναμικό του κάθε δήμου. Ο κάθε δήμαρχος οφείλει να έχει μεράκι για τη δουλειά του, να κλείσει την πόρτα στις πελατειακές σχέσεις, να ενεργεί με το σύνθημα «όλα στο φως».
Ποια είναι η γνώμη σας για την τωρινή κατάσταση στην αυτοδιοίκηση και τις αλλαγές που έρχονται με τον Καλλικράτη;
Η αλλαγή που επιχειρείται με τον Καλλικράτη δε βρίσκει την αυτοδιοίκηση στην καλύτερή της ώρα. Είναι γνωστά όσα καταλογίζονται δίκαια ή άδικα σε δήμους και κοινότητες. Οι δήμοι γίγαντες και οι δήμοι μικρότερης εμβέλειας βρίσκονται μπροστά σε δυσεπίλυτα λειτουργικά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που θα τους συνοδεύουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το δραστικό κουτσούρεμα των οικονομικών κάνει ακόμα πιο ασφυκτική τη λειτουργία των νέων, συνεργαζόμενων, επί της ουσίας, και όχι συνενούμενων, δήμων. Εύχομαι να μη δικαιωθούν αυτές οι όχι ευχάριστες εκτιμήσεις που βασίζονται στο ίδιο το νομοθετικό πλαίσιο.
Ο Γιώργης Κλάδος γεννήθηκε στα Ανώγεια, στην Κρήτη το 1923. Γιος του τριατατικού υπαλλήλου Γιάννη Κλάδου και της Ειρήνης Σκουλά, βαφτίστηκε από μικρός στο αγωνιστικό πνεύμα και τις παραδοσιακές αρχές της κρητικής κοινωνίας. Αφού ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην Κρήτη, γράφτηκε στην Ιατρική και μετά στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, χωρίς ωστόσο να μπορέσει να αποκτήσει το πτυχίο του εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου. Η αγωνιστική του δράση ξεκίνησε με τη Μάχη της Κρήτης ενώ σε όλη τη διάρκεια της κατοχής συμμετείχε ενεργά και αδιάλειπτα στην Εθνική Αντίσταση ανέντακτος στην αρχή και αργότερα στο ΕΑΜ μέσα από τις τάξεις του οποίου διατέλεσε γραμματέας της ΕΠΟΝ και μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Ρεθύμνης. Μετά την Απελευθέρωση εξορίστηκε για τις πολιτικές του ιδέες συνολικά επτάμισι χρόνια στην Ικαρία, στη Μακρόνησο και στον Άη Στράτη. Η αντιστασιακή του δραστηριότητα συνεχίστηκε κατά της χούντας κατά τη διάρκεια της οποίας εξέδιδε και κυκλοφορούσε την πολυγραφημένη παράνομη εφημερίδα «Ξαστεριά». Ο Γιώργης Κλάδος εξελέγη και υπηρέτησε δήμαρχος Ανωγείων για πέντε θητείες, από το 1965 ως το 1990, με εξαίρεση τα χρόνια της δικτατορίας, η οποία τον απέλυσε το 1967 και τον οδήγησε στην παρανομία. Το έργο του στην τοπική αυτοδιοίκηση είναι πολυσχιδές, πρωτοποριακό και καινοτόμο και ανέδειξε τις δυνατότητες του θεσμού της αυτοδιοίκησης ως μοχλού της τοπικής ανάπτυξης και ως φορέα της τοπικής εξουσίας.
