Αναβίωση του ψυχροπολεμικού κλίματος σε Μαύρη Θάλασσα και Βαλτική
του Σπύρου Παναγιώτου
Η ειδησεογραφία των τελευταίων ημερών, αν και πέρασε στα ψιλά γράμματα των εφημερίδων, είναι εξαιρετικά σοβαρή και ανησυχητική.
Μια συνεχώς κλιμακούμενη ένταση στις σχέσεις των ΗΠΑ και Ρωσία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη που τροφοδοτείται με δηλώσεις ανώτατων αξιωματούχων των δύο κρατών, στρατιωτικές ασκήσεις μεγάλης κλίμακας αλλά και σοβαρά στρατιωτικά επεισόδια. Τα γεγονότα αυτό υποσημειώνουν εμφαντικά ότι βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας φάσης, όπου η αντιπαράθεση ανάμεσα στις δύο μεγάλες χώρες πραγματοποιείται πια απευθείας, και όχι με ενδιάμεσους «αντιπροσώπους» όπως συνέβαινε μέχρι τώρα, με άγνωστο βάθος και συνέχεια. Στην αντιπαράθεση αυτή εμπλέκονται σε ρόλο επιταχυντή ή προβοκάτορα και ενδιάμεσες δυνάμεις όπως η Τουρκία στην περιοχή της Μ. Ανατολής και της Μαύρης Θάλασσας χώρες της Αν. Ευρώπης στη περιοχή της Βαλτικής. Οι δυνάμεις αυτές, άλλες έχοντας ιδιαίτερους στρατηγικούς σχεδιασμούς και βλέψεις, άλλες λειτουργώντας απλώς ως δούρειοι ίπποι της ΝΑΤΟϊκής επιθετικότητας, καθιστούν εξαιρετικά απρόβλεπτο το «παιχνίδι ανταγωνισμών» και προσδίδουν απροσδιοριστία σε κάθε δυνατότητα ελέγχου της αντιπαράθεσης ή δοκιμασίας των ορίων των δύο αντιπάλων, αν δεχθούμε ότι μέχρι εκεί φτάνει για την ώρα ο «σχεδιασμός». Είναι αυτός ένας πρόσθετος λόγος ανησυχίας.
Δύο είναι τα κύρια μέτωπα της αντιπαράθεσης. Ας τα δούμε συνοπτικά.
ΝΑΤΟϊκή λίμνη η Μαύρη θάλασσα;
Σε παλαιότερο σημείωμα του Δρόμου (φύλλο 310) είχε επισημανθεί, με δηλώσεις του γ.γ. του ΝΑΤΟ, το ενδιαφέρον της δυτικής συμμαχίας για την Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. «Πάντοτε έχει στρατηγική σημασία η Μεσόγειος για το ΝΑΤΟ, διότι πρόκειται ακριβώς για την περιοχή όπου βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τη βία στη Συρία. Και όπου επίσης βλέπουμε αύξηση της στρατιωτικής δύναμης της Ρωσίας στην Ανατολική Μεσόγειο, με ναυτικές δυνάμεις, αλλά επίσης και με τη ναυτική βάση στη Συρία» είχε δηλώσει από την Αθήνα ο Γ. Στόλτενμπεργκ…
Λίγο καιρό αργότερα, όχι τυχαία, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν επισήμανε (δες Δρόμο φ.312) τη «μερικότητα» του ΝΑΤΟϊκού ενδιαφέροντος. «Δεν είστε ορατοί (σ.σ. το ΝΑΤΟ) στη Μαύρη Θάλασσα. Και η απουσία σας από τη Μαύρη Θάλασσα τη μετατρέπει, τρόπον τινά, σε ρωσική λίμνη. Ως μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει να λάβουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα σε όλους τους τομείς. Διαφορετικά, η Ιστορία δεν θα μας συγχωρέσει» είπε κατά πρόσωπο στον γ.γ. του ΝΑΤΟ σε συνάντησή τους στην Άγκυρα. Ο Τούρκος πρόεδρος, αντιλαμβανόμενος τα σημάδια των καιρών και αξιοποιώντας για δικό του όφελος τη συγκυρία παρακινούσε το ΝΑΤΟ να επεκτείνει τη δράση του στη Μαύρη Θάλασσα και ιδιαίτερα γύρω από την πρόσφατα προσαρτηθείσα Κριμαία όπου και η μεγάλη ναυτική βάση της Ρωσίας.
Τα γεγονότα που ακολούθησαν δικαίωσαν την τουρκική παραίνεση, αν δεν επιβεβαίωσαν ότι ήταν υποβολιμαία. Οι στρατιωτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ στην περιοχή αυξήθηκαν με τη συμμετοχή πλοίων και άλλων χωρών αλλά και με αποχώρηση των δυνάμεων της Βουλγαρίας. Το ίδιο αυξήθηκαν και οι ναυτικές δυνάμεις της Ρωσίας και επακόλουθα τα αλλεπάλληλα επεισόδια εμπλοκών και αμοιβαίων καταγγελιών. Το πιο σημαντικό είναι, σύμφωνα με ρώσικα δημοσιεύματα, η κατάρριψη ενός αμερικάνικου κατασκοπευτικού, μη επανδρωμένου αεροπλάνου πάνω από τον εναέριο χώρο της Κριμαίας και κατάληψη του συστήματος ελέγχου και η προσγείωση ενός ακόμα στην Συμφερούπολη. Η αμερικανική πλευρά υποστηρίζει ότι τα αεροπλάνα τους είχαν σχετική άδεια, καθώς πετούσαν στον εναέριο χώρο της Ουκρανίας, και δεν αναγνωρίζουν την προσάρτηση της Ουκρανίας. Αμερικανοί αξιωματούχοι προχώρησαν αυτή τη θέση πιο μακριά. Ο πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Ρωσία, Μάικλ Μακφόλ, δήλωσε ότι «αφού η Κριμαία επέστρεψε στη Ρωσία μπορεί τότε να επιστρέψει το Καλίνινγκραντ στη Γερμανία» ορίζοντας έτσι το δεύτερο μέτωπο αντιπαράθεσης.
Επιχείρηση «Ανακόντα» στη Βαλτική
Μια τεράστια στρατιωτική άσκηση, με την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Ανακόντα-16» και σενάριο μια σύρραξη μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας, γίνεται στο έδαφος της Πολωνίας με τη συμμετοχή 31.000 στρατιωτών από 24 χώρες (ορισμένες όπως η Φινλανδία, η ΠΓΔΜ, η Ουκρανία, η Γεωργία, το Κοσσυφοπέδιο δεν είναι μέλη της Συμμαχίας) με την υποστήριξη 3.000 οχημάτων, 105 αεροσκαφών και 12 πολεμικών πλοίων.
Πίσω από την αντιστροφή της πραγματικότητας που επιχειρεί ο Γ. Στόλνεμπεργκ με τις δηλώσεις του ότι «Η Ρωσία επιδιώκει να δημιουργήσει μια σφαίρα επιρροής με στρατιωτικά μέσα. Η Μόσχα προσάρτησε την Κριμαία και υποστηρίζει τους αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία. Παρατηρούμε, επίσης, μαζική στρατιωτικοποίηση στα σύνορα του ΝΑΤΟ μέσα στην Αρκτική, πάνω στη Βαλτική, μέσα στη Μαύρη θάλασσα και μέχρι στη Μεσόγειο» το πραγματικό ζητούμενο της αμερικανικής πολιτικής είναι η ασφυκτική περικύκλωση της Ρωσίας και η ανάπτυξη μιας ζώνης πυρηνικών πυραυλικών συστημάτων στη Ρουμανία και στην Πολωνία.
Την πολιτική αυτή υπηρετεί η άσκηση «Ανακόντα», αλλά και η απόφαση του ΝΑΤΟ για ανάπτυξη τεσσάρων ταγμάτων, από 800 έως 1.000 άντρες το καθένα, με μόνιμη και εκ περιτροπής βάση, σε Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία και Πολωνία.
Παράλληλα, με επίσημες δηλώσεις, καλλιεργείται κλίμα απόσχιση του Καλινίνγραντ, περιοχή στην οποία βρίσκεται μεγάλη ναυτική βάση της Ρωσίας που αποτελεί εμπόδιο για την ανάπτυξη της ΝΑΤΟϊκής αντιπυραυλικής ασπίδας, και απόδοσή της στη Γερμανία ή την Πολωνία κατά τα πρότυπα της Ουκρανίας.
Η απάντηση της Μόσχας σε αυτά τα σχέδια ήταν η ανακοίνωση διεξαγωγής 2.000 αεροναυτικών και χερσαίων ασκήσεων στα ρωσικά εδάφη, έως τα τέλη Οκτωβρίου.
Παράλληλα, Ρώσος πρόεδρος επισκέπτεται το Πεκίνο με ημερήσια διάταξη ένα κολοσσιαίο πρόγραμμα πωλήσεων προηγμένων στρατιωτικών μέσων αλλά και πρόταση για την συγκρότηση μιας μεγάλης αντί ΝΑΤΟϊκής συμμαχίας στην οποία εκτός από την Κίνα ενδιαφέρον συμμετοχής έχουν εκδηλώσει οι χώρες που είναι ήδη μέλη της CSTO ( Collective Security Treaty Organization), δηλαδή Αρμενία, Λευκορωσία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, και εξετάζεται η διεύρυνση της στις 4 ηπείρους με χώρες όπως η Βενεζουέλα, η Βολιβία, ο Ισημερινός, η Ινδία, το Ιράν, η Αλγερία, η Αίγυπτος κ.λ.π.
Η διαφαινόμενη σταδιακή επιστροφή από ένα πολυπολικό παγκόσμιο σύστημα ενιαίων κοινωνικών σχέσεων, που διαμορφώθηκε σαν τάση τα τελευταία χρόνια, σε μια νέα συσπείρωση του δυτικού κόσμου με αμερικάνικη επικυριαρχία περνά μέσα από την αναβίωση ενός νέου ψυχροπολεμικού κλίματος που με τη σειρά του δημιουργεί τεράστιους κλυδωνισμούς. Αναγεννά παλιές και νέες αντιθέσεις και γεωπολιτικές συγκρούσεις μεγάλης κλίμακας, θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια την ειρήνη.
Μια βαθιά διχασμένη Ευρώπη χωρίς προσανατολισμό
Η πρόσδεση της γερμανικής Ευρώπης στα άρμα του ευρωατλαντισμού και η εξώθηση της πολιτικής της συμπεριφοράς απέναντι στη Ρωσία, στο πλαίσιο μιας νέας ψυχροπολεμικής σύγκρουσης, δεν έχει μόνο τεράστιο οικονομικό και πολιτικό κόστος (συνεχιζόμενες κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας) αλλά κυρίως πιστοποιούν τεράστιες ελλείψεις, και σύγκρουση συμφερόντων στο εσωτερικό της, στις γεωπολιτικές αντιθέσεις που αναδεικνύονται. Ο, μέχρι σήμερα, συμπληρωματικός ρόλος της, στις σταυροφορίες των ΗΠΑ σε Μ. Ανατολή, Βαλκάνια, Αν. Ευρώπη έχει ήδη συσσωρεύσει τεράστια αδιέξοδα. Οι επιπτώσεις από το μεγάλο κύμα των προσφυγικών και μεταναστευτικών ρευμάτων αποτελεί την πιο ορατή πλευρά.
Σήμερα η Ευρώπη βλέπει, για άλλη μια φορά, να αναπτύσσονται στο έδαφος της τεράστιες συγκρούσεις και το ενδεχόμενο ενός νέου, μικρού ή μεγαλύτερου, πολέμου είναι πιθανό να ξεσπάσει στο έδαφος της.
Έτσι, ο Γάλλος πολιτικός αναλυτής και καθηγητής Πολιτικών Επιστημών, Σιρίλ Μπρε σε άρθρο του στη Huffington Post σημειώνει ότι «οι Ευρωπαίοι κινδυνεύουν να χάσουν τα περιθώρια στρατηγικής αυτονομίας, εν μέσω κλιμάκωσης της έντασης μεταξύ των εκτός Ευρώπης πρωταγωνιστών». Αντίστοιχη ανησυχία εκφράζουν οι δηλώσεις του σοσιαλδημοκράτη Γερμανού υπουργού Εξωτερικών, Φ. Σταϊνμάιερ, που χαρακτηρίζοντας τις κινήσεις στη Βαλτική «πολεμοχαρείς» τονίζει ότι θα μπορούσε «να αποβεί μοιραίο αν τώρα περιορίζαμε την προσοχή μας στον στρατό και αναζητούσαμε λύσεις αποκλειστικά μέσω της πολιτικής της αποτροπής». Οι δηλώσεις αυτές κινητοποίησαν άμεσα τις γερμανική καγκελαρία που δήλωσε ότι δεν υπάρχει καμιά αντίφαση της γερμανικής πολιτικής με τις δηλώσεις Σταϊνμαιερ. Και για του λόγου το αληθές αναμένεται η παράταση των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας μέχρι η τελευταία να συμμορφωθεί με τη συμφωνία του Μινσκ.
Οι εξελίξεις που, αναπόφευκτα, θα πυροδοτηθούν από του εγγλέζικο δημοψήφισμα θα επηρεάσουν πολύτροπα την πορεία της Ευρώπης και στο μέτωπο των γεωπολιτικών συγκρούσεων. Η συνέχιση του σημερινού συσχετισμού και η σημερινή απουσία του λαϊκού παράγοντα από το προσκήνιο δεν αποτελούν ελπιδοφόρους παράγοντες.
