Του Σαρκίς Σεροπιάν *
Στον αγαπητό μου Γιολντάς. Ακριβώς έτσι είχε αποκαλέσει σε άρθρο του ο Χραντ Ντινκ τον Υβ Τερνόν, όταν εκδόθηκε στα τουρκικά το πολύκροτο βιβλίο, με τον τίτλο: «Το Αρμενικό Ταμπού», κάπου την δεκαετία του ’90. Με εισαγγελική απόφαση, το βιβλίο του Υβ Τερνόν απαγορεύτηκε αμέσως και όλα τα αντίτυπα τότε κατασχέθηκαν από την αστυνομία.
Ο Χραντ έχοντας από νωρίς προβλέψει τον κίνδυνο απαγόρευσης του βιβλίου και πριν ακόμη αποσυρθούν όλα, είχε αγοράσει και φυλάξει 1000 αντίτυπα στους κρυψώνες του δικού του βιβλιοπωλείου, αλλά και των αδερφών του. Μάλιστα, την ίδια εκείνη χρονιά και με αφορμή την Πρωτοχρονιά, αφιέρωσε από ένα αντίτυπο του βιβλίου αυτού: «Ερμενί Ταμπουσού» στην τουρκική γλώσσα, σε όλους τους συνεργάτες και φίλους της εφημερίδας «Αγκός».
Είχα ρωτήσει τότε τον Χραντ:
– Μα γιατί «Στον αγαπητό μου Γιολντάς» και όχι «φίλο»;
-Η λέξη Γιολντάς εκφράζει καλύτερα, δίνει ακριβέστερα την αίσθηση αυτής της φιλίας, μου είχε πει με το αξέχαστο, ζωηρό του χαμόγελο.
Μέχρι σήμερα είμαι πολύ χαρούμενος που είμαι ακόμη ο Γιολντάς του. Δυστυχώς, εκτός από μένα δεν έμεινε πλέον άλλος από τους πρώτους του γιολντάς, εκείνους που βρισκόμασταν κάτω από το παράθυρο της σοφίτας της εφημερίδας μας, της Αγκός, στα σπάργανα τότε.
Γι’ αυτό, στο κείμενο που μου ζητήσατε με αφορμή το τεύχος για την 24η Απριλίου του 2015, έβαλα τον τίτλο: «Στον αγαπητό μου Γιολντάς, στο Χραντ».
Κάθε Αρμένιος, το τονίζω, κάθε Αρμένιος ανεξαιρέτως, έχει να μνημονεύσει θύματα της οικογένειάς του κατά τη Μεγάλη Συμφορά – Μετζ Γιεγέρν που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1915 στην Τουρκία. Τη σφαγή που ξεκίνησε το βράδυ της 11ης Απριλίου εκείνης της καταραμένης χρονιάς (24ης με το νέο ημερολόγιο), όταν μάζεψαν τους διανοούμενους και επικεφαλείς των Αρμενίων της Πόλης από τα σπίτια τους και τους εξόρισαν στο Τσανγέρ και το Αγιάς, με σκοπό να τους πάρουν από εκεί και να τους σφαγιάσουν. Ήταν σφαγή ό,τι έγινε, ήταν μακελειό, αφού έχουμε ντοκουμέντα από τα κτήνη-θύτες, που εξιστορούσαν με περιφρόνηση τους οικτιρμούς και τις παρακλήσεις για έλεος των διανοουμένων που διαμέλιζαν και κατακρεουργούσαν. Επαναλαμβάνω, λοιπόν, ότι κάθε Αρμένιος έχει να μνημονεύσει δικούς του, στις σφαγές και στις εξορίες, στις πορείες θανάτου από τα σπίτια τους, τη γη τους, έως τις ερήμους της Συρίας. Αρμένιοι καταδικασμένοι, έρμαια των συμμοριών που τους λεηλατούσαν και τους βασάνιζαν πριν παραδώσουν την ψυχή τους.
Ο αριθμός των Αρμενίων θυμάτων υπολογίστηκε αρχικά περί τα δύο εκατομμύρια και προκειμένου να μειωθεί στους 30 χιλιάδες, όπως θα βόλευε τους υπολογισμούς των Τούρκων «μελετητών της ιστορίας», έγινε τελικά αποδεκτός σχεδόν στους 900.000, βάσει του σημειωματάριου του ίδιου του Ταλαάτ Πασά.
Ελλείψει, ωστόσο, ακριβών στοιχείων, εμείς τα παιδιά, τα εγγόνια και οι συγγενείς των θυμάτων αποδεχτήκαμε τον ανεπαρκή και συμβολικό αριθμό: 1.500.000. Τώρα, κάθε χρόνο στις 24 Απριλίου, οι Αρμένιοι όλου του κόσμου, συγκεντρωνόμαστε σε αμέτρητα σημεία της γης, από το Τζιτζερναγκαπέρτ ως τη διασπορά, οπουδήποτε υπάρχει ένα μνημείο, μία εκκλησία, ένας τάφος, ένα χατσκάρ ή άλλος ιερός τόπος, για να μνημονεύσουμε και να θρηνήσουμε τα θύματά μας.
Έτσι κι εμείς, οι πολυάριθμοι πλέον, νέοι Γιολντάς του Χραντ στην Πόλη, όπως κάθε χρόνο, αρχής γενομένης από την 24η Απριλίου του 2007, χρονιά της δολοφονίας του, έτσι και φέτος -πρώτα ο Θεός ή Θεού θέλοντος- θα μαζευτούμε στο αρμενικό νεκροταφείο του Μπαλικλί, θα πούμε το «Πάτερ Ημών» για τον Χραντ Ντινκ μπροστά στον τάφο του, δίχως ιερέα, και παραδίπλα από εκεί θα επισκεφθούμε το -μοναδικό σε όλη τη επικράτεια της Τουρκίας- μνημείο των Αρμενίων θυμάτων του 1896-1908, θα ανάψουμε τα κεριά μας, θα αποθέσουμε τα άνθη μας, θα υμνήσουμε το Ντερ Βογορμιά. Αργότερα την ίδια ημέρα θα ακολουθήσουμε το πλακάτ εκείνης της Αρμένισσας μάνας, όπου είναι γραμμένο μοναχά το: «1.500.00 + 1». Αν είμαστε καλά. Αν μείνουμε ζωντανοί.
Ας φωτίσει ο Θεός τις ψυχές των 1.500.000 + 1 θυμάτων.
Γιολντάς: Συνοδοιπόρος, Σύντροφος
Yves Ternon (Ιβ Τερνόν): Γάλλος γιατρός, ιστορικός ιατρικής και συγγραφέας ιστορικών βιβλίων για με το Ολοκαύτωμα των Εβραίων και τη Γενοκτονία των Αρμενίων, καθηγητής ιστορίας της ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Paris IV Sorbonne.
***Ο Σαρκίς Σεροπιάν (Απρίλης 1935-Μάρτιος 2015) ήταν ένας αυτοδίδακτος ερευνητής και παθιασμένος αγωνιστής. Ήταν μαζί με τον Χραντ Ντινκ από τους συνιδρυτές της εφημερίδας “Αγκός” της Πόλης το 1996, στην οποία εργάστηκε ως τις τελευταίες μέρες της ζωής του. Από τα νιάτα του όργωνε σπιθαμή προς σπιθαμή τις ανατολικές επαρχίες της Τουρκίας και γνώριζε από μέσα όσα αφορούν την ιστορία της Μικράς Ασίας. Τις εμπειρίες του τις μοιράστηκε απλόχερα με τους αναγνώστες της “Αγκός”, με άρθρα κυρίως στις αρμενικές της σελίδες. O πολύτιμος γραπτός του λόγος ήταν εξίσου μεστός και γλυκός με τις προφορικές αφηγήσεις του, γιατί έγραφε και αφηγιόταν ορμώμενος από τα βιώματά του. Άνθρωπος με κότσια, ο Σαρκίς “Αγπαρίκ”, ο απλός και προσιτός τιτάνας μας, απεβίωσε το Σάββατο 28 Μαρτίου 2015 και το παραπάνω άρθρο έμελλε να είναι το τελευταίο του. Οι κουβέντες του μας αγγίζουν ακόμη κατευθείαν στην καρδιά και το νου…
